Μια μεταφορά του σαιξπηρικού Μακμπέθ από τον Αλεσσάντρο Σέρρα, ένας συνδυασμός δύο διαμετρικά αντίθετων παραδόσεων – της ελισαβετιανής και του πολιτισμού του Νουόρο, παράδοσης της Σαρδηνίας.
Τίποτα δεν χάνεται από το σκοτεινό τρόμο του Σκοτσέζικου έργου στην μεταφορά αυτή στη διάλεκτο της Σαρδηνίας και στην πρωτόγονη τοπιογραφία της.
Μια άδεια σκηνή ζωντανεύει με αγριότητα από τα σώματα, τις στάσεις των ηθοποιών που στήνονται σε μια διονυσιακή χορογραφία μέσα σε ένα εντυπωσιακό κιαροσκούρο, με διαρκείς φωνητικές εναλλαγές, όπου οι τραχιές, βροντώδεις ομιλίες, που μετατρέπονται σε ψαλμωδίες από τον τονισμό της διαλέκτου και οι εκκωφαντικοί κρότοι, ακολουθούνται από παρατεταμένες σιωπές για να υπογραμμίσουν το χάος.
Κουδουνίσματα ζώων, προβιές, πέτρες, που γίνονται φονικά όπλα, κι έπειτα αφήνονται σε μια γωνιά στοιβαγμένες η μία πάνω στη άλλη, ορόσημα ενός κόσμου βαρβαρότητας, μάσκες – χνάρια του Νουόρο, του αρχαίου πολιτισμού της Κάτω Ιταλίας. Χώματα, η σκόνη που σηκώνουν τα σώματα των πολεμιστών που μοχθούν, των μαυροντυμένων φονιάδων, των γλεντοκόπων που συνωθούνται, γυμνοί, ζωώδεις εκπρόσωποι ταπεινών ενστίκτων του υλικού κόσμου. Τα σώματα των αθώων που πέφτουν αβοήθητα και σέρνονται πάνω στη σκηνή. Η τέφρα τους.
Η σωματικότητα συντελεί στην αίσθηση του ολέθρου, του χαλασμού, της ερήμωσης του τόπου, της εσωτερικής ερημίας. Το ύψος, τα ρούχα, η γυμνότητα των ηθοποιών παίρνει επάξια τη θέση του αίματος που κυλά αχνιστό και αόρατο.
Ο Σέρρα, ακολουθώντας την ελισαβετιανή παράδοση, δίνει τους ρόλους μόνο σε άντρες. Η λαίδη, οι μάγισσες, επικεφαλής των απανταχού τρόμων, γυναίκες σε έναν κόσμο φτιαγμένο από άντρες, ενσαρκώνονται μόνο από άντρες.
Η λαίδη, υψηλότερη όλων των άλλων επί σκηνής, παίρνει τον άντρα της Μακμπέτου στην αγκαλιά της, ακουμπά προστατευτικά το κεφάλι του στο στήθος της και, με τη στεντόρια φωνή της, που τον παροτρύνει, μιλά για την απληστία, την αποποίηση προς κάθε τι ανθρώπινο. Κρατώντας τον άντρα της μες στον κόρφο της μας τρομοκρατεί με το φυσικό και φωνητικό μέγεθός της, ξυπνώντας μέσα μας αρχέγονους φόβους. Με τη γενειάδα της, τα μακριά της μαλλιά, τους στιβαρούς της ώμους, συμπυκνώνει όλη την ουσία του έργου στην απλή και μόνο ύπαρξή της˚ με την τερατώδη παρουσία της πάνω στη σκηνή.
