Καταρχάς, η Ευαγγελία Βλάχου. Νέα δραστήρια, ταλαντούχα, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, από το οποίο αποφοίτησε και συνέχισε τις  σπουδές της στο Παρίσι – στο Université Paris 7,  στο Université Paris 4-Sorbonne– και στο Πανεπιστήμιο  της Ουτρέχτης – Universiteit Utrecht.

Δραστηριοποιείται διδακτικά και ερευνητικά στη Σημασιολογία, στη Θεωρητική και Συγκριτική Γλωσσολογία, στη διεπαφή Σημασιολογίας-Πραγματολογίας, στη σύγκριση ελληνικής και γαλλικής γλώσσας. Δημοσιεύει άρθρα σε επιστημονικά διεθνή περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Το 2014 ήταν η επιστημονική υπεύθυνη  του ερευνητικού προγράμματος με τον τίτλο Πριν σβήσει η φλόγα: καταγραφή της γεβανικής διαλέκτου, έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Ι. Λάτση.  Παρεμπιπτόντως τα γεβανικά ή αλλιώς ρωμανιώτικα είναι μια διάλεκτος της ελληνικής που κινδυνεύει, διάλεκτος των Εβραίων της Ελλάδας που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από ελάχιστους  ομιλητές στα Ιωάννινα, τη Χαλκίδα και τη Νέα Υόρκη. Και εφόσον ό,τι καταγράφεται σώζεται αυτή η καταγραφή μοιάζει σαν αναγέννηση της γεβανικής γλώσσας.

Στο προκείμενο, γενικώς. Το βιβλίο είναι πανεπιστημιακό σύγγραμμα και ως πανεπιστημιακό σύγγραμμα είναι δομημένο αυστηρά, τυπικά και εκτείνεται σε εφτά κεφάλαια.

Στο Πρόλογο της, η φιλέρευνη Καθηγήτρια και συγγραφέας εκθέτει τους λόγους της συγγραφής της και μας μυεί στα μυστικά της αποστολής της. Συγκεκριμένα, και για την ιστορία του πράγματος, η συλλογή των στοιχείων του περιεχομένου του παρόντος βιβλίου ξεκίνησε το 2003 με την εποπτεία της διδακτορικής της διατριβής από την Καθηγήτρια Henriëtte de Swart, η οποία εξετίμησε  την ικανότητα της αξιόλογης και φερέλπιδος υποψηφίας διδάκτορος, γι’ αυτό τη στήριξε  με ενθουσιασμό και αγάπη και της ανέθεσε τη διδασκαλία του μαθήματός της (variation sémantique – semantic variation) στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα. Από το υλικό εκείνων των μαθημάτων προέκυψε αυτό το εξαιρετικό βιβλίο.

Η συγγραφέας μάς καθοδηγεί βήμα βήμα, προτάσσοντας  σε κάθε κεφάλαιο μια μικρή περίληψη των στόχων και τελειώνοντας με μια ανακεφαλαίωση. Αλλά και κάθε νέο κεφάλαιο μας θυμίζει ποιο ήταν το θέμα του προηγούμενου μέσα από την εκάστοτε περίληψη η οποία σαν μίτος της Αριάδνης μας οδηγεί στο επόμενο. Το βιβλίο, όπως επίσης μας ενημερώνει η συγγραφέας, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον αναγνώστη, φοιτητή, ερευνητή «ως μία εισαγωγή στη σημασιολογία με σκοπό να πλοηγηθεί στα επιμέρους επίπεδα της ανάλυσής της». 

Στα ενδότερα, τώρα.

Τρία είναι τα βασικά επίπεδα ανάλυσης της σημασίας:  Λέξη-Πρόταση-Περικείμενο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα δύο πρώτα.

Τι είναι η «Σημασία»: Η «Σημασία»  μας βοηθάει να επικοινωνούμε με το γλωσσικό μας περιβάλλον και είναι συνυφασμένη με την ίδια την ύπαρξή μας. Δυο λέξεις, μας λέει η Ευαγγελία Βλάχου,  μπορεί να έχουν την ίδια σημασία, όπως, για παράδειγμα,  οι λέξεις «δυσκολία» και «κώλυμα», όμως  ανήκουν σε άλλο γλωσσικό επίπεδο και διαφοροποιούνται ως προς τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται. Κατ’ αναλογία, ενώ οι λέξεις « voiture » και « bagnole » της γαλλικής σημαίνουν και οι δύο «αυτοκίνητο» αντιστοιχούν σε διαφορετικό επίπεδο χρήσης. Ανάλογα με το κείμενο που γράφουμε ή με το κοινό που επικοινωνούμε μπορούμε να κάνουμε τις κατάλληλες επιλογές. «Γεννιόμαστε με αμέτρητες δυνατότητες» γράφει η Βλάχου, «ως προς τη γλώσσα ή τις γλώσσες που θα κατακτήσουμε». Να μην ξεχνάμε ότι «ενώ η ανθρώπινη επικοινωνία επιτυγχάνεται πάντα σε ένα περικείμενο… η γλωσσική μας ικανότητα είναι ανεξάρτητη από αυτό. Ενυπάρχει, με άλλα λόγια, εκτός περικειμένου». 

Τι είναι η «Σημασιολογία» και ποια η θέση της ανάμεσα στα άλλα επίπεδα της γλωσσικής ανάλυσης∙ φωνητική, φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη, πραγματολογία. Η Σημασιολογία εκτείνεται από το επίπεδο της λέξης στο επίπεδο μιας φράσης ή και μιας πρότασης. Υπάρχει όμως διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα επίπεδα.

