Κάποια μέρα ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης διάβαζε ένα Λεξικό της Κυπριακής Διαλέκτου. Στο ερώτημα: «Θα μου πεις, τι βρίσκεις σ’ αυτό;», απάντησε: «Βρίσκω ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα. Κάθε λέξη και η ιστορία της είναι ένα μυθιστόρημα».
Πράγματι, ένα λεξικό είναι η σύνοψη πολλών μυθιστορημάτων. Και τέτοιο πολύτιμο μυθιστόρημα είναι το ογκώδες, μεγαλειώδες, επιβλητικό, φιλόδοξο, μνημειώδες Φιλοσοφικό Λεξικό του CAMBRIDGE, με τα 4.727 λήμματα, από 500 έως 1000 λέξεις το καθένα, ενώ κάποια άλλα ξεπερνούν και τις 6000 λέξεις. Με περισσότερους από 6000 φιλοσόφους από τη Δύση αλλά και την Κίνα, την Ιαπωνία, την Ινδία και την Κορέα. Με 440 συνεργάτες επιστήμονες συγγραφείς, σε όλα τα πεδία: γνωσιολογία, ηθική, μεταφυσική, φιλοσοφία του νου και φιλοσοφία της επιστήμης. Με επτά συνεχή έτη εργασίας για την ολοκλήρωσή του. Με δέκα έτη συνομιλιών για την έκδοσή του από τις ιστορικές εκδόσεις Κέδρος, με 16 Έλληνες ειδικούς μεταφραστές.
Ο επιμελητής της έκδοσης Robert Audi, οι Έλληνες επιμελητές Στέλιος Βιρβιδάκης και Γιώργος Ξηροπαΐδης, καθώς και οι εκδότες Κάτια Λεμπέση και Ευάγγελος Αθανασόπουλος, μιλούν στις εισαγωγικές σελίδες και εξηγούν την ανάγκη της μετάφρασής του στα ελληνικά, τη χρήση του και τη αξία του. Είναι ένα βιβλίο αναφοράς, ένα θαυμάσιο εργαλείο, προϊόν μόχθου πολλών επιστημονικών συνεργατών.
Και για να επιβεβαιώσουμε τον ισχυρισμό του Χαραλαμπίδη ότι «Κάθε λέξη και η ιστορία της είναι ένα μυθιστόρημα», παίρνουμε την πρώτη, τη σανσκριτική λέξη «αβατάρ» (avatar) και μαθαίνουμε την ιστορία της. Σημαίνει την «κάθοδο» του Υπερτάτου Όντος στον φυσικό κόσμο υπό μορφήν ζώου, ανθρώπινου πλάσματος ή συνδυασμού των δύο, προκειμένου να καταπολεμήσει το κακό και να επαναφέρει την τάξη. Τέτοιος είναι ο Βισνού με τις επανειλημμένες καθόδους του. Και το θέμα θα φτάσει στον Ιησού, στον Μωάμεθ, αλλά ακόμα και σε ένα ανθρώπινο ον που έχει επιτύχει φώτιση.
Έτσι και οι φωτισμένοι επιστήμονες, ο καθείς και το πόστο του και η ειδικότητά του, η κάθε εποχή και οι σοφοί της, εργάστηκαν και έφεραν σε πέρας έναν άθλο και το «αβατάρ» του μύθου. Χρειάζονται και τα παραμύθια λέει ο Σεφέρης και τα παραμύθια κρύβουν αλήθειες.
Ακολουθούν οι όροι, «αγάπη», «αγαθόν». Με μεγάλη βουτιά στα ενδότερα του τόμου θα συναντήσουμε το «Είναι». Το «είναι» της ύπαρξης, το «είναι» της ταυτότητας, το «είναι» της κατηγόρησης. Πολύ πιο βαθιά ο Αλμπέρ Καμύ -βιογραφικά στοιχεία, ζωή και δράση, τίτλοι κειμένων, βιβλίων, χρονολογίες έκδοσης, περιεχόμενο συνοπτικά, επεξηγήσεις, ορισμοί, μύθοι και αλήθειες- θα επιδιώξει να βρει το δικό του «είναι» και θα καταλήξει στο ότι «Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα “αδιάφορο σύμπαν”», όπου ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος σε «μια ατέρμονη μάταιη αποστολή».
Ο σύγχρονός μας κόσμος, απέδειξε ότι η Κίνα δεν βρίσκεται πολύ μακριά από μας. Η κινεζική σκέψη του 20ου αιώνα «έχει καταδικάσει εξ ολοκλήρου την κινεζική παράδοση». Ωστόσο, οι νεοκομφουκιανοί προσπαθούν να επιφέρουν «μια σύνθεση ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση», επειδή τα πάντα ρει, αλλάζουν, όπως είπε, τελεσίδικα, ο αρχαίος Ηράκλειτος και αυτό είναι το μόνο που δεν αλλάζει.
