-Ωραία ιστορία, κυρία. Μου άρεσε πολύ η ιστορία για τον Άλμπορ. Μου θύμισε πολλά.
Τα μεγάλα μαύρα μάτια της Σενέζ λάμπουν. Το βλέμμα της ταξιδεύει σαν να ψάχνει να βρει ένα μονοπάτι. Μιλάει αργά, κομπιαστά.
-Και αυτό, κυρία, που αρχίσατε την ιστορία με το μάθημα που κάνετε στον Άλμπορ τώρα και μετά γράψατε για αυτά που έγιναν πριν και μετά γυρίσατε πάλι στο τώρα τι είναι αυτό το κόλπο;
Προσπαθώ να εξηγήσω στη Σενέζ τα σχετικά με τον αφηγηματικό χρόνο στη λογοτεχνία, την αναδρομή στο παρελθόν και τις αναχρονίες. Της αναφέρω το κλασικό παράδειγμα αναδρομής που κάνει ο Προυστ στο «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», όπου η γεύση της μαντλέν ζωντανεύει τις αναμνήσεις του. Με παρακολουθεί προσεκτικά, λες και κρέμεται από τα χείλη μου.
-Δηλαδή κι εγώ μπορώ να το κάνω αυτό στο βιβλίο που θα γράψω;
-Φυσικά, μπορείς. Εμπρός, δοκίμασέ το.
-Θα σας στείλω το πρώτο κεφάλαιο να το δούμε μαζί στο επόμενο μάθημα.
Κλείνω την κάμερα και αναλογίζομαι τη διαδρομή που κάναμε με τη Σενέζ εδώ και έναν χρόνο. Άχ, Σενέζ, πόσο άργησα να σε καταλάβω!
Η Σενέζ θέλει να γράψει ένα βιβλίο για τη ζωή της. Μου το είπε για πρώτη φορά όταν αρχίσαμε να κάνουμε διαδικτυακά μαθήματα.
Έχω πολλά να γράψω, κυρία, για τη ζωή μου, αλλά δεν ξέρω πώς.
Σίγουρα έχει πολλά να μας πει αυτό το δεκαεπτάχρονο κορίτσι που γεννήθηκε στο Αφγανιστάν και έζησε την προσφυγιά στο Ιράν, στην Τουρκία και στην Ελλάδα τα τρία τελευταία χρόνια. Τη γνώρισα στην πρώτη φάση της πανδημίας, όπως και τον Άλμπορ, διαβάζοντας το κείμενο που έγραψε σε εργαστήριο δημιουργικής γραφής για προσφυγόπουλα.
Αγαπώ πολύ τα μαθηματικά, γιατί μου λένε πως για κάθε πρόβλημα υπάρχει λύση. Τα βράδια πριν κοιμηθώ σκέφτομαι όλα τα προβλήματα του κόσμου και πόσο καταπληκτικό θα ήταν αν μπορούσα να βρω μια μαθηματική εξίσωση για την ειρήνη και ξαφνικά η ειρήνη να κυριαρχήσει σε όλο τον κόσμο.
Η πρωτότυπη σκέψη της με αιφνιδίασε. Το εφηβικό όνειρό της με συγκίνησε βαθιά. Τα φτερωτά λόγια της στάλαξαν θάρρος στην ψυχή μου που είχε μαυρίσει μες στην πανδημία. Για κάθε πρόβλημα υπάρχει λύση∙ μια προσφυγοπούλα που περνάει την καραντίνα σε καταυλισμό μου στέλνει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα. Πόσο θέλω να την γνωρίσω!
Τη γνώρισα, λοιπόν, μέσα από την οθόνη του υπολογιστή, και συμφωνήσαμε να της κάνω διαδικτυακά μαθήματα μαζί με τον Άλμπορ. Η Σενέζ το είχε δηλώσει: Θέλω να μάθω πολύ καλά ελληνικά, γιατί έτσι θα καταφέρω να φοιτήσω στο Γενικό Λύκειο. Θέλω να τελειώσω το σχολείο και μετά να σπουδάσω Μαθηματικά στο καλύτερο Πανεπιστήμιο. Θέλω να γίνω μαθηματικός, όπως μια διάσημη Ελληνίδα γυναίκα μαθηματικός, η Υπατία, που έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Θα σε βοηθήσω, Σενέζ, όσο μπορώ, υποσχέθηκα μέσα μου.
