Είμαι γεννημένη στις 21, την άνοιξη

[Sono nata il ventuno a primavera]

Γεννήθηκα στις 21, την άνοιξη

όμως δε γνώριζα πώς το να γεννηθώ τρελή,

το να σχίζω σβώλο-σβώλο τη γη

μπορούσε θύελλα να εξαπολύσει.

Κι έτσι η Περσεφόνη η τρυφερή

βλέπει βροχή να ποτίζει τη χλόη,

τα στάχυα τα μεγάλα κι αβρά,

και τα βράδια πάντοτε θρηνεί∙

ίσως είναι τούτη η δικιά της προσευχή.

          Ρωμαϊκοί γάμοι

        [Nozze romane]

Ναι, τούτο θα ’ναι το σπιτικό μας,

σήμερα αρχίζω να το νιώθω

όμως εσύ, άνδρα φιλήδονε, ποιος είσαι;

Σε μετράω: η αιώνια συνταγή.

Πήρες κιόλας ύφος αδιάλλακτο.

Θα με κατασκάψεις ίσαμε τις ρίζες

(όχι για να μ’ αναζητήσεις, ούτε να με βοηθήσεις)

θ’ απογυμνώσεις ό,τι έμενε κρυφό

με την αγριότητα των νοσηρών σου συνηθειών.

Τα θεμέλιά μου θα κυριεύσεις,

άνδρα που με καταβάλλεις ∙

με τα δόντια μου θα ματώσεις τη σάρκα μου,

του πόθου μου τη φλόγα θα πατήσεις

για να καταπνίξεις την αίσθηση τη λαχταριστή.

Σαν πέτρα που το ρέμα χωρίζει,

ρέμα με νεράκι φρέσκο κι ορμητικό,

δίχως περίσκεψη στα δυο θα με χωρίσεις

μες στην αγκάλη ενός δέλτα οδυνηρού.

  Μονάχα ενός αγγέλου το χέρι

     [Solo un mano d’angelo]

Μονάχα ενός αγγέλου το χέρι

ανέγγιχτο το ίδιο, από καθαρή αγάπη,

θα μπορούσε

της παλάμης του να μου προσφέρει την κοιλότητα,

για να ξεχυθεί εκεί ο δικός μου ο θρήνος.

Του ζωντανού του άνδρα η παλάμη

παραείναι μπλεγμένη μες στα νήματα

του σήμερα και του χτες,

παραείναι γεμάτη από ζωή κι από ζωής χυμούς!

Ποτέ δε θα μπορέσει του ανθρώπου το χέρι να καθαρθεί

για χάρη του σιγαλού θρήνου του αδερφού!

Κι έτσι, μονάχα ενός λευκού αγγέλου η παλάμη

θρεμμένο απ’ τις ρίζες της μακρινές του αιώνιου κι απείρου

θα μπορούσε, γαλήνιο, να λαγαρίσει του ανθρώπου τις εξομολογήσεις

δίχως στο βάθος του να τρέμει – απέχθειας σφοδρής σημάδι.

  ΕΠΙΜΕΤΡΟ

                                                         «Προσπάθησα με τα χέρια να κλάψω…»

Η Άλντα Μερίνι γεννήθηκε στο Μιλάνο το 1931 και πέθανε στην ίδια πόλη το 2009. Καταγόταν από μικροαστική οικογένεια και δεν κατάφερε να σπουδάσει. Έδειξε, όμως, από τα εφηβικά της χρόνια σημαντική κλίση στην ποίηση: τα πρώιμα ποιήματά της δημιούργησαν αίσθηση με τον παθιασμένο, μυστικιστικό τους χαρακτήρα. Την ίδια εποχή, όμως, εκδηλώθηκε και η ψυχική ασθένεια που την ακολουθούσε έκτοτε και αποτυπώθηκε με ποικίλους τρόπους στο έργο της. Η Μερίνι έζησε σε ψυχιατρική κλινική για αρκετά χρόνια. Το έργο της, καθώς και η ίδια ως περσόνα, επανήλθε στο προσκήνιο τις τελευταίες δεκαετίες, με ευρεία αναγνώριση.

