Ένας άνθρωπος έρχεται στην πατρίδα του για να πεθάνει
Δύο λέξεις στον τίτλο, Φυλάξου Καποδίστρια! που και οι δύο καταδηλώνουν το περιεχόμενο του βιβλίου. Πρόκειται για τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια, του οποίου και μόνο του ονόματος παραπέμπει αυτονοήτως και στην πολιτική του δολοφονία και τη φυσική του εξόντωση.
Ο Κυβερνήτης ήρθε με τη φλόγα της ψυχής του, με όρεξη να ιδρύσει κράτος, έφερε την προσωπική του περιουσία για να φτιάξει Τράπεζα, σχολεία, ορφανοτροφεία, ήρθε να περιθάλψει χήρες και ορφανά, ήρθε για να τριφτεί στις μυλόπετρες της ελληνικής διχόνοιας και να πεθάνει στο Ναύπλιο, έξω από τον Άγιο Σπυρίδωνα στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831.
Ο Πειραιώτης συγγραφέας Τάσος Μακράτος σπούδασε φιλολογία και Φιλοσοφία στην Αθήνα και στη Σορβόνη, ασχολείται με την πεζογραφία, την ποίηση και τις φιλολογικές μελέτες. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ρουμανικά, Βουλγαρικά και έχουν βραβευτεί από τη Διεθνή Ακαδημία Διάδοσης Πολιτισμού της Ρώμης.
Το μυθιστόρημά του, Φυλάξου Καποδίστρια!, έχει αφετηρία το σήμερα και θέμα της εν μέρει, την ιστορία μιας νέας και ταλαντούχας νεαρής ζωγράφου, η οποία, καθώς και ο περίγυρός της, κινείται στην Αίγινα, στην Αθήνα και στο Παρίσι και έρχεται αντιμέτωπη με τη βία κατά των γυναικών. Όμως πίσω από τη βία του σήμερα, ο συγγραφέας, με βαθιά βουτιά στην Ιστορία, θα φτάσει στη δολοφονία του Καποδίστρια και στη βία του 1827.
Βεβαίως, η ιστορία του Καποδίστρια είναι καταγεγραμμένη, επομένως σ’ αυτό το βιβλίο θα δούμε την ανάπλαση της ιστορίας σε μύθο και τη σύμπλεξή της με τη σημερινή ζωή. Την πλατιά τοιχογραφία της πολιτικής ίντριγκας, τη μοίρα ενός ανθρώπου που έρχεται στην πατρίδα του για να πεθάνει. Σαν να μην έφτασε τόσο αίμα που χύθηκε στα χρόνια του Αγώνα και χρειαζόταν και το αίμα του αθώου.
Για την ώρα βρισκόμαστε στην Αίγινα και στο εκκλησάκι της προβλήτας. Η νεωκόρισσα έδειξε στην παρέα, με το χέρι το δεξί και τον δείκτη τεντωμένο, όπως εκείνο του Κολοκοτρώνη, μπροστά στην Παλαιά Βουλή, στην οδό Σταδίου, το τέμπλο κι έπειτα αργά αργά συλλαβιστά είπε: «Και εδώ το στασίδι του Καποδίστρια», εκείνου «που άφησε τη θέση του πλάι στον τσάρο της Ρωσίας και ήρθε να κάνει την Αίγινα πρώτη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους». Ο χρόνος τρέχει ολοταχώς για να καλύψει την απόσταση των 200 σχεδόν χρόνων. Ο αναγνώστης μεταφερμένος στην Αίγινα τον βλέπει όρθιο να κοιτάζει τον ελαιώνα έξω από το παράθυρο της μικρής διώροφης κατοικίας του. «Προσπαθεί να μην υπερβάλει… να μη θεωρεί τον εαυτό του πιο πάνω από ό,τι του πρέπει… Η Ιστορία είναι σκληρή. Δεν αφήνει περιθώρια στις προθέσεις».
