Σκέφτομαι, με αφορμή τη βραβευμένη (βραβείο Γεωργίου Αθάνα της Ακαδημίας Αθηνών, 2005) και τώρα μεταφρασμένη στα ιταλικά (Il metrὁ, από τη Gilda Tentorio συλλογή της Τασούλας Καραγεωργίου  Το Μετρό, Κέδρος 2004), ότι η συλλογή αυτή είναι ένα βαγόνι του νεοαποκτηθέντος στην Αθήνα λαμπερού μέσου μεταφοράς, το οποίο μεταφέρει  τους Αθηναίους σαν ομηρικούς Οδυσσείς από τον πάνω κόσμο στον κάτω και πάλι στον πάνω. Χαίρομαι που η πρόσφατη μετάφραση της συλλογής καλωσορίζει ως συνεπιβάτες και τους Ιταλούς φίλους αναγνώστες.

Με δεδομένη την σχέση του έλληνα φιλολόγου με την αρχαία του κληρονομιά,  η Τασούλα Καραγεωργίου στη συλλογή Το Μετρό διασκελίζει  τους αιώνες και ανατροφοδοτεί την έμπνευσή της εμβαπτίζοντάς την στα νάματα της αρχαίας πηγής. Προσθέτω εδώ και την άποψη του. Κώστα Μπαλάσκα,  συγγραφέα και λαμπρού φιλολόγου, ο οποίος παρατηρεί ότι  «Στο φιλόλογο ποιητή …, τον Έλληνα εννοώ, τα φιλολογικά αποθέματα έχουν εισχωρήσει στο ποιητικό DNA του, έχουν διαμορφώσει το ψυχικό του υπόστρωμα και επηρεάζουν καθοριστικά την ποιητική σύλληψη και την εκτέλεση. Αυτό συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό με την Τ.Κ., που είναι αφοσιωμένη ποιήτρια και αφοσιωμένη φιλόλογος και επιπλέον  – τρίτο αυτό – συνειδητή εκπαιδευτικός, όπου η αίθουσα της ποίησης (χρησιμοποιώ τον τίτλο ενός βιβλίου της με δοκίμια) γίνεται θεατρικός χώρος, τα ποιήματα γράφονται πρώτα στα μέτωπα των παιδιών, ποίηση, φιλολογία και παιδεία συλλειτουργούν».

Ας τονίσουμε ότι η Τασούλα Καραγεωργίου έχει καταθέσει στο χαρτί «σε σχήμα βιβλίου μεγάλο», όπως έγραφε ο Καρυωτάκης, και «τη σάρκα» και το «αίμα». Γι’ αυτό και τα ποιήματά της όλα μοιάζουν με κρίκους  μιας μακράς αλυσίδας, με τη μία συλλογή συνέχεια της προηγούμενης και πρόδρομο της επόμενης.  Εξάλλου εκτός από διακεκριμένη ποιήτρια είναι μεταφράστρια ομοτέχνων της αρχαίων ποιητριών Σαπφώς και Ήριννας καθώς και επιτυμβίων επιγραμμάτων από την Παλατινή Ανθολογία.

Το Μετρό, λοιπόν, το υπερσύγχρονο μέσο επικοινωνίας, μεταβάλλεται σε όχημα που μεταφέρει την ποιήτρια στην αρχαία θλίψη μεταμφιεσμένη σε σύγχρονη.

Είναι, δηλαδή,  το Μετρό το μέσο για μια Νέκυια, μια κάθοδος στον Άδη, όπου η ποιήτρια θα συναντήσει τα πρόσωπα της τραγωδίας και του μύθου μεταμφιεσμένα σε σύγχρονα, δείχνοντας τον άκοπο ομφάλιο λώρο των σύγχρονων Ελλήνων από την αρχαία μητέρα. 

