Ο Γεώργιος Δροσίνης (1859-1951) ανήκει στους ποιητές της γενιάς του 1880 ή αλλιώς της Νέας Αθηναϊκής Σχολής ή, απλώς, της γενιάς του Κωστή Παλαμά. Ήταν η γενιά του δημοτικισμού και της ανανέωσης των ποιητικών μας πραγμάτων. Ο Δροσίνης έφερνε πολύ σημαντική αλλαγή στη λογοτεχνία του καιρού του, όπως και οι πεισιθάνατοι πολύ πιο πριν από αυτόν και οι νομπελίστες, και όχι μόνο, αργότερα. Όμως είναι φυσικό το χθεσινό νέο να γίνεται σημερινό παλιό και όλοι να παίρνουν τη θέση τους στο ράφι της ιστορίας.
Ο Δροσίνης βρισκόταν σε διάλογο με τον πνευματικό ηγέτη Παλαμά και στο νου μας έρχεται πάντα πλάι του, εφόσον οι δύο άντρες είχαν φιλία μεταξύ τους και τα έργα τους παραλληλία και συνομιλία, όπως συμβαίνει με την Πύρινη Ρομφαία του ενός και τη Φλογέρα του Βασιλιά του άλλου. Και όπως δείχνει η εστίαση στη προσωπικότητα του Αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄, πώς την είδε ο ένας και πώς την είδε ο άλλος.
Το σπίτι του, η γνωστή Βίλα Αμαρυλλίς στην Κηφισιά, είναι πλέον Μουσείο που διασώζει τη μνήμη του, το έργο του και την προσωπικότητά του, η οποία ήταν ευρύτερη από αυτήν του ποιητή. Και φυσικά το Μουσείο φροντίζει η γενναιόδωρη, ακάματη, φιλότεχνη Πρόεδρός του Ελένη Βαχάρη. Εκεί, λοιπόν, ο Σύλλογος του Μουσείου Δροσίνη διοργανώνει εκδηλώσεις που διατηρούν άσβηστο το καντήλι της μνήμης του και γράφονται βιβλία, αφού, όσα και αν έχουν γραφτεί, πάντα κάτι μένει ακόμα να ειπωθεί.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι μπορεί να μη διαβάζεται σήμερα ο Δροσίνης, όπως και πολλοί άλλοι άλλωστε, γιατί η ποίηση έχει προχωρήσει πολύ σε νέες φόρμες, στον καιρό του όμως ήταν πέρα από ποιητής, σπουδαίος παράγων στην πνευματική ζωή του τόπου μας, κάτι που σπάνια το βρίσκουμε σήμερα σε ποιητές μεγαλύτερου βεληνεκούς. Όμως, ο Δροσίνης, αν και είχε πλατιά παιδεία, σκόπιμα έγραφε σε γλώσσα απλή, επειδή απευθυνόταν σε ένα κοινό, κατά κανόνα, αγράμματο. Ωστόσο, πίσω από την απλή της επιφάνεια, η ποίησή του κρύβει μυστικά, τα οποία απαιτούν επαρκή αναγνώστη, ideal reader, sufissant lecteur, δηλαδή μελετητή με υψηλά φιλολογικά εφόδια και ειδικές ευαισθησίες.
Το βιβλίο που έχουμε ήδη στα χέρια μας είναι μία απόδειξη ότι ο ποιητής δεν «πέθανε», κυκλοφορεί στη ζωή μας και έχει πολλά να μας πει που ούτε καν θα φανταζόμασταν, αν δεν το διαβάζαμε. Ο λαμπρός φιλόλογος Φάνης Κωστόπουλος, με την επάρκεια που του εξασφαλίζουν οι σπουδές του στην Ελλάδα, Γαλλία και Αμερική, η βαθιά και πλατιά γνώση του σε πέντε φιλολογίες –Αρχαία και Νέα Ελληνική, Λατινική, Αγγλική και Γαλλική- με τη μακρόχρονη επιμέλειά του και την αδιάλειπτη προσήλωσή του στα Γράμματα, καθίσταται καθ’ ύλην αρμοδιότατος να μελετήσει σε βάθος – όχι απλώς να περιγράψει τον ποιητή Δροσίνη- και να φέρει στην επιφάνεια πληροφορίες ιστορικές, λογοτεχνικές, αισθητικές, πραγματολογικές. Στο βιβλίο, υπάρχει σύντομη αλλά πολύ εμπεριστατωμένη «Εισαγωγή» του Αναστασίου Στέφου, Επίτιμου Προέδρου της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων και ενεργού Μέλους της σήμερα, αλλά και Αντιπροέδρου του Μουσείου Δροσίνη, στην οποία «εισαγωγή» θα βρούμε σημαντικές πληροφορίες για τον ποιητή, το Μουσείο και τον μελετητή. Μία παρατήρηση που δεν είναι φιλολογική, έχει όμως μεγάλη βαρύτητα στη μελέτη, είναι το ότι ο συγγραφέας είναι γέννημα και θρέμα του κέντρου της Αθήνας, όπως και ο ποιητής ήταν γέννημα και θρέμα της Πλάκας, πράγμα το οποίο συνιστά ένα είδος εκλεκτικής συγγένειας.
