Όλα τα πράγματα ήταν μαζί, άπειρα και σε πλήθος και σε μικρότητα του μεγέθους, γιατί και το μικρό ήταν άπειρο. Και καθώς βρίσκονταν όλα μαζί, τίποτε δεν ήταν ευδιάκριτο εξαιτίας της μικρότητάς τους.

Όπως ακριβώς ο χρυσός συνίσταται από τα λεγόμενα ψήγματα, έτσι από ομοιομερή μικρά σωματίδια συγκροτείται το σύμπαν.

Και εκείνα που έμελλαν να γίνουν και εκείνα που υπήρξαν, όσα τώρα δεν υπάρχουν και όσα τώρα υπάρχουν και εκείνα που θα υπάρξουν, όλα τα έβαλε σε όμορφη τάξη ο Νους.

Στο καθετί ενυπάρχει μέρος από το καθετί, εκτός από τον νου· σε μερικά όμως

ενυπάρχει και ο νους.

Από αδυναμία των αισθήσεων δεν μπορούμε να διακρίνουμε την αλήθεια. Αυτά που φαίνονται είναι η εξωτερική όψη των αφανών.

Ο ήλιος είναι μια πυρακτωμένη λίθινη μάζα² και μεγαλύτερη της Πελοποννήσου.

Όλος ο ουρανός αποτελείται από πέτρες.

Ο ήλιος ρίχνει πάνω στη σελήνη το λαμπρό του φως.

Ο Αναξαγόρας έλεγε ότι δύο είναι αυτά που μας διαφωτίζουν για τον θάνατο· ο χρόνος πριν από τη γέννηση και ο ύπνος.

Για τη σελήνη έλεγε ότι έχει κατοικημένα μέρη, αλλά και λόφους και φαράγγια.

Όταν είδε τον μεγαλοπρεπή τάφο του Μαυσώλου, του σατράπη της Καρίας, (το γνωστό Μαυσωλείο) είπε: « Ο πολυτελής τάφος είναι εικόνα περιουσίας που μετατράπηκε σε πέτρες».

1) Ο περίφημος φυσιοκράτης φιλόσοφος Αναξαγόρας (500-428 π. Χ.) γεννήθηκε στην ιωνική πόλη των Κλαζομενών στη Μικρά Ασία. Ανήκε σε πλούσια οικογένεια, αλλά εγκατέλειψε τα δικαιώματα στην περιουσία του και αποτραβήχτηκε για να αφοσιωθεί στην επιστημονική και φιλοσοφική έρευνα. Ασχολήθηκε κυρίως με την αστρονομία. Λέγεται ότι περιφρονώντας τα γήινα χαρακτήριζε πατρίδα του τον ουρανό και σκοπό της ζωής του είχε την παρατήρηση των άστρων. Σύμφωνα με το σωζόμενο ανέκδοτο, κατηγορήθηκε ότι έμενε μακριά από τα πολιτικά πράγματα του τόπου του και, όταν κάποιος του είπε, « δεν σε νοιάζει καθόλου για την πατρίδα;», « πρόσεχε τα λόγια σου», του απάντησε, «γιατί εγώ νοιάζομαι και πολύ μάλιστα για την πατρίδα», δείχνοντας τον ουρανό. Λίγο μετά τους Περσικούς πολέμους, σε ηλικία είκοσι ετών, ταξίδεψε στην Αθήνα, όπου διέμεινε διδάσκοντας επί τριάντα χρόνια. Μαθητής του υπήρξε ο Ευριπίδης και ο Περικλής, ο οποίος συγκαταλεγόταν στους πιο στενούς φίλους του. Ο Πλούταρχος αναφέρει για τον Περικλή ότι θαύμαζε υπερβολικά τον φιλόσοφο, με τον οποίο είχε βαθυστόχαστες συζητήσεις, και ότι στον Αναξαγόρα  οφειλόταν το εξαίρετο ήθος του, η σεμνότητα της ενδυμασίας του, η ατάραχη φυσιογνωμία του και ο στιβαρός υψηλός λόγος του με τον οποίο επιβαλλόταν στα πλήθη. Εξαιτίας αυτής της φιλίας, οι αντίπαλοι του Περικλή κατηγόρησαν τον Αναξαγόρα για αθεΐα και μηδισμό, καταδικάστηκε, όμως χάρη στη μεσολάβηση του μεγάλου Αθηναίου πολιτικού σώθηκε και εξορίστηκε – πάλι κατά τον Πλούταρχο, τον συνόδευσε ο ίδιος ο Περικλής μέχρι τα σύνορα της Αττικής. Εγκατέλειψε την Αθήνα και έφτασε βόρεια, στον Ελλήσποντο, όπου επέλεξε τη Λάμψακο για να εγκατασταθεί. Εκεί ίδρυσε μία σχολή φιλοσοφίας και έζησε μέχρι τον θάνατό του. Όταν πέθανε, οι Λαμψακηνοί τον τίμησαν με μεγαλοπρεπή ταφή. Λέγεται ότι, όταν έμαθε για τον θάνατο του γιου του, είπε: «΄Ηξερα ότι τον γέννησα θνητό». ΄Όταν, δε, του ανήγγειλαν την καταδίκη του σε θάνατο, είπε: « Και για εκείνους (δηλαδή τους δικαστές) και για μένα, από παλιά η φύση έχει βγάλει καταδικαστική απόφαση».

