Ο Αγώνας του 1821, αγώνας ενός μικρού Έθνους εναντίον μιας βάρβαρης αυτοκρατορίας, συγκίνησε τον κόσμο ολόκληρο. Πολιτικοί, στρατιωτικοί, διανοούμενοι, καλλιτέχνες, αλλά και απλοί άνθρωποι, κινητοποιήθηκαν για την ηθική και υλική υποστήριξη των αγωνιζόμενων Ελλήνων. Η κινητοποίηση αυτή, που απλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και έφτασε μέχρι την Αμερική, ονομάστηκε Φιλελληνισμός και οι άνθρωποι που κινητοποιήθηκαν Φιλέλληνες. Και ενώ από το 1815 η Ιερά Συμμαχία των Μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης είχε αποφασίσει να καταστείλει κάθε επαναστατικό κίνημα, οι άνθρωποι, συγκινημένοι από τον αγώνα των Ελλήνων, αγνόησαν τις αποφάσεις των Μεγάλων και έσπευσαν να βοηθήσουν, ο καθένας με τον τρόπο του.
Ειδικά και μανιωδώς αρνητικά ήταν διατεθειμένος ο αυστριακός καγκελάριος Μέτερνιχ, ο οποίος τασσόταν υπέρ της πάταξης κάθε κινήματος, δήθεν για να διατηρήσει την Ειρήνη στην Ευρώπη και θεωρώντας «νόμιμη» την εξουσία των Τούρκων στην Ελλάδα, ενώ τα κίνητρα του είχαν τη βάση τους στα οικονομικά συμφέροντα που είχε η χώρα του στην Τουρκία, πέρα από την καθεστωτική συγγένεια εφόσον και η Αυστρία όπως και η Τουρκία ήταν κράτη πολυεθνικά.
Τα αίτια αυτής της κινητοποίησης ήταν η συγκίνηση των Ευρωπαίων για το ένδοξο αρχαίο ελληνικό παρελθόν, αλλά και η θλίψη τους από τα δεινά των υποδούλων, όπως αυτά κυκλοφορούσαν ήδη στην Ευρώπη μέσα από τις μεταφράσεις των δημοτικών τραγουδιών, εκ των οποίων οι πιο γνωστές είναι οι συλλογές του Κλωντ Φοριέλ και του Άρνολντ Πάσοβ, αλλά και τους ταξιδιώτες. Πολλοί συγκλονίστηκαν από τα πάθη του ελληνικού λαού, όπως ο μεγάλος Γκαίτε και άλλοι διάσημοι άνθρωποι. Από τη άλλη, η Γαλλική Επανάσταση που είχε προηγηθεί, ο Φιλελευθερισμός, ο Διαφωτισμός και τα βιβλία που ενημέρωναν τον κόσμο έστρωσαν το έδαφος για τον ερχομό τους στην Ελλάδα. Τα επαναστατικά κείμενα Ελληνική Νομαρχία, η Χάρτα και ο Θούριος του Ρήγα, αλλά και οι άλλοι πολλοί θούριοι που τραγουδιούνταν και συγκινούσαν τα πλήθη.
Η αρχαία Ελλάδα εξακολουθούσε να γοητεύει και δεν ανεχόταν την καταπίεση ενός λαού από άλλον και μάλιστα ενός χριστιανικού λαού από έναν αλλόθρησκο. Τέλος, οι αναφορές των διαφόρων περιηγητών από την Ανατολή, κέντριζαν το ενδιαφέρον των Φιλελλήνων για τον μαρτυρικό τόπο, τη «Χώρα των χαμένων θεών και θεόμορφων ανθρώπων», τα ρημαγμένα αρχαία μνημεία, δεμένα με το θάνατο και τη φθορά του ανθρώπου, όπως είδε την Ελλάδα ο Μπάιρον. Πολλοί, λοιπόν, ήταν εκείνοι που άφησαν την καλοπέρασή τους, τη πατρική γη τους και κατέφθασαν στην Ελλάδα για να προσφέρουν ακόμα και τη ζωή τους. Και η Ελλάδα, ευγνωμονούσα τους Φιλέλληνες, σε όλους και στον καθένα ξεχωριστά, αφιέρωσε δρόμους και πλατείες, έστησε αγάλματα και προτομές μέσα στην πόλη της Αθήνας αλλά και αλλού. Κι όπως υπάρχει το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, έτσι και η Οδός τωνΦιλελλήνων στο Σύνταγμα είναι αφιερωμένη σε όλους τους Άγνωστους Φιλέλληνες που αγάπησαν την Ελλάδα και συνεισέφεραν στον αγώνα της.
