Όταν το 1991 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Νορβηγού Jostein Gaarder Ο κόσμος της Σοφίας έκανε παγκόσμια αίσθηση. Μεταφράστηκε σε 54 γλώσσες και πωλήθηκε σε 40.000.000 αντίτυπα, πράγμα που δείχνει ότι τάραξε τα νερά της μάθησης, κέντρισε το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού, διαδόθηκε με ταχύτητα η πληροφορία πως κάτι νέο, με νέο τρόπο, τραβάει δυνατά το ενδιαφέρον.

Ήταν ο τρόπος προσφοράς του πνευματικού αγαθού που περνούσε στο αναγνωστικό κοινό, μαγεύοντας και κερδίζοντας τον αναγνώστη όσο προχωρούσε η ανάγνωση αφού και τα πιο δύσκολα και περίπλοκα φιλοσοφικά  συστήματα γίνονταν κατανοητά και ευχάριστα.

Στην παρούσα έκδοση, το Σενάριο, αντλημένο από το βιβλίο του φιλοσόφου  Gaarder, έκανε ο θεατρικός συγγραφέας Vincent Zabus, το Σχέδιο ο δημιουργός πολλών κόμικ Nicoby και το χρώμα έβαλε ο Philippe Ory.

Πρόκειται δηλαδή για μια συνθετική εργασία, ένα εικονογραφημένο βιβλίο,  με την εικόνα να  συμπληρώνει τον λόγο, αλλάζοντας τον κώδικα πρόσληψης, έτσι ώστε να γίνει ένα βιβλίο για παιδιά, αλλά και για μεγάλους, διδάσκοντας π.χ. τον Μύθο του Σπηλαίου του Πλάτωνα αλλά και τη σχέση ύλης και μορφής του Αριστοτέλη.

 Όπως μας προετοιμάζει ο συγγραφέας από το σημείωμά του στο αφτί του βιβλίου, τριάντα χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρωτότυπου βιβλίου, η μεταφορά του σε κόμικ απευθύνεται στο σημερινό κοινό, στο οποίο δίνεται η ευκαιρία να κατανοήσει όλες τις φιλοσοφικές ιδέες, από τον αρχαίο κόσμο μέχρι σήμερα,  στην εκδοχή του 2022, εφόσον το βιβλίο  περιλαμβάνει θέματα του καιρού μας, όπως η κοινωνική δικτύωση, ο μισογυνισμός, η κλιματική αλλαγή κ.ά.  Άρα ο κόσμος της σοφίας δεν παύει να ασχολείται με θέματα της επικαιρότητας και να αποδεικνύει ότι η Φιλοσοφία  δεν είναι έξω από τη ζωή, αλλά μέσα στη ζωή.

Το βιβλίο ανοίγει τις πύλες του με ένα πλάνο από ψηλά και δυο κορίτσια  σ’ ένα μακρύ δρόμο, σε μια πόλη με σπίτια και αυτοκίνητα, με τα πράσινα χωράφια πέρα απλωμένα και πιο πέρα τα βουνά. Τα δυο κορίτσια αναρωτιούνται αν θα συναντήσουν κι άλλους που στόχο έχουν να διαδηλώσουν για την κλιματική αλλαγή.  Κι έτσι η ιστορία σαν παραμύθι άρχισε, από το τέλος της, με πρώτο θέμα, το πιο φλέγον θέμα της εποχής μας και προειδοποίηση για τις μέλλουσες γενιές. Και είναι φλέγον, εφόσον η θερμοκρασία του πλανήτη ανεβαίνει και  «ψήνεις αβγό στο πεζοδρόμιο», όπως λένε τα κορίτσια.

Η Σοφία Αμούνδσεν παίρνει μαθήματα Φιλοσοφίας δι’ αλληλογραφίας από έναν φίλο της που την ενημερώνει για τα μεγάλα προβλήματα που απασχόλησαν τους σοφούς των αιώνων. Και το πρώτο είναι το «Ποια είμαι εγώ», το πρώτο βήμα δηλαδή για τη φιλοσοφία που είναι η αυτογνωσία. Μα η αρχή στη Φιλοσοφία γίνεται με την απορία, πράγμα που της διδάσκει ο Αριστοτέλης. Δεν προλαβαίνει να πάει παρακάτω κι ένα γλίστρημα προσθέτει στις γνώσεις της τον νόμο της βαρύτητας. Κι επειδή ορισμένα πράγματα τα έχουμε συνηθίσει και δεν μας γεννούν απορία, είναι καιρός να κατανοήσουμε πως και αυτά είναι Φιλοσοφία.  