 Πρωτοεμφανίστηκε στην ποίηση στα τέλη της δεκαετίας του 1940. Οι πρώτες συλλογές της είχαν ανταπόκριση στους πνευματικούς κύκλους της Ιταλίας και η ίδια συνδέθηκε με σημαντικούς ποιητές της εποχής, όπως ο Σαλβατόρε Κουαζίμοντο, ο Εουτζένιο Μοντάλε, ο Λουτσιάνο Έρμπα. Κατά την περίοδο της απομόνωσης και του εγκλεισμού (κυρίως από το 1964 και εξής), σταμάτησε να δημοσιεύει. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, η Μερίνι αναγεννάται δημιουργικά και παραμένει ιδιαίτερα δραστήρια έως το τέλος της ζωής της.

Με την αναγνώρισή της -κυρίως στην Ιταλία- από το ευρύτερο κοινό, η Μερίνι συχνά μυθοποιήθηκε, ενώ δόθηκε έμφαση άλλοτε στο ζήτημα της ψυχικής νόσου, άλλοτε στον μυστικιστικό και άλλοτε στον φεμινιστικό χαρακτήρα του έργου της. Αποφεύγοντας να σχολιάσουμε κατά πόσο τα παραπάνω αποτυπώνονται πράγματι στην ποίησή της, μπορούμε να σκιαγραφήσουμε πολύ γενικά τα βασικά χαρακτηριστικά της: ιδιάζουσα στην ποίηση της Μερίνι είναι η χρήση του α΄ ενικού προσώπου, που προσδίδει στα περισσότερα ποιήματά της χαρακτήρα δραματικού μονολόγου και παραπέμπει σε μια έκφραση με έντονα εξομολογητικό χαρακτήρα. Πράγματι, το έργο της Μερίνι διαποτίζεται από ένταση και πάθος, όπου μπορεί να συνδυάζεται ο αισθησιασμός και η σωματικότητα με την πνευματικότητα και τη θερμή δέηση.

 Με τα παραπάνω στοιχεία συνδέονται και τα βασικά σύμβολα που χρησιμοποιεί η ποιήτρια: συχνά επανέρχονται εικόνες και σύμβολα, όπως ζητιάνοι, μάρτυρες και άγγελοι, μυθολογικές μορφές (όπως η Περσεφόνη στο ποίημα «Είμαι γεννημένη στις 21, την άνοιξη») και, αρκετά συχνά, τα χέρια – απλωμένα σε δέηση ή σε προσφορά. Γράφει η ποιήτρια στο ποίημα «La carne degli angeli» («Η σάρκα των αγγέλων»):

Έτσι είναι το χέρι σας που τους ταπεινούς χαϊδεύει
και τους κάμει σιωπηλούς, σαν εκείνους που υποφέρουν μα
το θάνατο να φτάσουνε ακόμα δεν μπορούν.

 Κατά βάση, η ποίηση είναι για τη Μερίνι δρόμος για την ανακάλυψη του εαυτού, για την αυτογνωσία, τη θεραπεία.

Βιογραφικό σημείωμα:

O Θεοδόσης Κοντάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1968, με καταγωγή από την Ιεράπετρα Κρήτης και από τη Θεσσαλονίκη. Είναι φιλόλογος νεοελληνιστής. Έχει ζήσει και εργαστεί ως εκπαιδευτικός σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Έχει εκδώσει τρεις ποιητικές συλλογές και έναν τόμο με νουβέλες και διηγήματα. Ποιήματα και πεζά του έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά, καθώς και σε ανθολογίες. Παράλληλα, ασχολείται με την μετάφραση ποίησης από τη γερμανική, την ιταλική και την αγγλική γλώσσα. Σε μετάφρασή του από τα γερμανικά έχει εκδοθεί η ποιητική συλλογή του P. Huchel Η ένατη ώρα (Βακχικόν, 2017), με την υποστήριξη – χορηγία του Ινστιτούτου Goethe, ενώ σε μετάφρασή του από τα Ιταλικά έχει εκδοθεί ανθολογία ποιημάτων του M. Luzi (Βακχικόν, 2019 – δίγλωσση έκδοση, συνέκδοση με το Fondazione Mario Luzi). Τo 2018 τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο Νέων Μεταφραστών από το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο, για τη μετάφραση και δημιουργία της ανθολογίας: Umberto Saba, Επιλογή από το Canzoniere (υπό έκδοση).