Ο τόμος είναι επιβλητικός αντάξιος της σπουδαίας Καθηγήτριας η οποία υπηρέτησε επί 44 χρόνια στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, την Επιστήμη της Νεοελληνικής Φιλολογίας και συνεχίζει ακόμα ως Ομότιμη Καθηγήτρια με ποικίλες αρμοδιότητες, όπως διδασκαλία στα Μεταπτυχιακά τμήματα, στις επιστημονικές εκδόσεις, δημοσιεύσεις και διαλέξεις, χωρίς να ξεχνάμε την παρουσία της σε ημερίδες ή αφιερώματα σε λογοτέχνες των οποίων το έργο κέντρισε το επιστημονικό της ενδιαφέρον.
Το έργο της είναι μεγάλο και πολύ ενδιαφέρον και σ’αυτόν τον τόμο την παρουσίασή του έχει αναλάβει η πριν από 30 χρόνια φοιτήτρια, Μαρία Ρώτα που είχε τη χαρά να γνωρίσει την Καθηγήτριά της σε ένα τριήμερο αφιερωμένο στην Κύπρο. Το ήθος της Καθηγήτριας, και το έργο της κινητοποίησε πολλούς φοιτητές της να τρέξουν να λάβουν μέρος στην εκδήλωση προς τιμήν της.
Η Έρη Σταυροπούλου δεν απομακρύνθηκε ποτέ από το Πανεπιστήμιο στο οποίο υπηρέτησε εξ αρχής, ήρθε σε επαφή με επιφανή πρόσωπα του λογοτεχνικού χώρου και μελέτησε συστηματικά Νεοέλληνες ποιητές και πεζογράφους. Είναι μέλος του ΕΛΙΑ, της Εταιρείας Συγγραφέων, της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, της Εταιρείας Παπαδιαμαντικών Σπουδών, έχει λάβει μέρος σε πάμπολλ Συνέδρια, Σεμινάρια, Διδακτορικά, συνεργάστηκε με τον Καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας Mariano Nava Contreras στο Πανεπιστήμιο του De Los Andes στη Βενεζουέλα, όπου οργανώθηκε το πρώτο Συνέδριο Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και φυσικά ενδιαφέρθηκε και για τη διάδοση της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας πέρα από τα σύνορα.
Το έργο της Έρης Σταυροπούλου απαρτίζεται από τη Διδακτορική της διατριβή με θέμα της τον Παναγιώτη Πανά (1832- 1896), με τη οποία φώτισε τη δράση των Δημοκρατικών έτσι ώστε ο Παντελής Μπουκάλας να θελήσει να μετατρέψει τον Πανά σε μυθιστορηματικό ήρωα (του ευχόμαστε να το καταφέρει). Αυτό βεβαίως σημαίνει πως η επιστημονική εργασία έχει και αυτή τον τρόπο της να γίνεται γοητευτική και για τον καλλιτέχνη πέρα από τον επιστήμονα. Να αναφέρουμε ακόμη τις εργασίες της για τον Σολωμό, την Βιβλιογραφία μεταφράσεων νεοελληνικής λογοτεχνίας, για την οποία χαριτολογώντας ο Γ.Π. Σαββίδης είπε «Μα πόσοι μουρλοί θα διαβάσουν μια βιβλιογραφία;». Κι όμως πάρα πολλοί μελετητές και μεταφραστές βοηθήθηκαν στις δικές τους μελέτες από αυτή τη Βιβλιογραφία. Από τα άλλα έργα της αναφέρω Τα Διηγήματα του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, τα έργα της Διδώς Σωτηρίου, τον ξεχασμένο Ιωάννη Πολέμη –ποιητή και θεατρικό συγγραφέα- του οποίου το έργο επανέφερε στο φως, τον Γιάννη Μπεράτη, τους νεότερους πεζογράφους –Αλεξανδρόπουλο, Πλασκοβίτη, Φραγκιά, Χάκκα, Χατζή- να θυμίσουμε και το εξαιρετικό βιβλίο της για την Τιμή και το Χρήμα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη. Κρατώ για το τέλος τη συμβουλή που έδινε στους συνεργάτες της: «να επιστρατεύουμε το χιούμορ» και συμπλήρωνε με τον καβαφικό στίχο «οι ελαφροί ας με λέγουν ελαφρόν/ Στα σοβαρά πράγματα ήμουν πάντα επιμελέστατος. Και θα επιμείνω». Ας μου επιτραπεί κι εμένα να προσθέσω το επίσης καβαφικό: «Με αρέσουν τα χωρατά,/ η αστειότης,/ η ειρωνεία με ευφυή λόγια, το χαμπαγκάρισμα (hum –bugging)» (Ανέκδοτα Σημειώματα Ποιητικής και Ηθικής ΚΒ΄).