Σε ένα επόμενο μάθημα, θα επικοινωνήσει με τους φυσικούς φιλοσόφους και θα μάθει πώς προκαλείται η βροντή, η βροχή, και ποιος είναι ο θεός της και τα τρολ που τον βοηθούν. Παραμύθια δηλαδή για να εξηγήσουν οι άνθρωποι τα φυσικά φαινόμενα, όπως π.χ. έλεγαν στην Αίγυπτο ότι ο ήλιος έπλεε όλη την ημέρα με τη βάρκα της Νουτ και το βράδυ η Νουτ τον κατάπινε κι έτσι ερχόταν η νύχτα…  Μετά έρχεται ο Όμηρος να μας πει πώς έγραψε τα έπη του για τους θεούς και τους ήρωες, και μετά ήρθαν οι φιλόσοφοι κι άρχισαν να ασκούν κριτική. Άσε τα παραδείγματα, τις παροιμιακές φράσεις και τη μεταφορική σημασία τους, τις χρόνιες ιδεοληψίες που με χιούμορ, απομυθοποιούν, αποκαθιστώντας  την αλήθεια.

«Αν τα μοσχάρια ήξεραν να ζωγραφίζουν, θα αναπαριστούσαν τους θεούς σαν ταύρους…»

Η Σοφία μαθαίνει ότι η Φιλοσοφία γεννήθηκε στην Ελλάδα, γύρω στο 500 π.Χ.  «που ήταν έναν νέος τρόπος για να σκεφτόμαστε τον κόσμο».

Και τότε εμφανίζονται οι Φιλόσοφοι με τα ονόματά τους και την πόλη τους και τις διαφωνίες τους. Άλλος μιλάει για το νερό, άλλος για τον αέρα, άλλος μιλάει για φωτιά, άλλος για αλλαγή,  άλλος για τις αισθήσεις,  άλλος για την κίνηση, άλλος για την αγάπη και το μίσος – Η φιλότης το Νείκος . Βεβαίως είναι δύσκολο να τα μάθει κανείς όλα αυτά. Δεν πειράζει όμως, αρκεί μάθει να απορεί και να σκέφτεται ότι πίσω από το ένα και φανερό βρίσκεται κάτι άλλο πιο ουσιαστικό.

Στον εικοστό αιώνα εμφανίστηκαν και γυναίκες φιλόσοφοι, όπως η  Χάνα Άρεντ, η Σιμόν Βέιλ, η Τζούντιθ Μπάτλερ, η Μάρθα Νουσμπάουμ. Στα αρχαία χρόνια όμως καμιά δεν τόλμησε ή απλώς δεν την άφηνε το σύστημα να τολμήσει, αλλά έχει ο καιρός γυρίσματα. Και να η αλλαγή και τα πάντα ρει που έλεγε ο Ηράκλειτος. 

Στη συνέχεια θα μπει η αλυσίδα των αποριών: Υπάρχει Πεπρωμένο, υπάρχει Μοιραίο;  Σημασία έχει όπως προείπαμε το  «γνώθι σ’ αυτόν» …

Κάθε επιστολή από τον φιλόσοφο φίλο κι ένα θέμα. Ο Σωκράτης, η αρχαία Αθήνα, η Ακρόπολη, ο Παρθενώνας  και η αρχιτεκτονική του. Η θεά Αθηνά,  το Θέατρο, οι τραγικοί ποιητές, ο Άρειος Πάγος, όλα με όλες τις λεπτομέρειες για να μάθουμε πώς και πότε παίζονταν οι παραστάσεις και τι σύνεργα χρειάζονταν. Μια λοξή ματιά πέφτει πάνω στους Σοφιστές για να τους αποκαθηλώσει και να περάσει στον  Σωκράτη και στο ότι ο πιο έξυπνος είναι εκείνος που παραδέχεται πως ξέρει ότι δεν ξέρει τίποτα: Εν οίδα ότι ουδέν οίδα…