Η μνημονευόμενη διαδρομή του Μετρό είναι εκείνη που χρησιμοποιεί η ποιήτρια: Αγία Μαρίνα — Δουκίσσης Πλακεντίας, Αεροδρόμιο, Ανθούπολη, Ελληνικό, σαν ταξίδι από τον πάνω στον κάτω κόσμο, αέναη εναλλαγή, χωρίς οριστική ανάσταση και χωρίς τελεσίδικο θάνατο, αλλά και άνω και κάτω οδός μία και η αυτή , όπως θα έλεγε και ο Ηράκλειτος. Μπορεί όλα στη ζωή να αλλάζουν· συνέπειες της πολιτικής τρέλας των ανθρώπων ή των θεών, όπως έχει πει ο Σεφέρης, το θέμα όμως είναι το ίδιο. Έτσι στον υπόγειο σταθμό της συλλογής κυκλοφορούν η Αντιγόνη, η Αγαύη, ο Αίας, ο Αχιλλέας η Περσεφόνη, η Μήδεια.

Αυτή τη συλλογή μετέφρασε στα εύηχα και μελωδικά Ιταλικά της η Τζίλντα Τεντόριο μεταφέροντάς  τα στη γλυκιά και μουσική γλώσσα της,  φροντίζοντας τη λέξη, το γράμμα, τη μορφή, τον ρυθμό, την απόδοση αλλά και την ύλη που πάνω της όλα  αυτά   φιλοξενήθηκαν. Παραθέτουμε τη μετάφραση του πρώτου ποιήματος της συλλογής, συνοδευμένη από το πρωτότυπο, όπως εξάλλου και στην έκδοση:

Συνεπιβάτες μου, 

δεν είμαστε παρά

τοιχογραφία στον νάρθηκα βυζαντινού ναού∙

μοναχικές ψυχές

συνωστισμένες στις ουρές συρμού υπογείου,

τι πάθαμε όλοι και σπρωχνόμαστε

ποιος πρώτος θα βρεθεί στο στόμα του Θηρίου;

  Το βιβλίο είναι φροντισμένο, όμορφο μικρό και κομψό στο σχήμα, με έγχρωμες φωτογραφίες του Nasir Javed των  σταθμών του αθηναϊκού Μετρό, οι οποίοι  λάμπουν μέσα στα μάρμαρά τους και είναι από μόνοι τους έργα τέχνης, αλλά και εκείνοι ειδικά που προβάλλουν την ελληνική εικαστική μας πλευρά, με τον Γαΐτη και τα ομοιόμορφα ανθρωπάκια του στον σταθμό Λαρίσης, το επιβλητικό Ρολόι του γλύπτη Θόδωρου στο Σύνταγμα, τους σύγχρονους αγγέλους του Φασιανού στο Μεταξουργείο, τον γεμάτο πολύχρωμα πετράδια ουρανό του Βαρώτσου στον σταθμό Δουκίσσης Πλακεντίας και άλλους και άλλους. Η έκδοση αυτή του οίκου  Polyhistor Editioni, που εδρεύει στην πόλη Lecco της Βόρειας Ιταλίας και διευθύνεται από  τον ρηξικέλευθο εκδότη Franco Minonzio,  είναι ιδιαιτέρως εντυπωσιακή και ως ύλη και ως περιεχόμενο. Στο εξώφυλλο, με τον ομώνυμο της συλλογής πίνακα του Χρόνη Μπότσογλου, (Μετρό Α΄, Δίπτυχο, Ακρυλικό, 65Χ 50, 1970) -τον ίδιο που κοσμούσε και την έκδοση του Κέδρου- δύο επιβάτες αντικριστά κι απέξω από το τζάμι ένας τρίτος.

Ο τίτλος δίνεται στα Ιταλικά και σαν καθρέφτισμά του στα ελληνικά για να επισημανθεί ότι πρόκειται για δίγλωσση έκδοση:

 Tassoula Karagjeorgiou Il ∙metro – Το μετρό (αλλά ανεστραμμένο).

