Egon Schiele, o ζωγράφος αποκαλύπτει τον ποιητή
(12 Iουνίου 1890 – 31 Οκτωβρίου 1918)

Λίγοι γνωρίζουν ότι η δημιουργική ιδιοφυία του Έγκον Σίλε εκφραζόταν και μέσα από την ποίηση. Η συλλογή αυτή συνδέει τον ποιητικό λόγο με τις ανεξίτηλες εικόνες του. Οι αισθήσεις αναμιγνύονται, ο Σίλε έχει το χάρισμα της συναισθησίας∙ η λέξη που ακούμε, που διαβάζουμε – χίλιες αποχρώσεις του πράσινου, ήλιος ο κόκκινος ο αναρχικός, κίτρινα στραφταλίσματα αστεριών – λέξεις που συνδέονται άρρηκτα με τα χρώματα, με τη συμπαντική αίσθηση της ζωγραφικής του. Μόνο ένας καλλιτέχνης του δικού του διαμετρήματος θα μπορούσε να εκφράσει με τόση δεξιοτεχνία σε δύο επίπεδα τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο και τον εαυτό του.
Στο λόγο του βλέπουμε τον καλλιτεχνικό και προσωπικό του αγώνα, τα πάθη του. Η γραφή του επεξηγεί, εμπλουτίζει την εικαστική εμπειρία. Τα οστεώδη σώματα των παιδιών, των κοριτσιών του δρόμου με τα συστραμμένα κορμιά, τα τεράστια μάτια και τα ροζιασμένα χέρια – αυτός είναι ο τρόπος που αντιλαμβανόταν και έζησε τη σύντομη αντισυμβατική, τραγική ζωή του που τερματίστηκε με το αιφνίδιο τέλος του από την ισπανική γρίπη.
Η διττότητα της ζωής, η αδυναμία να αιχμαλωτίσουμε τη φύση αποτελεί μια ακατανίκητη πρόκληση για τον Σίλε που σηκώνει το γάντι, όπως ο μεταφραστής όταν έρχεται αντιμέτωπος με ένα κείμενο που αψηφά τους γραμματικούς, συντακτικούς και εννοιολογικούς κανόνες, και αναμετριέται με το αδύνατο. Ο Σίλε δημιουργεί έναν πολύ προσωπικό κόσμο χρησιμοποιώντας μια γήινη όσο και υπερβατική καλλιτεχνική έκφραση. Ο μικρόκοσμος που πλάθει εμπεριέχει ταυτόχρονα τη δημιουργία και την ήττα, τη διαύγεια και τη βαρβαρότητα, το ευάλωτο και την τραχύτητα της ανθρώπινης ζωής. Έρως-Θάνατος διαρκής και πανταχού παρών στα έργα του.
Είναι γι’ αυτό που οι πίνακες του Έγκον Σίλε μας συγκινούν τόσο βαθιά, γι’ αυτό που η ποίησή του έρχεται σαν μια φυσική υπόκρουση, λεκτικά βίαιη και ευάλωτη, που στέκει αυτούσια συμπληρώνοντας το πορτραίτο του καλλιτέχνη.

Τα ποιήματα από:
• Egon Schiele. 1890-1918: The Midnight Soul of the Artist by Reinhart Steiner.
• Egon Schiele poems at Sotheby’s. 1987.

απόδοση Έφη Φρυδά

Το πορτρέτο του χλωμού, σιωπηλού κοριτσιού

Έκρηξη της αγάπης μου – Ναι.
Αγαπούσα τα πάντα.
Το κορίτσι ήρθε.
Βρήκα το πρόσωπό της.
Την αθωότητά της,
Τα ροζιασμένα χέρια της,
Αγαπούσα τα πάντα
Πάνω της.
Έπρεπε να την ζωγραφίσω.
Για το βλέμμα
Για την εγγύτητά της σε μένα.

Τώρα έφυγε.
Τώρα μόνο το κορμί της

συναντώ.

Εγώ, το αιώνιο παιδί

Εγώ, το αιώνιο παιδί,
Παρατηρούσα πάντα το διάβα των καθημερινών ανθρώπων
και δεν ήθελα
ανάμεσα τους να ‘μαι,
είπα –
μιλούσα αλλά δεν μιλούσα,
άκουγα κι ήθελα
να τους ακούω
να δω μέσα τους βαθιά, δυνατά,
όλο και πιο δυνατά.

Είδα το πάρκο

Είδα το πάρκο. Κιτρινοπράσινο, γαλαζοπράσινο, κοκκινοπράσινο,
πράσινο και μενεξελί,
πράσινο της λιακάδας, πράσινο που αναριγεί,
Αφουγκράστηκα τ’ άνθη της πορτοκαλιάς να μπουμπουκιάζουν,
έπειτα κόλλησα στον οβάλ τοίχο του πάρκου και αφουγκράστηκα
τα παιδιά με τα κοκαλιάρικα πόδια
που τα ρόδινα τόξα
τ’ άγγιζαν με γαλάζιο, τα σημάδευαν με γκρι,
η στήλη του δέντρου γράμμωνε ένα γύρο

ακριβώς εκεί όπου κάθονταν.
Συλλογίστηκα τα πολύχρωμα πορτραίτα των οραμάτων μου,
και τότε σκέφτηκα
πως μόνο μια φορά είχα μιλήσει
μ’ όλα αυτά.

Τα ηλιοτρόπια

Χρυσαφένια ηλιοτρόπια εσείς

Τι συγκίνηση στο θάνατο καθώς γέρνετε

‘σεις ταπεινά μου αδέλφια

Σε μια τέτοια σιωπή

τερματίζει ο ασφαλής χρόνος

της ορεινής δροσιάς.

Και τα φιλιά

χλωμιάζουν το μεθυσμένο μέτωπό του

Στα χρυσαφένια τούτα ανάμεσα

τ’ άνθη της μελαγχολίας

το πνεύμα κυριεύεται.

Ήλιος ο αναρχικός

Γεύσου κόκκινο, μύρισε αεράκια λευκά, γαλήνια.

δες τον μες στο σύμπαν∙ ήλιος.

Ατένισε τ’ αστέρια κίτρινα που λαμπυρίζουν

ώσπου όμορφα να νιώσεις και απ’ έξω το βλεφάρισμα να κλείσεις.

Του νου κόσμοι μες στις σπηλιές σου στραφταλίζουν.

Αίσθηση

Άνεμοι δυνατοί, απέραντοι τη ραχοκοκαλιά μου παγώσαν

Τα μάτια μου μισόκλεισα.

Σε τοίχο τραχύ

τον κόσμο όλον είδα

με τις κοιλάδες, τα βουνά, τις λίμνες του,

μ’ όλα τα ζώα ανάμεσα να τρέχουν

σε δέντρων ίσκιους, σε ηλιόλουστα κομμάτια γης,

και σύννεφα να μου θυμίζουν.

Στη γη πάνω δρασκέλισα

τ’ άκρα μου δίχως να νιώθω

Νά πόσο ανάλαφρος ήμουν.

Οι καλλιτέχνες

Οι καλλιτέχνες νιώθουν αβίαστα
το μεγαλειώδες φως που τρεμολάμπει,
την κάψα,
την ανάσα των ζωντανών πλασμάτων
την άφιξη και
των πραγμάτων τη φθορά.