Ποτέ στην ιστορία των παραστάσεων του Μακμπέθ δεν έχει κανείς, που είναι στα σωστά του, γελάσει – απ’ όσο ξέρω τουλάχιστον. Ο Σέρρα, με τις δικές του μάγισσες, δημιουργεί κάτι πρωτοφανές, παρέχοντας ίσως μια κάποια εκτόνωση, πυροδοτώντας έτσι ωστόσο ακόμα μεγαλύτερο τρόμο. Οι μάγισσες του Σέρρα, για πρώτη φορά στα τετρακόσια χρόνια στην ιστορία του έργου, συνταιριάζουν τη μοχθηρία με τη γελοιότητα, τη δολιότητα με την ανοησία. Ο τρόμος βαθαίνει με την ασυναρτησία του διαρκούς, συγκοπτόμενου και ακατάληπτου μουρμουρητού τους. Οι χρησμοί τους, ειπωμένοι σιβυλλικά, όπως το θέλει το πρωτότυπο, στην παράσταση αυτή διανθίζονται με μια κινησιολογία, με σωματικές στάσεις που μιλούν από μόνες τους για την ασχήμια, την κακία, τη διαβολιά, που εμπαίζουν τον Άνθρωπο, ενώ οι ίδιες χαριεντίζονται, παίζουν μεταξύ τους παιχνίδια με καθρέφτες όπου, άλλοτε αντανακλώνται κι άλλοτε κρύβονται πίσω τους, κι έπειτα, σαν διεστραμμένα παιδιά, φανερώνονται στην αδελφή-μάγισσα καγχάζοντας, φτύνοντάς την κατάμουτρα.
Οι μάγισσες του Σέρρα δεν είναι μόνο τρεις. Περνούν από τη σκηνή ντυμένες με προβιές, καμπουριασμένες, σε μια λιτανεία μοχθηρίας, παραμόρφωσης και χλεύης, ενώ πολλαπλασιάζονται μπρος στα μάτια μας, σαν τη σκοτεινιά του κόσμου που μετατρέπει τον νικητή πολέμαρχο σε αιμοσταγή τύραννο και τη λαίδη του από μια πονεμένη γυναίκα που έχει χάσει ένα παιδί και δεν μπορεί να αποκτήσει άλλο, σε ένα πλάσμα που πάνω του συμπυκνώνονται όλοι οι φόβοι μιας απειλητικής ανθρωπότητας από τις απαρχές του κόσμου.
- Η μεταφορά του έργου του Σαίξπηρ από τον Αλεσσάντρο Σέρρα έχει πάρει το βραβείο UBU και το Βραβείο της Ένωσης Ιταλών Κριτικών για την καλύτερη παραγωγή του 2017. Ο σκηνοθέτης είναι ιδρυτής της Compagnia Teatropersonna και εμπνεύστηκε τη μεταφορά από τη φωτογράφιση παραδοσιακών καρναβαλιών της Σαρδηνίας, όπου, όπως λέει ο ίδιος, είδε ξαφνικά μπροστά του «ένα δάσος να πλησιάζει». Έτσι η προφητεία των μαγισσών έγινε η απαρχή μιας παράστασης που συγκεντρώνει διθυραμβικές κριτικές κάνοντας τον γύρο του κόσμου.
- Είδαμε τον Macbettu στην παράσταση που δόθηκε στη χώρα μας, στις 3-10, υπό την αιγίδα του Θεάτρου Τέχνης, στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά.
- Με την ελπίδα ότι θα εισακουσθούμε, θα θέλαμε να σημειώσουμε ένα πικρό παράπονο. Οι υπέρτιτλοι – στοιχείο εντελώς απαραίτητο λόγω της τοπικής αρχαίας διαλέκτου – ήταν αχνοί, αχνότατοι και τοποθετημένοι σε σημείο υψηλότατο της μεγάλης σκηνής οπότε, για να τους διακρίνεις έπρεπε, δυστυχώς, να τραβήξεις το βλέμμα από τα τεκταινόμενα στο σανίδι. Συμφωνούμε, νομίζω, ότι σε μια άρτια παράσταση η σκηνική δράση οφείλει να συμβαδίζει με τον λόγο. Όταν μάλιστα έχουμε να κάνουμε με τον ποιητικό λόγο του Σαίξπηρ, που ακόμα και για τους γνώστες του κειμένου, αποτελεί στοιχείο αναπόσπαστο της μαγείας. Ας το φροντίσουν οι διοργανωτές του έξοχου Δημοτικού Θεάτρου του Πειραιά. Είναι κρίμα δεξιοτεχνικές παραστάσεις σαν αυτή να εμποδίζονται από απλές τεχνικές λεπτομέρειες.