 Τα σοφά διδάγματα του Σωκράτη προβάλλονται σαν ογκολιθικές πλάκες φυτεμένες στη γη (κάπως σαν τις δέκα εντολές, ας πούμε). Ακολουθεί η Δίκη του  και η καταδίκη του. Ακόμα και μια εποχή Δημοκρατίας, αν τολμήσεις να μιλήσεις, θα την πατήσεις… Ό Πλάτων συστηματοποιεί τη Θεωρία των Ιδεών του στην Ακαδημία του, ο Αριστοτέλης προσπαθεί να τακτοποιήσει τις επιστήμες και να ταξινομήσει τα όντα σε έμψυχα και άψυχα, περπατώντας.

Ωστόσο, ο κόσμος επίσης περπατάει και νέες φωνές  ρηξικέλευθες, ριζοσπαστικές ή συμβιβαστικές ακούγονται. Ο Διογένης και το σύνθημά του: «ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟΛΜΑΜΕ ΝΑ ΠΕΡΠΑΤΆΜΕ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΡΑΜΜΈΣ». Πιο πέρα ο Επίκουρος αραχτός αναζητεί την «Αταραξία», «ΝΑ ΑΡΚΕΙΣΑΙ ΣΤΑ ΛΙΓΑ, ΝΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΣ ΤΟΝ ΚΗΠΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΦΙΛΙΑΣ». Να θυμίσουμε πως στον Κήπο του Επίκουρου γίνοντας δεκτές και οι γυναίκες… Κι εδώ ακούμε τη Σοφία ΑΜΟΥΝΔΣΕΝ φωνάζει με στεντόρεια φωνή :  «Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΊΝΑΙ ΙΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΔΡΑ». Το είπε και ο Ιησούς που και εκείνος είχε ανάμεσα στους μαθητές του και μαθήτριες.

 Ο κόσμος εξακολουθεί να αλλάζει. Πολλές σελίδες περιέχει η επιστολή που ασχολείται με  την Ελληνιστική εποχή, τον Μ. Αλέξανδρο και τις κατακτήσεις του, την Αλεξάνδρεια, τις ασιατικές θρησκείες και, ξαφνικά, με  άλμα μέγα φτάνει στον Ροντέν και τον Σκεπτόμενό του και πάλι με μέγα φλας μπακ πάει πίσω και να οι Άραβες, ο Ιερός Αυγουστίνος ο Αβερρόης, ο Θωμάς Ακινάτης. Ο κόσμος της σοφίας προχωράει, έρχεται ο Μεσαίωνας και μετά η Αναγέννηση…  Θα αμφισβητηθούν πολλά, θα ακουστεί η φωνή του Σαίξπηρ:  «ολόκληρος ο κόσμος είναι μια θεατρική σκηνή», όπου ο καθένας θα πει την ιστορία του, θα κάνει λίγο θόρυβο και θα αποχωρήσει, αλλά θα βάλει την ψηφίδα του στη γνώση μας για τον κόσμο. Και έτσι η κάθε εποχή θα προσθέσει τη δική της σοφία στην ήδη αποκτηθείσα από τους παλαιότερους.    

Το βιβλίο Ο κόσμος της Σοφίας είναι σοφό για τον τρόπο που επέλεξε να μας φέρει σε επαφή με τα μεγάλα προβλήματα της ζωής. Δεν τελείωσε όμως… Η Σοφία Άμουνδσεν, η ηρωίδα του, περιμένει και τον δεύτερο τόμο για να ολοκληρώσει τη μαθητεία της. Ο Σκεπτόμενος του Ροντέν γίνεται ένα σκεπτόμενο κορίτσι που αναζητεί τις αλήθειες για τη ζωή, τον κόσμο, τα πράγματα, τις ανθρώπινες σχέσεις και με τις απορίες της και τις πληροφορίες της κάνει σκεπτόμενο κάθε αναγνώστη…