Η Ρεμπέκα Έλσον ήταν μόλις 16 ετών όταν είδε για πρώτη φορά την Ανδρομέδα μέσα από το τηλεσκόπιο. Μαγεμένη από «τη λεπτεπίλεπτη τούφα του γαλακτώδους ελικοειδούς φωτός στην αιώρησή του σε ένα απύθμενο θαρρείς πηγάδι κενού διαστήματος» του αδελφού γαλαξία έγινε αστρονόμος, μια αστρονόμος όμως που είχε την ικανότητα να «βλέπει» τις ποιητικές διαστάσεις της πραγματικότητας. 

Κόρη γεωλόγου η Ρεμπέκα Έλσον μεγάλωσε εξερευνώντας τις ακτές μιας προϊστορικής λίμνης, και, σαγηνευμένη από τον νυχτερινό ουρανό του βόρειου Καναδά και τα μυστικά που το άπειρο σύμπαν ψιθύριζε στο αυτί της, έγινε μια διεισδυτική και ευαίσθητη παρατηρήτρια της φύσης.

Σπούδασε στο Radcliffe College, πήρε το master’s της από το University of British Columbia και, σε ηλικία 26 ετών είχε ολοκληρώσει το ντοκτορά της στην Αστρονομία στο Christ College του Cambridge, απ’ όπου είχε αποφοιτήσει ο Ισαάκ Νιούτον. Από εκεί πήρε την υποτροφία Isaac Newton Studentship εξασφαλίζοντας στη συνέχεια συνεργασία με το Hubble Space Telescope στο Princeton’s Institute for Advanced Study, πεδίο ένδοξο του Αϊστάιν. Επιπλέον έκανε έρευνα στο Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. Ποτέ όμως σε όλη αυτή την πορεία δεν εγκατέλειψε την ποίηση.

Άρχισε να διδάσκει Δημιουργική Γραφή στο Harvard, κάνοντας δημόσιο το πάθος της για τη λογοτεχνία, ένα πάθος αμφίδρομο, που στήριζε και στηριζόταν στην επιστήμη της. Τότε, στα  29 μόλις χρόνια της, τη λαμπρή και μοναδική πορεία της θάμπωσε μια ιατρική διάγνωση· έπασχε από ένα σπάνιο λέμφωμα που συνήθως εμφανίζεται σε ηλικιωμένους. Μια νόσο μη αναστρέψιμη. Όμως η Ρεμπέκα Έλσον δονούμενη από την αγάπη της για τη ζωή, το δέος που της προσέφερε η ενασχόλησή της με την επιστήμη της και μια μοναδική ικανότητα να βλέπει πέρα από τον κοινό νου, συνέχισε επί 10 ακόμα χρόνια, δεν σταμάτησε ποτέ να εργάζεται, υπομένοντας τη βαρβαρότητα της χημειοθεραπείας.

Η ασθένεια υποχώρησε για λίγο, οπότε, το 1996, παντρεύεται τον Ιταλό καλλιτέχνη Angelo di Cintio και εξακολουθεί να εντρυφεί σε αυτά τα, φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους, πεδία που στην περίπτωσή της αλληλοτροφοδοτούνται.

Τα τελευταία χρόνια της σύντομης ζωής της επιστρέφει στο Cambridge σε μια θέση από όπου ερευνά τα σφαιρωτά σμήνη, τη σκοτεινή ύλη, τους γαλαξίες,. Και ενώ μελετά κοσμολογία τη γέννηση, ενώ μελετά τη ζωή, το θάνατο των άστρων, συνεχίζει να γράφει εκπληκτική ποίηση. Μια ποίηση απέριττη, εκπληκτική, που δημιουργεί ένα μοναδικό παλίμψηστο συμπαντικής αλήθειας του ανθρώπου, που, στη θνητότητά του διατυπώνει ερωτήματα πάνω στην πιο σεμνή έρευνα του ανθρώπου· την έρευνα γύρω από το νόημα της ζωής.

Όταν η αστρόσκονη της επιστρέφει στο σύμπαν η Ρεμπέκα Έλσον είναι μόλις 39 χρονών και αφήνει πίσω της μια μετεωρική τροχιά 56 επιστημονικών διατριβών και δύο ποιητικές συλλογές:  «A Responsibility to Awe» και “Antidotes to Fear of Death”. Πρόκειται για ποιήματα και πεζά επιλεγμένα από τον σύζυγό της Angelo di Cintio και την επίσης ποιήτρια και φίλη της Anne Berkeley.

Στα γραπτά της αυτά η Ρεμπέκα Έλσον, με τρόπο άλλοτε παιχνιδιάρικο και άλλοτε δηκτικό, με πάθος βαθύ για τη ζωή αλλά και με καυστικές παρατηρήσεις για την ανθρώπινη κατάσταση, σχολιάζει τον επικείμενο και άκαιρο θάνατό της. Η ποιητική της συλλογή «A Responsibility to Awe» χαρακτηρίστηκε από το περιοδικό Economist ως ένα από τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς. Η εφημερίδα The Independent χαρακτηρίζει τη συλλογή «Ένα σοφό και ανεπανάληπτο έργο που χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό σας προτείνουμε να διαβάσετε».