Στο πρώτο κείμενο, με τον τίτλο «Δροσίνης και Μπάιρον», ο συγγραφέας δράττεται της ευκαιρίας να σχολιάσει ότι, για τους κατά τεκμήριον ενδιαφερόμενους για την ποίηση, ο Δροσίνης φαίνεται να μην έχει ενδιαφέρον. Ωστόσο παραμερίζοντας τη σκόνη του χρόνου και ανατρέχοντας στη βιβλιοθήκη του, αντιλαμβανόμαστε το «εύρος των γνώσεών του σε μια εποχή, όπου το σκοτάδι του αναλφαβητισμού σκέπαζε τη μισή Ελλάδα».
Το 1924, εκατό χρόνια από τον θάνατο του Μπάιρον, ο εκδ. Οίκος Σιδέρη κυκλοφορεί το βιβλίο Ελλάς και Βύρων με συνεργασίες πολλών επιφανών μεταξύ αυτών του Σολωμού, Κάλβου και Δροσίνη. Η συμπερίληψη του Δροσίνη αποδεικνύει την σημασία του.
Ο Δροσίνης, σ’ αυτό το αφιέρωμα, συνθέτει για τον Μπάιρον ένα σονέτο με τίτλο «Ο θάνατος του Κύκνου», το οποίο αργότερα συμπεριέλαβε στην Πύρινη Ρομφαία με τον τίτλο «Στο θάνατο του Λόρδου Βύρωνα» και τούτο για να καταλάβει ο αναγνώστης για ποιον μιλά το ποίημα, ενώ στο αφιέρωμα ήταν σαφές ότι Κύκνο θεωρούσε τον Λόρδο. Ωστόσο, χρειάζονται περαιτέρω διευκρινίσεις για τον αναγνώστη που αν δεν έχει τον πνευματικό εξοπλισμό του ποιητή είναι σίγουρο ότι δεν θα μπορέσει να κατανοήσει, πλήρως, το ποίημα. Η επιλογή του Κύκνου στον τίτλο δεν είναι αυθαίρετη. Αντιθέτως, είναι σκόπιμη, διότι παραπέμπει στο τρίτο άσμα του Δον Ζουάν του Μπάιρον, όπου ο ήρωας καθισμένος στο Σούνιο θα ήθελε σαν κύκνος να τραγουδήσει και να πεθάνει -– there swan-like, let me sing and die—και αυτοί είναι οι στίχοι για τους οποίους ο Βύρων θεωρήθηκε «ποιητής της νεότερης Ελλάδας». Στο ίδιο κείμενο ο Κωστόπουλος θα σχολιάσει και ένα ποίημα που γράφει ο Ουγκώ το 1827, με αφορμή την νίκη των τριών Δυνάμεων στο Ναβαρίνο, για να τιμήσει την Ελλάδα «του Βύρωνα και του Ομήρου». Ο Ουγκώ δηλαδή συγκαταλέγει τον Μπάιρον στους Νεοέλληνες ποιητές και ως φαίνεται δεν γνωρίζει ακόμα τον Σολωμό.
Όπως βλέπουμε και όπως συμβαίνει και με τα άλλα κείμενα του βιβλίου, ο συγγραφέας θα βρει πολλές φορές την ευκαιρία να αποδείξει την εκλεκτική του συγγένεια με τον Δροσίνη, την οποία αναφέραμε ήδη, και να επισημάνει λεπτομέρειες που πέρασαν απαρατήρητες επί έναν αιώνα. Άλλοτε πάλι, σε πιο οικείο περιβάλλον, θα αναφερθεί στα μαθητικά χρόνια τα δικά του με αφορμή τα μαθητικά χρόνια του ποιητή -δασκάλους, καθηγητές, μαθήματα, τιμωρίες, επιβραβεύσεις- κάτι που αυτομάτως κάνουμε όλοι για να υπενθυμίσουμε τα ευχάριστα ή τα δυσάρεστα που μας έτυχαν.
Η Γαλλική ποίηση στην ποίηση του Δροσίνη αντιπροσωπεύεται από τα κείμενα για το γνωστό ποίημα «Άλμπατρος» που η αρχή του φτάνει στον Coleridge. Ο Κωστόπουλος όμως θα ασχοληθεί με το ποίημα του Μπωντλέρ, το οποίο ο Φλωμπέρ χαρακτήρισε «αληθινό διαμάντι». «Άλμπατρος» έγραψε και ο Leconte de Lisle. Η μελέτη του Κωστόπουλου επικεντρώνεται στην περιγραφή του πουλιού στο ποίημα αλλά και των προσωπικών διαθέσεων που επηρέασαν τον Γάλλο ποιητή στη σύνθεσή του. Επισημαίνει επίσης τις μεταφραστικές στρεβλώσεις που υπέστη το ποίημα στα ελληνικά από τον Μπάρα και τον Kαρυωτάκη και φτάνει στον Δροσίνη, ο οποίος, κατά τη γνώμη του, συνθέτοντας «Το θαλασσοπούλι», σε τέσσερις στροφές, επηρεάζεται στις δύο πρώτες από τον Μπωντλέρ και στις δύο τελευταίες από τον Λεκοντ ντε Λίλ. Φυσικά παραθέτει το ποίημα.