Αυτό το κορίτσι με τα αστραφτερά μάτια και το φωτεινό χαμόγελο με είχε γοητεύσει. Ο Γιάννης, ο εκπαιδευτικός που είναι υπεύθυνος για τον καταυλισμό, είχε να λέει για τα χαρίσματά της.
-Πιάνει πουλιά στον αέρα. Σε όλα μέσα είναι, στον αθλητισμό, στον πολιτισμό, παντού. Οργανώνει ομάδα βόλεϊ με τα κορίτσια του καταυλισμού. Στις πολιτιστικές εκδηλώσεις πάντα πρώτη. Είναι πανέξυπνη, σου λέω. Και όχι μόνο. Νοιάζεται για όλους. Τρέχει εδώ κι εκεί να βοηθήσει όποιον έχει ανάγκη. Τώρα έχει υιοθετήσει μια γιαγιά που είναι έρημη και μόνη.
Με τη βοήθεια του Γιάννη η Σενέζ και ο Άλμπορ κατάφεραν να γραφτούν στη Β΄λυκείου και συγχρόνως αρχίσαμε τα διαδικτυακά μαθήματα. Συναντήσαμε διάφορες δυσκολίες. Μια κοβόταν το ίντερνετ και μια ακούγονταν συνομιλίες, φωνές ή θόρυβοι από τον καταυλισμό. Και όμως κάθε εβδομάδα οι μαθητές μου απτόητοι στήνονταν στον υπολογιστή και το ευφρόσυνο φως της νιότης τους πλημύριζε την οθόνη μου. Ο Άλμπορ με το στοχαστικό βλέμμα κάτω από τα μυωπικά γυαλιά και η Σενέζ με τη μαντίλα που χάραζε μια λευκή καμπύλη γύρω από το πρόσωπό της και τόνιζε το θεληματικό πηγούνι, τα πυκνά μαύρα φρύδια και τα κατακόκκινα χείλη της. Χαιρόμουνα πολύ αυτά τα εφηβάκια που διψούσαν για μάθηση και τους έδινα ποικίλα ερεθίσματα για συζήτηση, προβληματισμό και δημιουργική γραφή.
Θυμάμαι τα σχόλια της Σενέζ όταν τους έδειξα τον πίνακα του Πικάσο «Μητέρα και παιδί» και τους ζήτησα να γράψουν μια μικροαφήγηση εμπνευσμένη από τον πίνακα.
-Κυρία, μου φαίνεται πως αυτή η μάνα με το μωρό στην αγκαλιά περνάει πολύ δύσκολα. Όλα είναι μπλε στον πίνακα. Ζει σε έναν μπλε κόσμο. Όμως θα τα καταφέρει, κυρία, το ξέρω από τη δική μου μάνα. Η αγκαλιά μας δίνει δύναμη. Θέλω να γράψω την ιστορία αυτής της γυναίκας.