Ως προς το φιλοσοφικό του σύστημα, ο Αναξαγόρας δέχεται ότι το Είναι ούτε γεννιέται ούτε χάνεται. Τα πάντα είναι αποτέλεσμα ανάμειξης και διάσπασης της άφθαρτης ύλης. Μιλάει για ένα αρχικό μείγμα, μέσα στο οποίο περιέχονται όλες οι ύλες, όλα τα αρχικά υλικά στοιχεία που έχουν τη μορφή πολύ μικρών σωματιδίων και είναι άπειρα σε αριθμό και ποικιλία. Καθένα από αυτά περιέχει και κάτι από τις ιδιότητες που την ύπαρξή τους μας τη μαρτυρούν οι αισθήσεις μας, στις οποίες πρέσβευε ότι υπήρχαν όρια. Από αυτή την ανάμεικτη χαώδη κατάσταση, υποστηρίζει ότι εξέρχεται το αρμονικό σύμπαν, το σύμπαν που με θαυμασμό παρατηρούσε, σχηματίζονται τα συγκεκριμένα όντα, και αυτό γίνεται από μία κινητήρια μορφοποιητική δύναμη, την οποία ονομάζει Νοῦν, λογικό, γι’ αυτό και τον αποκαλούσαν Νου. Ο Αναξαγόρας συλλαμβάνει τον Νου ως λογική ύλη, ως μια λεπτότατη υλική ουσία και τον θεωρεί, μόνο αυτόν, ως ξεχωρισμένο, αυτοδύναμο, απεριόριστο, που γνωρίζει όλα όσα συμβαίνουν και είναι το μεγαλύτερο πνεύμα που ορίζει τον κόσμο, ο κυρίαρχος των πάντων. Την άσκηση της δίωξης εναντίον του στην Αθήνα την προκάλεσε επειδή δεν παραδεχόταν τη θεότητα των ουρανίων πραγμάτων· εξηγώντας λοιπόν τελείως ορθολογικά τα φυσικά φαινόμενα και αρνούμενος το θείο αίτιο, δίδασκε ότι ο ήλιος είναι μια διάπυρη μάζα.

Είχε γράψει σύγγραμμα, το Περὶ Φύσεως, από το οποίο σώζονται αξιόλογα αποσπάσματα.

Ο Διογένης ο Λαέρτιος γράφει ότι ο Αναξαγόρας ήταν σε θέση να προβλέπει καιρικά φαινόμενα, και δίνει την πληροφορία ότι προέβλεψε και την πτώση μετεωρίτη πριν από τη μάχη στους Αιγός ποταμούς, όπου οι Αθηναίοι υπέστησαν ολοκληρωτική ήττα από τους Σπαρτιάτες (405 π. Χ.), μάχη η οποία σφράγισε το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου.

2) Μύδρος στο πρωτότυπο.