Η αναφορά του στα τρία επιφανή κοιμητήρια του Παρισιού Père Lachaise, Montmartre, Montparnasse τού δίνει την αφορμή αφενός να μας απαριθμήσει τους επιφανείς νεκρούς στο πρώτο – Μολιέρος, Λαφονταίν, Βερανζέρος, Μυσσέ και Όσκαρ Ουάιλντ που ο Δροσίνης μάλλον τον ξέχασε, ενώ αναφέρει τον Μπωντλέρ, εκ λάθους, ο οποίος είναι θαμμένος στο Montparnasse. Στο Montparnasse είναι θαμμένος και ο Αδαμάντιος Κοραής, τον οποίο επίσης δεν αναφέρει. Ο Δροσίνης επισκέφθηκε το Παρίσι το 1921. Άρα και ο Ουάιλντ και πολύ περισσότερο ο Κοραής ήταν ήδη εκεί. Ο Κωστόπουλος σχολιάζει με χιούμορ τη μνήμη του Δροσίνη που δεν είναι Πηνελόπη (πιστή) αλλά Τυνδαρίδα (άπιστη), οπότε ξεχνάει ή απλώς μπερδεύει πρόσωπα και νεκροταφεία. Φυσικά ο Δροσίνης θα αναφερθεί και στο δικό μας Πρώτο Νεκροταφείο, όπως θα το βρούμε στους πεισιθάνατους ποιητές μας που το έψαλαν και όπου και αυτοί έχουν πλέον πάρει τη θέση τους εκεί.
Αν και ο χώρος δεν το επιτρέπει, δεν μπορώ να μην κάνω έστω μια αναφορά στα κείμενα για τον Anatole France, το Παρίσι, τις εκκλησίες, τις γέφυρες, τους υπαίθριους βιβλιοπώλες, το Λούβρο, και πολλά άλλα αξιοθέατα, τα οποία υμνεί ο Δροσίνης αισθαντικός περιπατητής στο Παρίσι. Ακόμα έχουμε το κείμενο για το Βατερλό και την κρίσιμη ώρα, που αν είχαν φτάσει πρώτοι οι Γάλλοι και όχι οι Πρώσσοι, νικητής θα ήταν ο Ναπολέων (Αν.. αλλά η ιστορία δεν γράφεται με αν), παραθέτει την περιγραφή της μάχης και της μεγάλης καταστροφής από τον Στέφαν Τσβάιχ, αλλά και από τον Ουγκώ, του οποίου ο πατέρας πολέμησε στο πλευρό του Ναπολέοντα. Ο Δροσίνης φυσικά τάσσεται στο πλευρό των Γάλλων και της πνευματικής του πατρίδας της Γαλλίας, όπως και όλοι μας. Άλλα κείμενα είναι εκείνα στα οποία ο Δροσίνης αναφέρεται στον Αντρέ Σενιέ, τη Νιόβη, τον Ουγκώ και τα Θεόπουλα, τον ερωτικό ποιητή Προπέρτιο, τη Γεροντοφοβία, τη Φθινοπωρινή βροχή και τον Κήπο των αναμνήσεων.
Όλα αυτά αποδεικνύουν την αρχική παρατήρηση του Κωστόπουλου για την ευρυμάθεια του ποιητή που του δίνει την ευκαιρία να αποδείξει και τη δική του πλατιά παιδεία και να φωτίσει πράγματα που ήταν μπροστά στα μάτια μας και δεν τα βλέπαμε.
Εκείνο, τέλος, το οποίο θα πρέπει οπωσδήποτε να επαναλάβουμε, πριν κλείσουμε την σύντομη αυτή περιδιάβαση, είναι το ότι ο Δροσίνης δεν είναι ένας απλός ποιητής του καιρού του, αλλά είναι ένας πολύ σπουδαίος πνευματικός άνθρωπος, με τεράστια παιδεία και γνώση των Γαλλικών Γραμμάτων και όχι μόνο. Για τον λόγο αυτό συγχαίρουμε το Μουσείο Δροσίνη για την έκδοση και τον συγγραφέα για την πνευματική του κατάθεση. Να μην ξεχάσουμε ότι οι εικαστικές δημιουργίες που κοσμούν τις σελίδες του βιβλίου καθώς και το εξώφυλλο με το σκίτσο του ποιητή στο Παρίσι είναι έργα του συγγραφέα επίσης και πως, για ό,τι λέει, καταθέτει έγκυρη βιβλιογραφία. Συγχαρητήρια και πάλι.