Αυτό το κορίτσι διαθέτει πραγματικά μια ιδιαίτερη ευφυϊα και ευαισθησία, σκεφτόμουνα. Από την άλλη μεριά ο Άλμπορ μπορεί να μην είχε τα πετάγματα της Σενέζ, αλλά με εντυπωσίαζε με το κοφτερό μυαλό του, τη σκληρή θέληση και την απίστευτη εργατικότητά του. Συγκροτημένος και αφοσιωμένος προχωρούσε μεθοδικά και σημείωνε συνεχή πρόοδο στο σχολείο. Μου ζήτησε, λοιπόν, να τους βοηθήσω στα σχολικά μαθήματα. Έτσι ασχοληθήκαμε με τις γλωσσικές ασκήσεις παραδοσιακού τύπου για κάποιο διάστημα. Νομίζω πως τότε άρχισε η Σενέζ να απομακρύνεται. Δεν πολυμιλούσε, συχνά παραμελούσε τις γραπτές εργασίες, έδειχνε να μην ενδιαφέρεται. Ανησύχησα κάπως και το συζήτησα λίγο μαζί της. Μου είπε πως είναι πολύ στεναχωρημένη που τους απέρριψαν για δεύτερη φορά το αίτημα ασύλου, πως τρέχει συνεχώς «για να κάνει ξανά τα χαρτιά», πως μόνο αυτή από την οικογένεια μπορεί να συνεννοηθεί με τις αρχές και πως δεν έχει αρκετό χρόνο για διάβασμα. Σκέφτηκα πως δεν πρέπει να την πιέσω και συνέχισα κανονικά να υποστηρίζω τα παιδιά στις σχολικές εργασίες. Μετά από λίγο όμως η Σενέζ άρχισε τις απουσίες. Άλλοτε βοηθούσε τα κορίτσια του καταυλισμού στα Μαθηματικά, άλλοτε συμμετείχε σε ένα θεατρικό, άλλοτε έκανε τη μετάφραση σε μια εκδήλωση. Συζήτησα το θέμα με τον Γιάννη.
-Την είδες τις προάλλες στη γιορτή που μεταδόθηκε διαδικτυακά, μου είπε ο Γιάννης. Πετούσε∙ μετέφραζε με ευκολία από τα ιρανικά στα αγγλικά και από τα αγγλικά στα ελληνικά.
-Την είδα και τη χάρηκα, Γιάννη μου, αλλά δεν την βλέπω να συγκεντρώνεται και να μελετάει συστηματικά. Πώς θα προχωρήσει; Μου είπε πως θέλει να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο.
-Έτσι είναι αυτό το παιδί. Δεν μπαίνει εύκολα σε καλούπια. Και να το ξέρεις η Σενέζ μια μέρα είναι στα πάνω της και μια στα κάτω της.
Τα λόγια του Γιάννη με καθησύχασαν. Στο μεταξύ οι συνθήκες έγιναν πολύ δύσκολες, όταν ο παλιός καταυλισμός έκλεισε και οι αιτούντες άσυλο μεταφέρθηκαν προσωρινά σε σκηνές, στον χώρο όπου κατασκευαζόταν η νέα δομή. Η Σενέζ και ο Άλμπορ έζησαν για ακόμα μια φορά τον ξεριζωμό.
-Κυρία, τα πράγματα είναι δύσκολα αυτόν τον καιρό. Δεν μπορούμε να κάνουμε μάθημα, γιατί είναι δέκα άτομα μέσα στη σκηνή. Θα συνεχίσουμε την επόμενη εβδομάδα πρότειναν και οι δύο.
Πέρασαν δύο μήνες ώσπου να τακτοποιηθούν τα παιδιά με τις οικογένειές τους σε κοντέινερ και να βρουν ένα δωμάτιο για μελέτη. Παρόλα αυτά εξακολουθούσαν να φοιτούν κανονικά στο σχολείο, συνέχιζαν μαζί μου τα διαδικτυακά μαθήματα και κατάφεραν τελικά να αποφοιτήσουν από τη Β΄ λυκείου. Ο Άλμπορ πήρε άριστα, η Σενέζ λίαν καλώς.
-Κυρία, το καλοκαίρι που θα έχω χρόνο μπορούμε να κάνουμε μάθημα δύο φορές την εβδομάδα, με ρώτησε ο Άλμπορ.
-Μου φαίνεται δύσκολο. Αποφάσισα ότι είναι καλύτερο να σας κάνω μάθημα χωριστά.
-Η Σενέζ είπε πως δεν θα κάνει μάθημα. Άρχισε να δουλεύει.
Μου ήρθε νταμπλάς. Της μήνυσα ότι ήθελα επειγόντως να επικοινωνήσω μαζί της το βράδυ. Η βραδινή επικοινωνία με το viber δύσκολη, όλο χάσματα. Το ίντερνετ ασταθές στον καταυλισμό, η Σενέζ περιφερόταν συνεχώς με το κινητό κυνηγώντας το σήμα, μια την άκουγα και μια την έχανα.