Και τώρα πλέον τη σκυτάλη στον τόμο παίρνουν οι επιφανείς μελετητές, πανεπιστημιακοί δάσκαλο, κυρίως. Ο Θανάσης Αγάθος της αφιερώνει τη μελέτη του Μονομαχία (1962-1963), της Τατιάνας Σταύρου, ένα λησμονημένο μυθιστόρημα, του οποίου ο μίτος της πλοκής αρχίζει στο Ηρώδειο ένα βράδυ του 1939, σε μια συναυλία που διευθύνει ο Δημήτρης Μητρόπουλος με έργα Wagner. Στο έργο προβάλλεται η ομορφιά της Αθήνας, το Ζάππειο, η λεωφόρος Συγγρού, της οποίας τη σημασία, κυριολεκτική και μεταφορική, μετέφερε ο Γιώργος Σεφέρης σε τρία ποιήματά του. Το έργο της Σταύρου προσπαθεί να δει «την υπαρξιακή αγωνία του ατόμου τις παραμονές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και εκφράζει το ουμανιστικό πνεύμα της συγγραφέως», η οποία έχει δηλώσει πως «την ενδιαφέρει η εποχή της και οι αλληλοσυγκρουόμενες ιδέες».
Ο Δημήτρης Αγγελάτος αφιερώνει την εργασία του «Πέρα από το “λυγμό το στείρο”. Ο Μίνως Ζώτος, στην άλλη πλευρά της ελεγείας». Μια εργασία με ειδολογικό προσανατολισμό και συναφείς προϋποθέσεις ως προς την κειμενική/πραγματολογική θεώρηση των ειδών…». Το ενδιαφέρον είναι ότι η λεπτομερής αυτή μελέτη καταλήγει στο ότι οι ποιητές στην επικράτεια της μοντέρνας ελεγείας του μεσοπολέμου, αντιγράφουν ο ένας τον άλλο «κλέβοντας ο ένας του άλλου τον “κλεμένο” πόνο, μετακυλίοντας … από το ένα ελεγειακό ποίημα στο άλλο, το άδειο κέλυφος του “πόνου”». Στην περίπτωση του Ζώτου η επίγνωση του άδειου, συνιστά «υψηλής κράσεως δραματικότητα»…
Η Διαμάντη Αναγνωστοπούλου ασχολείται με τις διασκευές των έργων της Διδώς Σωτηριου για παιδιά, στις οποίες διακρίνει προθέσεις ηθικής, αισθητικής και πολιτικής λογοκρισίας.
Η Βενετία Αποστολίδου μελετά τη σχέση της Ιστορίας με τη Νεοελληνική Φιλολογία, η οποία θεμελιώνεται ως ξεχωριστό μάθημα στα μέσα της δεκαετίας του 1920, διαλέγεται με την Αρχαία Ελληνική Φιλολογία και την Ιστορία μέσα από το έργο του Νίκου Βέη, Γεωργίου Ζώρα, Ευάγγελου Σκουβαρά και Παναγιώτη Μαστροδημήτρη.
Η Παντοφίλη Βαρβαρήγου σχολιάζει την αποτύπωση του ωκεανού στον Σκελετόβραχο της Εύας Βλάμη –«θαλασσογραφία από τις αξιολογότερες της πεζογραφίες μας» και στον Τυφώνα του Joseph Conrand.
Ο Λάμπρος Βαρελάς γράφει για τον Ημερήσιο τύπο και τη Λογοτεχνία στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα.
Ο Ευριπίδης Γαραντούδης για τη δεκαετία 1980 Ποίηση και Ποιητική,
Η Κέλη Δασκαλά γράφει μια εμπεριστατωμένη μελέτη για την «πλάνη του “μοντερνισμού” στην ελληνική μεσοπολεμική πεζογραφία, για τη Σχολή της Θεσσαλονίκης της οποίας οι εκπρόσωποι δεν υιοθετούν το μοντερνιστικό παράδειγμα και όπως με στίχους αποφάνθηκε ο Κώστας Ουράνης «Πόσο μεγάλη ήταν η φόρα,/ μα πόσο το πήδημα μικρό”, αλλιώς ώδινεν όρος και έτεκεν μυν, ενώ ο Άλκης Θρύλος είπε πως «με την αποθέωση του μοντερνισμού, χάσαμε το μοντέρνο».
Η Λητώ Ιωακειμίδου συνεξετάζει τον Paul Verlaine, τον Watteau και τον Κοσμά Πολίτη.
Ακολoυθούν οι αξιολογότατες εργασίες πολλών ακόμα μελετητών, με τελευταία την Αναφορά στον Νίκο του Peter Bien, και ο νοών εννόησε σε ποιον αναφέρεται.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με το ατελείωτο εργοβιογραφικό της Έρης Σταυροπούλου, Βιβλιοκρισίες, Μεταφράσεις, Επιλογή από Άλλα δημοσιεύματα που όλα μαζί συνθέτουν μια πλούσια πανεπιστημιακή καριέρα, μια δημιουργική ζωή, γεμάτη πνευματική ένταση, ποικιλία διαβασμάτων, μελετών, απόλαυση του νου.
Η Έρη Σταυροπούλου απολαμβάνει την εκτίμηση των φοιτητών της, των συναδέλφων της και των πνευματικών ανθρώπων γενικώς, πράγμα που φαίνεται από αυτό το βιβλίο θησαυροφυλάκιο φιλολογικών μελετών που συγκεντρώθηκαν για να τιμήσουν Εκείνην αλλά τιμούν και τον αναγνώστη.