Ο Κυβερνήτης διάλεξε την Αίγινα, λοιπόν, και μέσα από ένα όνειρο, τον βρίσκουμε στο κατάστρωμα του αγγλικού πολεμικού «Γουορτσπάιτ» που τον μεταφέρει στην Ελλάδα. Πλάι του ο κυβερνήτης του πλοίου, οι αξιωματικοί, ο Ρίζος Νερουλός, ο Δόμπολης, ο Βούλγαρης, ο Μαυρομάτης. Στις 6 Ιανουαρίου μπαίνει στο Ναύπλιο. Στις 8 μπαίνει στο Ναό για τη δοξολογία, ενώ ο λαός ξεσηκωμένος συνωστίζεται για να τον υμνολογήσει, όπως τον Ιησού όταν έμπαινε στην Ιερουσαλήμ, θέλει να τον αγγίξει, να τον φιλήσει,. Σχεδόν δεν τον αφήνει να προχωρήσει.
Στις αρχές του περασμένου Απρίλη ήταν στο Παρίσι, όπου έμαθε ότι η Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας τον είχε εκλέξει Κυβερνήτη. Το όνομά του είχε απλωθεί σε όλον τον κόσμο και ο ίδιος έτρεχε σε όλο τον κόσμο να κάνει συμμαχίες και να κλείσει συμφωνίες. Να βοηθήσουν οι φιλέλληνες για την Ελευθερία και την αναγέννηση της Ελλάδας.
Η εμπειρία του από την πολιτική είναι πλούσια. Ξέρει τα συγκρουόμενα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων -Ρωσία, Γαλλία, Τουρκία, Αυστρία, Ναπολέων, Βατερλώ- ξέρει την αντίδραση σε κάθε επαναστατικό κίνημα από παλιά. Έχει συναντηθεί κρυφά και έχει συνομιλήσει με τον Υψηλάντη. Τα μέλη της οικογένειάς του στην Κέρκυρα είναι Φιλικοί, στο πατρικό του σπίτι έχει συναντήσει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Μάρκο Μπότσαρη. Ο πρώτος πέθανε το 1843, στα 73 του, πρόλαβε να δει ελεύθερη την Ελλάδα, ο δεύτερος όχι∙ πέθανε στα 33 του, σαν τον Χριστό και αυτός. Και ο Καποδίστριας στα 56 του.
Ο Κυβερνήτης θα μας πάει στη Βιέννη, θα μας δείξει τον Τσάρο Νικόλαο και τον φιλότουρκο Μέτερνιχ. Ο Υψηλάντης, βλέποντας πως δεν μπορεί να πείσει το Τσάρο να βοηθήσει πηγαίνει στο γραφείο του: «Αν ήμουνα στη θέση σας και θα έλεγα και θα έπραττα όπως εσείς. Όμως η θέση μου δεν μου επιτρέπει να μεταβάλω την απόφασή μου». Έτσι είπε ο Υψηλάντης και έφυγε. Τώρα είναι η σειρά του Καποδίστρια να πάρει άδεια επ’ αόριστον και να φύγει και αυτός. Και έρχεται στην Ελλάδα. Ο νους πηγαινοέρχεται σε όσα του λείπουν: στρατός, ναυτικό, δικαστήρια και θέλει δάνεια και επικρατεί αναρχία. Και πολλές περιοχές είναι σκλαβωμένες ακόμα.