Τα τελευταία χρόνια η ποίηση της Ρεμπέκα Έλσον επανεκτιμάται και γίνεται όλο και πιο αγαπητή. Βρίσκουμε την Πάττι Σμιθ να απαγγέλει εκστατική την ποίησή της, το Let there always be light (Γεννηθήτω φως στον αιώνα των αιώνων), το ποίημα με το οποίο κλείνω το παρόν αφιέρωμα. 

Με χαρά, συγκίνηση και με μεγάλη αίσθηση ευθύνης σας παρουσιάζω μεταφρασμένα για πρώτη φορά στη γλώσσα μας μερικά ποιήματα της σπάνιας ποιητικής μορφής, που ακούει στο όνομα Ρεμπέκα Έλσον. Που κατόρθωσε να μετουσιώσει τη σύντομη, βασανισμένη από την αρρώστια ζωή της, με το αιώνιο. Τον εφήμερο άνθρωπο, μέσω ενός έργου που προσεγγίζει τον διαλογισμό και εκφράζει τη λαχτάρα όλων των πλασμάτων της ύλης σε ένα σύμπαν που κυριαρχείται από το σκοτεινό μεγαλείο της διάλυσης, με το φως της αθανασίας. 

• Αντίδοτα για τον φόβο του θανάτου

Κάποιες φορές γι’ αντίδοτο

Στον φόβο του θανάτου,

Τρώω τ’ αστέρια.

Κείνες τις νύχτες, ξαπλωμένη ανάσκελα,

Τα πιπιλάω

Μέσα απ’ το σκοτάδι

Ώσπου όλα, τα πάντα μέσα μου να μπουν,

Καυτερά και κοφτερά.

Κάποιες άλλες πάλι, συστρέφομαι

Μες σ’ ένα σύμπαν νέο ακόμα,

Ζεστό σαν αίμα ακόμα·

Όχι στο εξώτερο διάστημα, στο διάστημα μόνο, μόνο στον χώρο,

Η λάμψη όλων των ασχημάτιστων ακόμα αστεριών

Πλανιέται ομίχλη φωτεινή,

Και όλοι εμείς, και όλα

Βρίσκονται ήδη εκεί

Δίχως τον περιορισμό του σχήματος.

Κι είναι φορές που αυτό αρκεί

Να ξαπλώνεις εδώ πάνω στη γη

Πλάι στα μακρόστενα προγονικά οστά·

Στα πέτρινα πεδία να βαδίζεις

Ανάμεσα στα πεταμένα μας κρανία,

Καθένα ένας θησαυρός, μια χρυσαλίδα λες,

Με τη σκέψη: ό,τι κι αν ήταν που τούτο το κέλυφος άφησε ‘δω

Πέταξε πέρα μακριά με ολόλαμπρα φτερά.

• Εξέλιξη

Είμαστε επιζώντες γεγονότων απροσμέτρητων,

Πεταμένοι πάνω σε ένα κομμάτι γης,

Μικρά, υγρά θαύματα δίχως οδηγίες χρήσης,

Μοναδικό καθήκον μας αυτό της αλλαγής.

• Νυχτοπεταλούδα

Δεν μπορείς να πεις

Ότι δεν το ‘ξερες,

Τις νύχτες κείνες τσουρουφλισμένη

Στη σκόνη να στροβιλίζεσαι,

Το ένα σου φτερό να λείπει

Κομμάτια τα μισά απ’ τα έξη σου ποδάρια.

Όμως αχ, η φλόγα εκείνη.

Πώς σε βαστούσε

Τόσο γλυκά

Στη φωτεινή παλάμη της.

• Το πέταγμα του χαρταετού

Ο αετός μου φαίνεται

Αυτός μόνο διασκεδάζει,

Έχει τη θέα,

Την αλαφράδα

Τον άνεμο,

Το εκστατικό το τρέμουλο,

Την ουρά κορδελωτά να κυματίζει,

Τινάγματα όλο και πιο ψηλά

Βουτιές που κόβουν την ανάσα,

Κι εγώ ‘δω κάτω,

Τον σπάγκο μένω να κρατώ.

• Γεννηθήτω φως στον αιώνα των αιώνων

(Ψάχνοντας για τη Σκοτεινή Ύλη)

Είναι γι’ αυτό που βγαίνουμε έξω τις σκοτεινές τις νύχτες, ψάχνοντας

Τα πιο αχνά αστέρια για να βρούμε,

Σημάδια αόρατων πραγμάτων·

Να μας κρατήσουνε στη γη.

Να σταματήσουνε το σύμπαν

Αδιάκοπα να ορμάει εμπρός

Στο δικό του υπερπέραν

Ώσπου τον εαυτό του να εξαντλήσει και κάτω παγωμένο και νεκρό,

Σβηστό ακόμα το τελευταίο του αστέρι.

Σε ότι όμως κι αν μεταβληθούν,

Σμήνη απ’ αυτά γενηθήτω,

Για την αθανασία όσα χρειάζονται,

Ένα αστέρι ας υπάρχει πάντα να μας ζεσταίνει.

Ας υπάρχουν πάντα αρκετά για να το φέρουν πίσω

Από τις δικές του παρυφές,

Για να μας φέρουν όλους τόσο κοντά ώστε να πυροδοτήσουμε

Τη λαμπρή σπίθα της ανάστασης.