Στη Γαλλία ο φιλελληνισμός εκδηλώθηκε, κυρίως, με δημοσιεύματα υπέρ των Ελλήνων σε φιλελεύθερες εφημερίδες, που κέντριζαν το χριστιανικό αίσθημα των αναγνωστών τους, με θεατρικά έργα που πρόβαλαν τον ελληνικό αγώνα, με ζωγραφικούς πίνακες που είχαν θέμα τους τις βαρβαρότητες των Τούρκων. Τέτοιους πίνακες ζωγράφιζε ο Γάλλος ζωγράφος Ντελακρουά, όπως π.χ. οι Σφαγές της Χίου ή η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου. Ο Κλωντ Φωριέλ δημοσίευσε τα δημοτικά μας τραγούδια, πολλά από τα οποία αναφέρονται στα πάθη και τα βάσανα των «κλεφτών» που, μην αντέχοντας τη σκλαβιά, είχαν καταφύγει στα βουνά.
Ανάμεσα στους Γάλλους Φιλέλληνες ήταν και ο Φρανσουά- Ωγκύστ- Ρενέ ντε Σατωμπριάν, γνωστός ως Σατωβριάνδος, ο οποίος, μεταξύ άλλων έργων έγραψε κι ένα Οδοιπορικό με εντυπώσεις από τις περιηγήσεις του στην Ελλάδα, αλλά και ένα Υπόμνημα, όπου υποστηρίζει τον ελληνικό Αγώνα. Η οδός Σατωβριάνδου, στο κέντρο της Αθήνας, μας θυμίζει την προσφορά του.
Ο Βερανζέρος ή αλλιώς ο Πιερ- Ζαν ντε Μπερανζέ ήταν ποιητής, με φιλελεύθερο πνεύμα. Συγκινημένος από τον αγώνα των Ελλήνων έγραψε τα ποιήματα Φανταστικό ταξίδι, Ψαρά κ.ά. με τα οποία ύμνησε τον αγώνα και τα κατορθώματα των Ελλήνων. Η Ελλάδα τον τίμησε δίνοντας το όνομα του στην οδό Βερανζέρου στην Αθήνα.
Ο Σταντάλ ή Ανρί Μπελ (1783 – 1842) είναι ο συγγραφέας των έργων Το κόκκινο και το μαύρο, Το Μοναστήρι της Πάρμας κ. ά, ο οποίος γράφει το κείμενό του «Η Αναγέννηση της Ελλάδας», το 1816, μετά το Συνέδριο της Βιέννης και την απόφαση της Ιεράς Συμμαχίας να καταπολεμήσει κάθε κίνημα που θα αναστάτωνε την Ευρώπη. Ο Σταντάλ, όμως έθετε το ερώτημα: «Μετά την επανάσταση τι;».
Η λέξη Αναγέννηση, στον τίτλο του κειμένου του, αποκτά κυρίαρχο ιδεολογικό φορτίο και συνδέεται με ποικίλα αδιέξοδα πολιτειακά θεσμικά, οικονομικά και νοοτροπίας. Ο Σταντάλ παρακολουθούσε κάθε έκδοση που αφορούσε την Ελλάδα και την Επανάσταση και λόγω φιλομάθειας, αλλά και λόγω ειδικού ενδιαφέροντος. Τα κείμενά του, τέλος, αποδεικνύουν ότι εκτός από σπουδαίος πεζογράφος, είχε και «πολιτική συνείδηση»
Ο Φρανσουά Ρενέ ντε Σατωμπριάν (1768-1848) υπογράφει το «Υπόμνημα περί της Ελλάδος». Η μεγάλη αυτή προσωπικότητα των γαλλικών Γραμμάτων επισκέφτηκε την Ελλάδα το 1806. Το βιβλίο του Οδοιπορικό από το Παρίσι στην Ιερουσαλήμ, εκδόθηκε το 1811 και συνέβαλε στη διάδοση του φιλελληνισμού στην Ευρώπη.