-Όλα τελείωσαν…κυρία… δεν θα πάω σχολείο…δεν θέλω ξανά… που πέρασα πολλά…δύσκολα… όχι…άλλο…κυρία…όχι άλλο…
Της είπα ότι θέλω να καταλάβω τι συμβαίνει και της ζήτησα να το ξανασκεφτεί. Νομίζω πως με άκουσε.
-Θα σας στείλω… κείμενα …έχω γράψει.
Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια που έπιασα και την έχασα. Κράτησα μια φευγαλέα εικόνα. Μια λευκή μαντίλα μες στο σκοτάδι του καταυλισμού. Την άλλη μέρα διάβασα τα κείμενα που μου έστειλε.
Πάλι το τετράδιο, πάλι το στύλο και πάλι εγώ. Πάλι ήρθα να γράψω, γιατί δεν θέλω να μιλήσω, δεν θέλω ή δεν μπορώ, δεν ξέρω αλήθεια …Το μόνο που ξέρω είναι αυτό που νιώθω αυτό που με κάνει να κλαίω. Σαν ενα μωρό πονάω, σαν ένα μωρό που δεν καταλαβαίνει κανείς γιατί κλαίει. Είμαι κουρασμένη απο τα παντα, απο τα μάτια που με βλέπουν διαφορετικά, απο τα στόματα που μου λένε διάφορα, απο τις δυσκολίες, απο το άνχος για το σχολείο και απο τις στενοχώριες για τη ζωή […]
Συμβουλές αποτηΣενέζστη Σενέζ
-Τι κάνεις Σενέζ, καλά είσαι; Πως πας με το σχολείο; Δυσκολο ε; Το ξέρω, σε καταλαβαίνω αλλά δεν είναι σωστό να τα παρατήσεις. Τι θα κάνεις αν αφήσεις το σχολείο; Εσύ δεν έλεγες οτι θέλω να πάω στο πανεπιστήμιο, εσύ δεν ήθελες να πας στο πειραματικό λύκειο; πόσες φορές σου είπαν να μην πας δεύτερα λύκειου, γιατί είναι δύσκολο; Δεν άκουσες, είπες θα πάω, εγώ μπορω.
Μη μου λες κάτι άλλο, σταματά να κλαις. Σου λέω σταματά να κλαις, αύριο πας σχολείο με πολύ δυναμη, είμαι σίγουρη ότι θα τα καταφέρις.
Γιατί ανχωνεσαι; επειδή δεν μπορείς να γράψεις καλά στη έκθεση, επειδη δεν καταλαβαίνεις τίποτα αρχαία, γιατί ουτε στα μαθηματικά, το αγαπημένο σου μαθημα δεν πας καλά; επειδή δεν εχεις καμια φιλη στο σχολείο;
-Για όλα αυτά !
-Σκέψου λίγο , πέρασες από όλα τα δύσκολα και τώρα εδώ λες δεν μπορω. Σανέζ, μην σταματάς , συνέχισε. Μια μέρα θα λες τα κατάφερα!
Θεέ μου, τι πέρασε αυτό το κορίτσι! Κι εγώ; Έβλεπα, αλλά δεν έβλεπα. Πώς δεν συνειδητοποίησα τον σπαραγμό της; Τα ερωτηματικά μού τριβέλιζαν το μυαλό. Ευτυχώς στην επόμενη διαδικτυακή συνάντηση οι συνθήκες ήταν καλές. Επιτέλους, μπορούσα να την ακούω και να την βλέπω.
-Σε ευχαριστώ, Σενέζ, που μου εμπιστεύτηκες τις σκέψεις σου. Τα κείμενά σου έχουν δύναμη. Πιστεύω πως το βιβλίο που θέλεις να γράψεις για τη ζωή σου θα είναι πολύ ενδιαφέρον. Περιμένω να μου στείλεις κι άλλα, της είπα.
Με κοίταξε κατάματα. Έμεινε σιωπηλή λίγα λεπτά. Έσιαξε τη μαντίλα της και μετά μου χαμογέλασε.