Όσοι ανεβοκατεβαίνουμε στο Μετρό Έλληνες και  fratelli italiani έχουμε επιπλέον την αίσθηση πως το ίδιο ταξίδι έκανε και ο Δάντης μαζί με τον Βιργίλιο, κάποτε.

Η μετάφραση ενός έργου, μιας τιμημένης ήδη συλλογής είναι ένας σταθμός για την δημιουργό προσωπικά, αλλά και για τα Ελληνικά Γράμματα ειδικά.

Η Τζίλντα Τεντόριο είναι Ιταλίδα νεοελληνίστρια με  κλασικές σπουδές στη Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Θεσσαλονίκης και Φλωρεντίας. Δίδαξε στα Πανεπιστήμια της Παβίας και του Μιλάνου. Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι τα κλασικά, οι μύθοι και η σύγχρονη λογοτεχνία, το ταξίδι και η λογοτεχνία, η μετάφραση (έχει μεταφράσει στα Ιταλικά Βρεττάκο, Καζαντζάκη και Βασιλικό)  το μεταμοντέρνο και το σύγχρονο θέατρο. Έχει ερευνήσει τη λειτουργία του μύθου στον Καμπανέλη, Ποντίκα, Δημητριάδη και άλλους θεατρικούς συγγραφείς μας και έχει μεταφράσει έργα τους. Το τραγούδι των Σειρήνων, από τον Όμηρο μέχρι την ποίηση του Σεφέρη και του Βρεττάκου, με το οποίο ξεκίνησε συνεχίζεται με κάθε μέσο∙ και με ρόδες και με φτερά και με τρένα και αυτοκίνητα και μοτοσυκλέτες και αεροπλάνα!!!, όπως με χιούμορ  μας λέει και με το Μετρό, αυτή τη φορά.

 Η Τζίλντα Τεντόριο, εν ολίγοις είναι μία ταλαντούχα νεοελληνίστρια, της οποίας η αγάπη για την Ελλάδα, τη Γλώσσα και τη Λογοτεχνία μας  είναι συγκινητική. Και ακόμα πιο συγκινητική είναι η συμπερίληψη στα μεταφραστικά της ενδιαφέροντα η συλλογή Μετρό κάτι που μας κάνει να αισθανόμαστε την Τζίλντα Τεντόριο, όχι μόνο φίλη των Γραμμάτων μας, αλλά και ως οικείο πρόσωπο. Άλλωστε, πάντα ισχύει και η παλιά ρήση που μας αρέσει: Una Faccia, Una Razza με τόσα που μας συνδέουν, πέραν της γειτνίασης στον γεωγραφικό χάρτη, με την όμορφη Ιταλία. Και είναι πολλοί οι Ιταλοί που ασχολούνται με τα ελληνικά γράμματα, συνεχίζοντας εκείνη την αρχαία πρώτη επικοινωνία….

 Είναι ευτυχής λοιπόν η συνάντησή της με την ποίηση της Τασούλας Καραγεωργίου για την οποία έχουν γραφτεί πολλά κριτικά σημειώματα σε εφημερίδες και περιοδικά από έγκριτους κριτικούς και φιλολόγους μελετητές, στα οποία έχει επισημανθεί  η συνομιλία της με τους αρχαίους μύθους καθώς και η συνεχής ενασχόλησή της με το μείζον θέμα  της γλώσσας και η βαθιά συναισθηματική της   σχέση με την κλασική μας παράδοση. 

Οφείλουμε λοιπόν να εκφράσουμε τα θερμά μας συγχαρητήρια και στην ποιήτρια Τασούλα Καραγεωργίου αλλά και στη μεταφράστρια Τζίλντα Τεντόριο για τη συνολική της προσφορά στα ελληνικά γράμματα, στην ελληνική ποίηση και ειδικά για το κόσμημα που παρέδωσε στο ιταλικό αναγνωστικό κοινό∙  Το Μετρό-  Il metrὁ.

.