Το 1825 ο Σατωμπριάν εκφωνεί το «Υπόμνημα περί της Ελλάδας», στη Βουλή, υπερασπιζόμενος την υπόθεση της Ελλάδας. Σχολιάζει το τουρκικό καθεστώς «πάνω σ’ αυτή τη δύστυχη χώρα» με τα «Μπουλούκια από μαύρους σκλάβους που μεταφέρονται από τα βάθη της Αφρικής… για ν’ αποτελειώσουν το έργο των μαύρων ευνούχων του Σεραγιού, στην Αθήνα. …. ορδές των βαρβάρων καταπνίγουν τον πολιτισμό», «οι χριστιανοί θα αφήσουν ατάραχοι τους Τούρκους να σφαγιάσουν τους χριστιανούς;». «Ας διαμαρτυρηθούμε υπέρ αυτών… Ας αγωνιστούμε υπέρ αυτών… Η υπόθεση των Ελλήνων έγινε υπόθεση του λαού» (περισσότερα για τους Σταντάλ και Σατωμπριάν στο βιβλίο Κοραής, Σταντάλ, Σατωμπριάν-Η Αναγέννηση της Ελλάδας, μτφ, Τατιάνα Τσαλίκη Μηλιώνη, εκδ. Νήσος 2018).
Στη Γερμανία, ο Βασιλιάς Λουδοβίκος Α΄, γνωστός για τον φιλελληνισμό του, έγραφε ποιήματα, επηρέαζε τους άλλους ηγεμόνες της Ευρώπης και παρότρυνε τους αξιωματικούς να έλθουν να πολεμήσουν στην Ελλάδα.
Η νίκη του Γεωργίου Καραϊσκάκη στην Αράχοβα έκανε τον Λουδοβίκο να αναφωνήσει «Η Ελλάς μου ανέστη». Ο στρατηγός Καρλ φον Νόρμαν-Έρενφελς ήταν ο αρχηγός του Ελληνικού Τακτικού Στρατού και του Τάγματος των Φιλελλήνων το 1822. Φυσικά είναι πολλοί οι καλλιτέχνες και κυρίως οι αρχιτέκτονες οι οποίοι προσήλθαν για να βοηθήσουν στην «Αναγέννηση» της Ελλάδας. Δεν ξεχνάμε τον Γκαίτε και όλους τους μεγάλους ρομαντικούς ποιητές.
Στην Ελβετία, Ο τραπεζίτης Ιωάννης – Γαβριήλ Εϋνάρδος προσέφερε πολλά χρήματα από την προσωπική του περιουσία για να βοηθήσει τον ελληνικό αγώνα, παρακίνησε και άλλους να κάνουν το ίδιο και έστειλε τρόφιμα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι.
Η οδός Εϋνάρδου στην Αθήνα, πλάι στην Εθνική Τράπεζα, μας θυμίζει την προσφορά του. Από την Ελβετία, επίσης, ο Ελβετός Ιωάννης – Ιάκωβος Μάγερ, γιατρός, δημοσιογράφος και καλός γνώστης της ελληνικής γλώσσας, κατέφθασε στο Μεσολόγγι για να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως γιατρός και να προβάλει τα ελληνικά θέματα ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα Ελληνικά Χρονικά που εξέδιδε στο Μεσολόγγι. Σκοτώθηκε στην Έξοδο μαζί με την Ελληνίδα γυναίκα του και τα δυο του παιδιά.