-Θα σας στείλω κάτι που έγραψα όταν διάβασα το βιβλίο Ο αλυσοδεμένος ελέφαντας του Χόρχε Μπουκάι. Μου άρεσε πολύ αυτή η ιστορία. Σκέφτομαι συνεχώς γιατί δεν κατάφερε ο ελέφαντας να το σκάσει από το τσίρκο. Το ήθελε τόσο πολύ, ήταν τόσο δυνατός, μιά να΄κανε θά ‘σπαγε το παλούκι που τον είχαν δεμένο με την αλυσίδα.
-Και μένα μου αρέσει, Σενέζ. Οι μαθητές μου ενθουσιάστηκαν με αυτή την ιστορία στο θεατρικό εργαστήριο που κάναμε. Ήταν μια ευκαιρία να σκεφτεί ο καθένας μας ποια είναι η δική του αλυσίδα.
Τα μάτια της άστραψαν και άρχισε να με βομβαρδίζει με ερωτήσεις για το θεατρικό εργαστήριο. Μετά άρχισε να μου μιλάει με ενθουσιασμό για την πρόσφατη εμπειρία της από το ντοκιμαντέρ που γύρισαν «κάποιοι φίλοι Γερμανοί» στον καταυλισμό. Ένα κορίτσι γεμάτο ζωντάνια και ορμή για τη ζωή λες και έσπασε την οθόνη και πήδηξε μέσα στο δωμάτιό μου. Δεν χορταίνω να το βλέπω. Είναι η προσφυγοπούλα από το Αφγανιστάν που λαχταράει να πετάξει, να ανακαλύψει τον κόσμο. Την ξαναβρήκα. Τη Σενέζ που γνώρισα, τη Σενέζ που αναζητώ. Με το που τελείωσε η συνάντηση, μου έστειλε το κείμενό της για τον αλυσοδεμένο ελέφαντα.
Η επιτυχία είναι ένα ψυχικό παιχνίδι επειδή εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι αν δεν μας αφήσει το μυαλό μας. Αν το μυαλό μας δεν αποδεχτει της δυνάμεις μας, το σώμα δεν θα της πιστέψει ποτέ.
Ποτέ και ποτέ μην χρησιμοποιήσεις τις αρνητικές λέξεις στον εαυτό σου, γιατί η δύναμη που υπάρχει στις λέξεις αλλάζει τον τρόπο ζωής, επηρεάζει πολύ τις σκέψης και αυτά που κάνουμε.
Το αδύνατο υπάρχει στο μυαλό μας, γιατί πιστεύουμε τους άλλους περισσότερο από τις δικές μας εμπειρίες. Αν δεν μπορέσαμε μια φορά να κάνουμε κάτι νομίζουμε ότι ποτέ δεν μπορούμε και από τη στιγμή που πιστεύουμε ότι δεν μπορούμε, δεν μπορεί τίποτα να μας βοηθήσει να το καταφέρουμε. Οι απώλειες πρέπει να είναι μάθημα για μας και όχι σημείο τέλος. Άμα το θέλεις πραγματικά προσπάθησε πάλι με ολη σου δύναμη, με ολη σου ψυχή.
Το ίδιο βράδυ δέχτηκα ένα απρόσμενο τηλεφώνημα. Μιλούσε λαχανιαστά σαν να πνιγόταν.
-Κυρία, ακούτε τι γίνεται στη χώρα μου; Δεν το πιστεύω. Μετά από είκοσι χρόνια πάλι τα ίδια. Θα πάμε με τους Ταλιμπάν στις ίδιες μαύρες μέρες. Έλεγα πως κάποτε θα πάρω διαβατήριο νόμιμο και θα πάω στο Αφγανιστάν. Να δω το μέρος που γεννήθηκα. Να ανοίξω ένα σχολείο στην πόλη μου. Να διδάσκω μαθηματικά σε παιδιά που τα αγαπούν όπως κι εγώ. Τώρα όλα χάθηκαν. Κυρία, σας στέλνω ένα γράμμα για τη χώρα μου. Θέλω να με ακούσετε, να το ακούσει όλος ο κόσμος.
ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ
Αφγανιστάν, μια από τις πιο όμορφες χώρες στο κόσμο που δυστυχώς ο πόλεμος για χρόνια δεν την άφησε ποτέ να αναπτυχθεί και να κάνει πρόοδο. Μια χώρα με καλούς ανθρώπους, οι οποίοι είναι πολύ φιλόξενοι, υπομονητικοί, γενναίοι και πολύ ευγενικοί. Άνθρωποι που προσπάθησαν πολλά χρόνια και πολέμησαν για να φτιάξουν ένα καλύτερο μέλλο . Ο πόλεμος δεν τους άφησε ποτέ, η χώρα έχασε πολλούς νέους, μητέρες δεν κοιμήθηκαν τις νύχτες, πατέρες κουράστηκαν και τα παιδιά πονέσαν και χαμογέλασαν, ναι χαμογέλασαν.
Μα τώρα τι έγινε; Τι έγινε τώρα με τη χώρα μας;
Χρόνια χάσανε αίμα οι νέοι μας για την ελευθερία, για την ειρήνη, για να ξυπνήσουμε μια μέρα και να μην ακούμε την φωνή της βόμβας. Εμείς ποτέ δεν σταματήσαμε, ποτέ δεν είμασταν απελπισμένοι, δεν εγκαταλείψαμε, γιατί είμαστε άνθρωποι που θέλουμε να έχουμε ελευθερία.
Πουλήσανε τη χώρα οι εθνικοί προδότες, αφήσανε τους λαούς μόνους τους και έφυγαν.
Λένε ότι δεν είναι δυνατόν να πας πίσω στον χρόνο αλλά εμείς πήγαμε, εμείς με οτι έγινε πήγαμε 30 χρόνια πίσω. Και τώρα η εξουσία είναι στα χεριά κάποιων ανθρώπων που δεν έχουν καρδιά, δεν έχουν λογική. Αυτοί οι άνθρωποι στο λεξικό τους δεν υπάρχουν θετικές λέξεις, δεν υπάρχουν δικαιώματα, μια γυναίκα δεν υπολογίζεται σαν άνθρωπος, δεν είναι ελεύθερη. Κακοί άνθρωποι που δεν τους νοιάζει αν είσαι άνθρωπος, αν είσαι νέος, αν είσαι γυναίκα και έγκυος, δεν τους νοιάζει ούτε αν είσαι ένα βρέφος που γεννήθηκες πριν από δυο μόνο ώρες. Οταν δεν τους ακολουθείς, θα σε σκοτώσουν.
Πώς να ζήσουμε με αυτούς; Πώς θα ξεχάσουμε όλα αυτά που μας έκαναν τόσα χρόνια;
Δεν τους θέλουμε!
Θέλουμε τη χώρα μας πάλι, την ελευθέρια μας
Ναι, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
Στην επόμενη τηλεοπτική συνάντηση ήταν ήρεμη και αποφασιστική.
-Κυρία, σε λίγες μέρες γίνομαι δεκαοκτώ χρονών. Γίνομαι γυναίκα. Οι γυναίκες νιώθουν περισσότερο τους ανθρώπους. Αν ο κόσμος ήταν στα χέρια των γυναικών, θα ήταν καλύτερος. Αποφάσισα να πάω στο σχολείο. Θέλω να σπουδάσω μαθηματικά. Ίσως κάποτε καταφέρω να γυρίσω στη χώρα μου και να ανοίξω ένα σχολείο για κορίτσια.
Σήμερα το πρωί ετοιμαζόμουνα να της στείλω ευχές για τη γιορτή της, αλλά με πρόλαβε. Βρήκα στα εισερχόμενα το μήνυμά της με ένα συνημμένο.
Κυρία, σας στέλνω το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου μου. Έχει τίτλο «Γενέθλια». Σήμερα που γιορτάζω τα δεκαοκτώ μου χρόνια θυμάμαι τα γενέθλιά μου όταν ήμουνα οκτώ χρονών. Μου δώσατε πολλές ιδέες. Ευχαριστώ.
Και συ μου έδωσες πολλές ιδέες, Σενέζ, σ’ ευχαριστώ.