Το ιστόρημα θα κυλήσει στην επιφάνεια του χρόνου, στο τώρα για να ξαναπιάσει το νήμα την ημέρα εκείνη που σημάδεψε το ημερολόγιο, την Ιστορία και τη μνήμη μας. 27 Σεπτεμβρίου 1821. Ο Καποδίστριας είναι 56 ετών. Θυμάται και ξαναθυμάται την επιστολή που έλαβε και τον καλεί να λάβει «τας κυβερνητικάς ηνίας» που του εμπιστεύεται το Έθνος. Και το ψήφισμα υπογράφουν οι κεφαλές: Κολοκοτρώνης, Πλαπούτας, Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, Κουντουριώτης, Ζαΐμης, Τρικούπης, Κωλέτης, Μαυροκορδάτος. Πελοποννήσιοι, Στερεοελλαδίτες, Νησιώτες. Όλοι μαζί, αλλά με «προσωπικές επιδιώξεις και μύχιες σκοπιμότητες». Κάποιοι θα έχαναν τα προνόμιά τους. Όλα τα σκέφτεται και όλα τα υπολογίζει. Όλα τα φοβάται και για όλα ελπίζει. Βλέπει με τα μάτια της ψυχής του το όνειρο να γίνεται πραγματικότητα και η Ελλάδα παράδεισος «Αν δεν μας αποστραφεί ο Μεγαλοδύναμος και αξιωθούμε την ευλογία του…», αν ο ίδιος προσέξει λίγο της υγεία του και βελτιώσει το φαγητό του, όπως τον συμβουλεύει ο γιατρός του. Αλλά πώς να φάει αυτός, όταν πεινάει ο λαός; «Γιατρέ μου τότε θα βελτιώσω την τροφή μου, όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχει ούτε ένα Ελληνόπουλο που να πεινάει». Γιατί ο Καποδίστριας εφάρμοζε αυτό που έκανε ο Αννίβας και ο Μέγας Αλέξανδρος. Έτρωγε ό,τι ο τελευταίος του στρατιώτης διότι «Είναι καιροί που πρέπει να φορούμε όλοι μας ζώνη δερματένια και να τρώμε ακρίδες και μέλι άγριο».
Στη σκέψη του περνούν οι κήποι που πρέπει να φτιάξει, οι δαιμονοποιημένες πατάτες που πρέπει να φυτέψει, οι προκαταλήψεις που πρέπει να ξεπεράσει, τα εργαστήρια που πρέπει να στήσει. Και, φυσικά, να αγωνιστεί για τα φυσικά σύνοραˑ από την Πελοπόννησο ως τη Μακεδονία και την Ήπειρο και τα νησιά του Αιγαίου και τη μικρά Ασία, όπου υπάρχει ελληνική γλώσσα και ορθόδοξη πίστη. Πρέπει όμως να προσέχει πολύ διότι «καθώς ως ψάρι εις το δίχτυ σπαράζει εις πολλούς κινδύνους ακόμη η ελληνική ελευθερία».
Οι τελευταίες σελίδες του βιβλίου και οι τελευταίες μέρες της ζωής του Κυβερνήτη είναι συγκλονιστικές. Η συζήτηση με τον Μακρυγιάννη γεμάτη πικρές αλήθειες. Τα όνειρά του εφιαλτικά και προφητικά. Και έχει με τόσους πολλούς να παλέψει, άλλους κινούμενος από τους ξένους και άλλους από τα συμφέροντά τους. Και οι Μαυρομιχαλαίοι θύματα και αυτοί της αυταπάτης τους… Διπλωματία, πολιτική, συμφέροντα, ξένος δάκτυλος σε διαπλοκή. Ανταρσία και αδιέξοδο θανατηφόρο.
Ο συγγραφέας Τάσος Μακράτος αναπαράγει με λόγο παθιασμένο και βαθιά συναισθηματικό τον ξηρό επιστημονικό της Ιστορίας. Μας δίνει λεπτομέρειες, σκηνοθετεί περιβάλλοντα, στήνει πρόσωπα και ρόλους στον χώρο. Τονίζει τις αντιθέσεις, φωτίζει το παρασκήνιο, αποκαλύπτει τις κρυφές σκέψεις και προθέσεις. Μας καθιστά θεατές μιας τραγωδίας που δι’ ελέου και φόβου πάσχουμε χωρίς κάθαρση. Και η φρίκη επαναλαμβανόμενη επιστρέφει και Έξοδος από την τραγωδία δεν υπάρχει. Το βιβλίο, του Μακράτου, εμποτισμένο από τον καημό της βίας, με τις σελίδες της Ιστορίας, τις αυθεντικές συνομιλίες, τα τμήματα των επιστολών, όλα εκείνα που τραγικά συγκλονίζουν μας θυμίζουν πόσο πολύτιμο αγαθό είναι η σύνεση που δεν είχαν οι Έλληνες όταν εξέλαβαν ως «εχθρό» τον Καποδίστρια και τον μετέβαλαν σε θύμα της εμφύλιας διαμάχης. Δεν είναι υπερβολή λοιπόν η αγιοποίησή του. Όσα και να έχει διαβάσει κανείς, όσα και να ξέρει, θα συγκλονιστεί.