Στην Αγγλία, η αγγλική πολιτική είχε εξ αρχής δει με ενδιαφέρον την ελληνική υπόθεση. Ο πρωθυπουργός της μάλιστα, ο Γεώργιος Κάνιγκ είχε δώσει εντολή στο αγγλικό ναυτικό που παρέπλεε στο Ιόνιο να παρέχει πολιτικό άσυλο στους καταδιωκόμενους από τους Τούρκους Έλληνες. Το αγγλικό ενδιαφέρον έγινε μεγαλύτερο μετά από τις σφαγές της Χίου με την ίδρυση του Ελληνικού Κομιτάτου που οργάνωσε την αποστολή Φιλελλήνων στην Ελλάδα. Η Πλατεία Κάνιγγος στην Αθήνα, με το άγαλμα του μεγάλου πολιτικού, μας θυμίζει την πολιτική στάση του. Βέβαια τα κίνητρα της μεταστροφής της αγγλικής πολιτικής υπέρ της Ελλάδας οφείλονται σε οικονομικά συμφέροντα και την εξάπλωση των επενδύσεων δημιουργώντας νέες αγορές, όπως αναφέρει ο Κ. Σιμόπουλος (Ξένοι ταξιδιώτες το 1821), της υπέρ της Ελλάδας, αλλά αυτή η συγκυρία ή ευτυχής για την Ελλάδα.
Στο ίδιο Κομιτάτο ανήκε και ο ποιητής Λόρδος Βύρων ή Μπάιρον, του οποίου το αριστούργημα δεν είναι τόσο το ποιητικό του έργο, όσο η ζωή και ο θάνατός του στο Μεσολόγγι. Όπως γράφει στο ποίημά του, «Σήμερα έκλεισα τα 36 μου χρόνια», στο Μεσολόγγι, 22 Ιανουαρίου 1824,
Εδώ ’ναι ο τόπος όπου ο θάνατος έχει τιμή:
Εμπρός στη μάχη ρίξου ευθύς ,
να παραδόσεις την πνοή
(μετ. Βασίλης Ρώτας)
Ο Μπάιρον ήρθε στο Μεσολόγγι, για να πολεμήσει, φέρνοντας μαζί του στρατό, φάρμακα, εφόδια και χρήματα. Η ευαίσθητη υγεία του όμως, δεν άντεξε στο ανθυγιεινό κλίμα.
Το χαμό του θρήνησε ολόκληρο το Έθνος μας και ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός έγραψε την Ωδή εις τον θάνατον του Λόρδου Μπάυρον, την οποία αρχίζει με τους στίχους:
Λευτεριά για λίγο πάψε / να χτυπάς με το σπαθί,
τώρα σίμωσε και κλάψε / εις του Μπάυρον το κορμί
Μια ολόκληρη περιοχή της Αθήνας, στους πρόποδες του Υμηττού, ο Βύρωνας– κι ένα άγαλμα, στη συμβολή της Λεωφόρου Αμαλίας με την Πλατεία του Ζαππείου, δείχνει την ευγνωμοσύνη της Ελλάδας προς τον μεγάλο Άγγλο ρομαντικό ποιητή.
Για τον Μπάιρον έγραψε και ο Κάλβος το ποίημα «Η Βρετανική Μούσα», όπου και οι στίχοι:
Ω Βύρωνˑ ω θεσπέσιον / Πνεύμα των Βρετανίδων, / Τέκνον Μουσών και φίλε/ Άμοιρε της Ελλάδος/ Καλλιστεφάνου…
Σε η Ελλάς ευγνώμων / Ως φίλον μεγαλόψυχον/ Ζητεί να στεφανώση,/ Ως παρηγορητήν της, Ως ευεργέτην…
Ο Βύρων κείται ως κρίνος/ Σηκώσου λάβε, ω μέγα/ Λάβε δώρον, ύμνησον / Του Σταυρού τους θριάμβους/ Και της Ελλάδος…
Ο Βύρων θεωρήθηκε «ποιητής της νεότερης Ελλάδας» και μάλιστα ο Ουγκώ το 1827, μετά τη νίκη των τριών ευρωπαϊκών Δυνάμεων στο Ναβαρίνο, τον τίμησε, βάζοντάς τον πλάι στον Όμηρο και συγκαταλέγοντάς τον ανάμεσα σε άλλους Νεοέλληνες ποιητές.
Το 1931, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός της Ελλάδας, εξεφώνησε στο Νιούστεντ Άμπεϊ της Αγγλίας βαρυσήμαντο λόγο με αφορμή τη δωρεά του πύργου του στο Νότιγχαμ, για να γίνει μουσείο προς τιμήν του.
Το κεφάλαιο Μπάιρον είναι πάρα πολύ μεγάλο και φυσικά ανεξάντλητο, σε ένα σημείωμα όπως το παρόν.
