Με τον εντυπωσιακό τίτλο ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΠΟΥ ΑΡΕΣΕΙ αφενός, και με υπότιτλο «Δολοφονώντας τη Δημοσιογραφία» αφετέρου, ο Νάσος Αθανασίου μπαίνει στα ενδότερα μιας εξουσίας που οραματίστηκε να είναι Τέταρτη, αλλά κατέληξε θύμα στα χέρια εκείνων που την ασκούν. Και το χειρότερο, είναι «Το έγκλημα που αρέσει».
Ο Νάσος Αθανασίου σπούδασε Νομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και στο Καποδιστριακό αλλά δεν έγινε Νομικός. Άσκησε τη δημοσιογραφία από τα είκοσι χρόνια του -στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, στις εφημερίδες και στα περιοδικά. Ήταν μέλος του Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ, εκπροσώπησε τη Διεθνή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων σε κρίσιμες ώρες, συμμετείχε στη συγγραφή του IFJ για τη δεοντολογία και τις συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων. Τα τελευταία χρόνια είναι βουλευτής στο Εθνικό μας Κοινοβούλιο.
Ξέρει επομένως από πρώτο χέρι τους μηχανισμούς του καθημερινού εγκλήματος, τους οποίους αποφάσισε να εκθέσει στο κοινό σε μια σειρά δημοσιογραφικών Τετραδίων, της οποίας έχουμε στα χέρια μας ήδη το πρώτο.
Σε έναν μικρό Πρόλογο, με «ειδήσεις», στις οποίες εμπλέκονται πολιτικά πρόσωπα σε πράξεις που δεν ισχύουν, στρώνει την είσοδο στο καθημερινό έγκλημα που αρέσει.
Κι αμέσως μετά, σε έξι κεφάλαια και δύο συμπληρωματικά, αρχίζει τη διερεύνηση του θέματός του. Και πρώτη μέριμνα «Η ιερότητα των γεγονότων». Πρώτο ερώτημα: «Τι είναι δημοσιογραφία;». «Όποιος δεν απαντά στο πρώτο δεν απαντά σε κανένα άλλο, δεν δικαιούται καν ν’ αγγίξει το δεύτερο· και όποιος απαντά στο πρώτο έχει καταρχήν απαντήσει σε όλα όσα αφορούν τη δημοσιογραφία. Δημοσιογραφία είναι η θρησκεία των γεγονότων. Ο γεγονοτισμός είναι συνάμα το πάθος και η ουσία της. Η γεγονολατρία είναι η λειτουργία και η ιδεολογία της. «Γεγονογραφία» θα ήταν το σωστό όνομά της. Δημοσιογράφος είναι εκείνος που αποθεώνει τα γεγονότα, όχι αυτός που λατρεύει τα σχόλια. Τούτος ο δεύτερος εξοστρακίζεται, είναι άλλο πράγμα, άλλης φύσης καρπός, δεν πρέπει να θεωρείται δημοσιογράφος όση σοφία κι αν κομίζει, απ’ όποιο κεφάλι κι αν τη βγάζει. Θα μπορούσε δίκαια να ονομάζεται αυτό που είναι: Υστερογράφος ή δευτερογράφος».
Αυτή η συγκλονιστική πρώτη παράγραφος μάς βάζει στην καρδιά του θέματος, μας ενημερώνει για τα fake news που είναι σαν τα κουνούπια και έχουν μετατρέψει το σπίτι μας σε βάλτο. Το «σεμνό αυτό επάγγελμα», λέει ο Αθανασίου, έδινε φωτογραφίες από μια μάχη, οι οποίες αχρήστευαν κάθε σχόλιο και επιθετικό προσδιορισμό. Γιατί έδιναν το γεγονός και σχόλια δεν χρειάζονταν. Το 1921, ο Τσαρλς Σκοτ, εκδότης της εφημερίδα The Guardian είχε πει «Το σχόλιο είναι ελεύθερο αλλά τα γεγονότα είναι ιερά/ Comment is free, but facts are sacred». Και ο Αθανασίου θα δώσει πολλές εικόνες, ονόματα και γεγονότα που θα τεκμηριώσουν την άποψή του ότι το έργο του δημοσιογράφου είναι τα γεγονότα και όχι τα σχόλια. Όμως, υπάρχουν δημοσιογράφοι «που δεν είναι δημοσιογράφοι αλλά δημοσιοκοπρίτες που, όπως είναι φυσικό τους, λατρεύουν την κοπρολαλία».
Ο Αθανασίου δεν γράφει χωρίς αναφορά στις πηγές, ελληνικές και ξένες. Αναφέρεται στο Ήλιο και στον Απόλλωνα, δηλαδή στο φως, στον Όμηρο που αμερόληπτα έψαλε την ανδρεία του Αχιλλέα αλλά και το Έκτορα. Διαβάζει Μακρυγιάννη, Καβάφη, Σεφέρη.