Ποιες είναι οι θεωρίες στις οποίες στηρίζεται η Σημασιολογία; Ποια η σημασία της στη ζωή μας; Σε αυτά και σε άλλα πολλά ερωτήματα αποσκοπεί να απαντήσει το βιβλίο Μαθήματα σημασιολογίας: εφαρμογή στη γαλλική και την ελληνική γλώσσα μέσα από τη συστηματική μελέτη γαλλικών και ελληνικών παραδειγμάτων, χωρίς να αποκλείεται και η γενίκευση προς άλλες γλώσσες. Η συγγραφέας θα μας δώσει τους σημαντικότερους όρους στην ελληνική, γαλλική και αγγλική εκδοχή τους. Δεν χρειάζεται προηγούμενη γνώση αλλά κάποιες βασικές αρχές της επιστήμης της Γλωσσολογίας είναι απαραίτητες για να επικοινωνήσουμε με την ουσία.

Τι είναι το Περικείμενο: Περικείμενο είναι όλα εκείνα που συνιστούν μια προφορική ή γραπτή πράξη.

Τι είναι η Γλώσσα; Οι λέξεις, η σημασία τους και οι σχέσεις τους μέσα  σε ένα γλωσσικό περιβάλλον.

Από τη λέξη στην πρόταση και από την προτασιακή στη κατηγορηματική λογική, κι από εκεί ως  πέρα από την τυπική λογική, φτάνουμε στο κεφάλαιο 7 «Σημασία και περικείμενο», όπου θα μελετηθούν φαινόμενα «αμφισημίας, αναπομπής  και δείξης αλλά και  (μη) αληθειακολειτουργικές πλευρές του περιεχομένου…». 

   Το νόημα μιας πρότασης αλλάζει από τη θέση ενός «και» πριν ή μετά το ρήμα. Παράδειγμα: «Η Μαρία παντρεύτηκε και έμεινε έγκυος»/ «Η Μαρία έμεινε έγκυος και παντρεύτηκε».

 Τι είναι η  Αμφισημία; παράδειγμα: «Ο Γιάννης ξεσκέπασε την πλάνη στην αποθήκη του σπιτιού του. Αν δεν γνωρίζουμε το περικείμενο δεν καταλαβαίνουμε με ποια έννοια χρησιμοποιείται η λέξη πλάνη εδώ. Μπορεί να σημαίνει είτε ‘εργαλείο που λειαίνει επιφάνειες’ είτε ‘εξαπάτηση’. Διότι, για  να καταλάβουμε τι λέει μια πρόταση πρέπει να έχουμε γνώση της σημασίας ή των πιθανών σημασιών των μερών της, του τρόπου με τον οποίον συνδυάζονται και του περικειμένου μέσα στο οποίο χρησιμοποιείται.

 Ακολουθούν ενότητες  όπου ερμηνεύεται το «Υπονόημα», τα «Συνομιλιακά αξιώματα», το «Συνομιλιακό υπονόημα», το «Συμβατικό υπονόημα», η «Προϋπόθεση», οι «Γλωσσικές πράξεις».

Για κάθε κεφάλαιο, υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα στην ελληνική και στη γαλλική γλώσσα, καθώς και πάρα πολλές ασκήσεις για την εμπέδωση της αποκτηθείσας γνώσης από τον φοιτητή του μαθήματος, τον ερευνητή. 

Με πολλές λεπτομέρειες, με συνεχείς επιστημονικές τεκμηριώσεις από όλους τους Γλωσσολόγους που σημάδεψαν την εποχή μας, με πολλά παραδείγματα, αναλύσεις, συγκρίσεις, αναφορές, η Βλάχου θα καθοδηγήσει τον αναγνώστη της και όποιον ενδιαφέρεται για τη σημασιολογία  για να μη χαθεί καθόλου στο δάσος των επιστημονικών ορολογιών, των συμβόλων και των σημασιών.

Για περαιτέρω ενημέρωση, υπάρχει η πλουσιότατη βιβλιογραφία, καθώς και η ιδιαίτερη βιβλιογραφία που υπήρξε η πηγή της έμπνευσής της στη γέννηση αυτού του βιβλίου, ενώ για την υποβοήθηση και εξυπηρέτηση του αναγνώστη υπάρχουν οι Πίνακες και τα Ευρετήρια Συμβόλων, Σχημάτων, Ορισμών και Όρων (στη γαλλική, ελληνική και αγγλική γλώσσα). Όμως εκείνο που αβίαστα προκύπτει είναι η πρόθεση της συγγραφέως Ευαγγελίας Βλάχου να παραθέσει όλα τα ερευνητικά εργαλεία και τα  μυστικά της επιστήμης της στην υπηρεσία του αναγνώστη.

Στο ενθουσιαστικό εξώφυλλο του βιβλίου, ένας πολύχρωμος γαλαξίας από άπειρα  γεωμετρικά σχήματα και χρωματιστές σφαίρες (αστέρια, πουλιά;) σε  όλα τα μεγέθη, συμβάλλει με τον τρόπο του στην απεικόνιση  των άπειρων ελιγμών και συνδυασμών που κάνει η γλώσσα, ώστε αν και όλα μοιάζουν τόσο διαφορετικά, το αόρατο νήμα της σημασίας τα ενώνει… Για να θεολογήσουμε, ο Θεός συνέχει τα πάντα και θεός είναι η γλώσσα και για να θυμηθούμε και τους ποιητές, ο Οδυσσέας Ελύτης λέει πως η γλώσσα δεν είναι μόνο για να μεταφέρει μηνύματα αλλά για να μεταφέρει και τη μαγεία, όποτε  

Πουλιά στα χίλια χρώματα /των αποχωρισμών,/ ελαφρά  καλοκαίρια / Στέγες κοντά στον ουρανό/ μόλις που αγγίζουνε …