Στη Ρωσία, η Ελλάδα είχε πάντα τις ελπίδες της, γιατί η Ρωσία έδειχνε ενδιαφέρον για την ελληνική υπόθεση. Στη ρωσική Αυλή έκαναν πολιτική καριέρα πολλοί Έλληνες, μεταξύ τον οποίων ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, που ξεκίνησε τον Αγώνα στο Δραγατσάνι, ο αδελφός του Δημήτριος που κατέβηκε στην Πελοπόννησο και ο πρώτος Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας. Από την Αυλή του τσάρου είχε ξεκινήσει ο αρχιστράτηγος Ορλώφ (που έδρασε στα ελληνικά νερά πολύ πριν την Επανάσταση) και αργότερα ο Λάμπρος Κατσώνης που ναυμάχησε κατά των Τούρκων έξω από την Άνδρο, πνευματικός πατέρας του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Η οδός Λάμπρου Κατσώνη βρίσκεται στη Νεάπολη Εξαρχείων.
Η ναυμαχία του Ναβαρίνου
Ο Ρώσος ναύαρχος Λογγίνος Χέυδεν έδρασε στη Μεσόγειο στα χρόνια της ελληνικής Επανάστασης.
Δική του ιδέα ήταν να συγκεντρώσει και τους άλλους ναυάρχους, Κόδριγκτων και Δεριγνύ, στο λιμάνι του Ναβαρίνου, όπου, στις 8 Οκτωβρίου του 1827, έγινε και η περίφημη ναυμαχία κατά την οποία βυθίστηκε η τουρκική ναυαρχίδα και έπαθε σοβαρές ζημιές η αιγυπτιακή, μαζί κι όλος ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος. Και έτσι τελείωσε ο αιματηρός αγώνας των Ελλήνων. Το Ναβαρίνο είχε διεθνή απήχηση. Οι Ρώσοι ονόμασαν Ναβαρίνο ένα ακρωτήριό τους στη Βερίγγειο Θάλασσα, και το μεγαλύτερο νησί στη Γη του Πυρός ονομάζεται, επίσης, Ναβαρίνο.
Οι άλλοι δύο ναύαρχοι ήταν ο Γάλλος φιλέλληνας Ερρίκος –Δανιήλ Γκωτιέ Δεριγνύ ναύαρχος και πολιτικός, ο οποίος, πριν καταπλεύσει με τη φρεγάτα του «Μήδεια» στο Ναβαρίνο, είχε αντιμετωπίσει στα νερά της Μεσογείου τον τουρκικό στόλο και τους πασάδες του πολλές φορές.
Στις 6 Ιουνίου του 1823, στα ανοιχτά της Λέσβου, αρνήθηκε στον Τούρκο ναύαρχο να του παραδώσει τους Έλληνες. Στις 16 Ιουλίου του 1827 μεσολάβησε για την απελευθέρωση των Ελλήνων αιχμαλώτων της μάχης του Χαϊδαρίου και, στη συνέχεια, μεσολάβησε για τη συνθήκη ανάμεσα στην πολιορκημένη ελληνική φρουρά της Ακρόπολης και τους πολιορκητές του Κιουταχή πασά. Φυσικά κανείς μας δεν ξεχνά και τον περίφημο διάλογό του με το στρατηγό Μακρυγιάννη, όταν εκείνος οχυρωνόταν για να πολεμήσει στους Μύλους της Λέρνης. Ο ναύαρχος θεωρούσε αδύνατες τις θέσεις εκείνες και ο στρατηγός του είπε πως ναι, «είναι αδύνατες οι θέσεις κι εμείς, όμως είναι δυνατός ο Θεός οπού μας προστατεύει…». Και τότε, «‘‘Τρε μπιεν’’, λέγει κι αναχώρησε ο ναύαρχος».
Τρίτος, για τον οποίο λένε πως ήταν η ψυχή της ναυμαχίας, ήταν ο Άγγλος ναύαρχος Σερ Έντουαρντ Κόδριγκτων, αρχαιότερος στην ιεραρχία που, μη μπορώντας να ανεχτεί τις παρασπονδίες των Τουρκο-Αιγυπτίων, ανέλαβε πρωτοβουλίες, παρακάμπτοντας τις οδηγίες του αγγλικού ναυαρχείου.