Μας ενημερώνει ότι η λέξη «δημοσιογράφος» προβλήθηκε το 1826 μαζί με πολλές άλλες, ολες νεόπλαστες. Και ήταν στα 1826 που ο Καραϊσκάκης συνάντησε «λόγιον τινά εθελοντήν» (όπως γράφει ο Παπαρρηόπουλος που δεν ήξερε τη λέξη «δημοσιογράφος») στον οποίο είπε «γράφε ό,τι βλέπεις και τούτο είναι αρκετή αμοιβή για μας». «Λόγιος» και «εθελοντής» αυτά τα δύο χαρακτηριστικά είναι που και σήμερα απαιτούνται. Όμως εμείς σήμερα «σβήνουμε, διαστρεβλώνουμε ή επινοούμε γεγονότα, για να τα προσαρμόσουμε στη φαντασία μας» και να τα κάνουμε «αφήγημα» Η Χάνα Άρεντ υποστηρίζει ότι το γεγονός είναι υπεράνω κάθε συμφωνίας και συναίνεσης, υπεράνω διαμάχης και γνώμης και μας θυμίζει ακόμη ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ της αλήθειας και της γνώμης εξετάστηκε λεπτομερώς από τον Πλάτωνα, ειδικά στον Γοργία.
Ο Zhang Weiwei, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Fudan, στην Κίνα, λέει ότι η σημερινή πολιτική φιλοσοφία του Πεκίνου μπορεί να περιγραφεί με έξι λέξεις: «Εξάγοντας την αλήθεια από τα γεγονότα»ˑ «πρόκειται για αρχαία κινεζική σύλληψη που την ανέστησε και την εφάρμοσε ο Ντενγκ Χσιάοπινγκ», ο αρχιτέκτονας της Μεταρρύθμισης που γέννησε το οικονομικό θαύμα της Κίνας.
Να αφήσεις το γεγονότα να αφηγηθούν την ιστορία, γιατί αν σβήσεις ή αμαυρώσεις ένα γεγονός αυτό είναι το ειδεχθέστερο κακούργημα για τη δημοσιογραφία και έργο της προπαγάνδας. Ο Αθανασίου επικαλείται τον Άγγλο ηθοποιό Άντονι Χόπκινς που είπε ότι «Οι μνήμες δεν είναι πάντα αληθινές, τις εξωραΐζουμε», «Οπότε δεν μπορώ να πω ότι θυμάμαι» γιατί, κατά τον Αθανασίου «η μνήμη είναι μια κάμερα που θολώνει, πράγμα που αποδεικνύει ότι μπορεί κανείς (άκουσον, άκουσον!) να είναι ειλικρινής χωρίς να είναι αληθινός».
Ειλικρινής εν τη υποκρισία της, έλεγε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης για μια δύστυχη ηρωίδα του. Αλλά και ο Ευάγγελος Παπανούτσος που είχε πρωτοστατήσει στην Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση έλεγε πως ακόμα και αν είναι απολύτως ειλικρινείς οι αυτόπτες μάρτυρες ενός δυστυχήματος θα αφηγηθούν τα γεγονότα ο καθένας με απόκλιση από τον άλλο, χωρίς πρόθεση βεβαίως, πόσω μάλλον όταν υπάρχει. Και ο Αθανασίου επικαλείται τον Παπαδιαμάντη-δημοσιογράφο: «Ουδαμού σχεδόν θα εύρητε, ότι επεζήτησα βεβιασμένην θέσιν ή πλοκήν, όπως γαλβανίσω την περιέργειαν του αναγνώστου». Επικαλείται και τον Χρήστο Βακαλόπουλο που μιλάει για την «ιερή μελωδία της πραγματικότητας» και «τον ιερό χαρακτήρα της ανθρώπινης κατάστασης των πραγμάτων».
Η Αλεπού της δημοσιογραφίας Ρότζερ Έιλς συμβουλεύει: να κερδίσεις μέσα σε εφτά δευτερόλεπτα τον θεατή, αλλιώς θα αλλάξει κανάλι. Και πρόσεξε: You are the message, εσύ είσαι το μήνυμαˑ όχι το γεγονός όχι, το επιχείρημαˑ να είσαι συναισθηματικός, όχι εγκεφαλικός, απόφευγε τις λεπτομέρειες, κρατήσου στην κραυγή που υπερισχύει… και «η αλεπού είχε δίκιο».
Αυτό το «Τετράδιο»-βιβλίο είναι ένα γεγονός και τα σχόλια περιττεύουν, δεν μπορώ όμως να μην πω ότι ο Αθανασίου μιλώντας για τη δημοσιογραφία, μιλάει για τα πάνταˑ αρχαία και νέα, ελληνικά και ξένα, επιστημονικά και ιστορικά, καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά, κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα. Και πρόσωπα. Παραθέτει πολύτιμες σημείωσεις. Είναι ο «μάγος της φυλής» και μιλάει με γεγονότα.
Και ακόμα, το βιβλίο κυκλοφορεί με φωτογραφίες, και δημοσιογραφικό ιστορικό υλικό, με την επιμέλεια του Σταύρου Δάλκου.
Θα σταθώ, για το τέλος στην εικόνα του Ιησού στο Πρετόριο. ‘Όταν ερωτήθηκε «ποια είναι η αλήθεια» Εκείνος δεν απήντησε, ενώ ο «τυφλός» όχλος φώναζε: «Σταύρωσον, Σταύρωσον αυτόν». Κανείς τους δεν θυμήθηκε τα θαύματα, τη διδασκαλία, τα γεγονότα…