Η «Καμπάλα» είναι σύστημα ιουδαϊκού μυστικισμού και θεοσοφίας. Πίστευαν ότι ήταν μια παράδοση που δόθηκε στον Μωϋσή στο όρος Σινά.
Ο μελαγχολικός Κίρκεγκωρ που θεωρούσε τον εαυτό του ως σύγχρονο Σωκράτη, διέλυσε τον αρραβώνα του με την Ρεγγίνα Όλσεν για να αφοσιωθεί στον θεό και στην ύπαρξη, την οποία περιγράφει ως ανολοκλήρωτη διαδικασία.
Η αλφαβητική σειρά των ονομάτων μάς επιβάλλει ένα συνεχές φλας μπακ, αν και δεν είναι δυνατόν να τα δούμε όλα, αλλά κάπου εκεί στο παρελθόν θα συναντήσουμε τον Διογένη να διδάσκει ότι ευδαιμονία είναι ο ασκητισμός και η απάρνηση κάθε ηδονής. Γι’ αυτό ο Πλάτων τον αποκαλούσε «Σωκράτη μαινόμενο».
Στα νεότερα χρόνια, ο Μαρξ διδάσκει αλλά ο μαρξισμός είναι μια θεωρία παρερμηνευμένη επί μισόν αιώνα, όπως είπε ο Λένιν, γι’ αυτό και ο Μαρξ είχε πει ότι δεν είναι μαρξιστής. Τελικώς, θα γίνει λόγος στο λήμμα και για τον μαρξισμό και τη φυσική αιτιοκρατία, και για την ιστορική αιτιοκρατία και τον δυτικό καπιταλισμό, και για τις αλλαγές επί των αλλαγών και για τη δυσαρμονία ανάμεσα στα άτομα, τη δυσαρμονία του ατόμου με την εργασία και τη δυσαρμονία του ατόμου με τα μέσα παραγωγής.
Πιο κάτω θα συναντήσουμε τον Μωϋσή Μέντελσον που ονομάστηκε «Ιουδαίος Σωκράτης». Τον Ντεριντά και την αποδόμηση, τον ορθολογισμό και τη σημασία του ορθού λόγου στην απόκτηση της γνώσης, τη σύνδεσή του με τον Ντεκάρτ, τον Σπινόζα και τον Λάιμπνιτς, με άλλους να δίνουν το προβάδισμα για τη γνώση στην εμπειρία κόντρα σ’ εκείνους που το δίνουν στον ορθολγισμό.
Ο Πλάτων κατέχει ηγετική παρουσία σε όλες τις φιλοσοφικές σχολές και σε κάθε σκέψη. Θα δούμε τη δική του πηγή γνώσης αλλά και τους πλατωνιστές του Καίμπριτζ που υποστηρίζουν την έμφυτη γνώση. Να μην παραλείψουμε να επισημάνουμε τη σημασία που δίνει ο Πλάτων στον προφορικό λόγο, τον οποίο θεωρεί ανώτερο του γραπτού.
Ο Σαρτρ διασαλπίζει την ελευθερία του ανθρώπου να επιλέγει και να είναι υπεύθυνος για τον κλήρο της ζωής του. Η συνείδηση είναι «μηδέν», όπως λέει, αλλά ο εαυτός τείνει να γίνει κάτι και να υπερβεί την αστική συνείδηση.
Ενδιαφέρουσα και λόγω μόδας η συναισθησία, όταν κάποια στοιχεία που γίνονται αντιληπτά με μια αίσθηση, γίνονται αντιληπτά και με μια άλλη αίσθηση. Ως παράδειγμα μας παραδίδεται το γλυκό oboe του Baudelaire , πράγμα που θα λέγαμε ότι αναπαράγει φιλοσοφικά αυτό που ο Baudelaire έλεγε Ανταποκρίσεις ποιητικά.
Ωμέγα. Το τελευταίο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου που «χρησιμοποιείται ως ένα κύριο όνομα για τον πρώτο άπειρο διατατικό αριθμό, ο οποίος είναι ο διατατικός της φυσικής διάταξης του συνόλου των πεπερασμένων διατατικών».
Έτσι, με το ωμέγα κλείνει το λεξικό που μοιάζει με μια μικρή εγκυκλοπαίδεια αλλά και διαφέρει…
Από το τεράστιο αυτό έργο μόνο αντίδωρα δώσαμε, νύξεις για το μεγάλο μυθιστόρημα της ανθρώπινης σκέψης και των πνευματικών αγώνων για να οριοθετηθούν τα πράγματα, ορατά και αόρατα, φυσικά και μεταφυσικά.
Συγχαρητήρια για το θαυμάσιο αυτό εργαλείο του νου.