Τελικά, δικαιώθηκε και είναι αυτός που επελέγη και για τις τελικές διαπραγματεύσεις με τον Μωχάμετ Άλι και πέτυχε τη συμφωνία για την αποχώρηση των εχθρικών στρατευμάτων από την Πελοπόννησο. Οι οδοί Χέυδεν, Κοδρικτώνος και Δεριγνύ στην Αθήνα και η Πλατεία Τριών Ναυάρχων στην Πάτρα μας θυμίζουν το ηρωικό γεγονός και τιμούν τους Φιλέλληνες πρωταγωνιστές του.
Ιταλία
Πρόσφατα η Ύδρα ανακήρυξε πολίτη της νήσου Ύδρας τον Φιλίτζε Καζέρτα, για την προσφορά του στον Αγώνα. Η ανακήρυξή του αναφέρεται στον Όγδοο Τόμο των Αρχείων της Κοινότητας Ύδρας, με απόφαση των Προκρίτων του Νησιού στις οκτώ Ιανουαρίου του 1822. Όπως επισήμανε ο Δήμαρχος Ύδρας, οι Πρόκριτοι τονίζουν στο σκεπτικό τους την αμισθί συμμετοχή του στις ναυμαχίες του Υδραίικου Στόλου αλλά και τον Φιλελληνισμό του. Παράλληλα, έκαναν τιμητική αναφορά και στον Ιωσήφ Κιάππε, ο οποίος υπηρέτησε ως Γραμματέας του Λάζαρου Κουντουριώτη και είχε τεράστια συνδρομή στην κυκλοφορία το 1824 της επαναστατικής εφημερίδας της Ύδρας «Ο Φίλος του Νόμου».
Στα Ιόνια νησιά
Αλλά κι ένας ακόμα Άγγλος φιλέλληνας αξίζει να αναφερθεί στη σύντομη αναφορά μας. Πρόκειται για τον στρατιωτικό Σερ Ρίτσαρντ Τσωρτς που το 1809 κατέλαβε τα Επτάνησα, τα οποία, κατείχαν οι Γάλλοι από το 1807. Στη Ζάκυνθο, ο Τσωρτς, οργάνωσε σύνταγμα ελληνικού ελαφρού πεζικού, στο οποίο κατετάγησαν Έλληνες οπλαρχηγοί, ανάμεσά τους ο Κολοκοτρώνης, ο Αναγνωσταράς, οι Πετμεζαίοι, πολλοί Σουλιώτες και άλλοι. Δεύτερο σύνταγμα οργάνωσε στη Λευκάδα και τους Παξούς. Το Μάρτη του 1827 πήρε μέρος στις εξελίξεις και έγινε «αρχιστράτηγος και διευθυντής απασών των κατά ξηράν δυνάμεων της Ελλάδος». Μετά τη ναυμαχία του Ναβαρίνου έλαβε μέρος σε νικηφόρες επιχειρήσεις στην Ανατολική και Δυτική Στερεά Ελλάδα εναντίον των Τούρκων. Τιμήθηκε με μεγάλους τίτλους για την προσφορά του. Ο Τσωρτς παρέμεινε στην Ελλάδα μέχρι το θάνατό του και βοήθησε στο έργο του τον Καποδίστρια, έπειτα τον Όθωνα και τέλος τον Γεώργιο τον Α΄. Ένας δρόμος στο κέντρο της Αθήνας μας θυμίζει την πολύτιμη προσφορά του.
Ο κατάλογος των Φιλελλήνων είναι μεγάλος. Οι αγνοί Φιλέλληνες, αυτοί που από αγάπη για τη δικαιοσύνη και την ελευθερία ήρθαν να πολεμήσουν, είναι πολλοί. Ήρθαν και άλλοι από συμφέρον ή τυχοδιωκτισμό. Εμείς πάντως, για όλους, ανεξαρτήτως από τις κρυφές προθέσεις τους, εφόσον το αποτέλεσμα μετράει, αισθανόμαστε βαθύ σεβασμό και όταν περνάμε από το δρόμο τους και το βλέμμα μας ανυψώνεται προς την ταμπέλα που φέρει το όνομά τους, τους στέλνουμε την ευγνωμοσύνη μας.
