Την Αντωνία Παπαδάκη την γνωρίζαμε έως τώρα από τα ιστορικά της βιβλία και τα εκπαιδευτικά της άρθρα. Με το μυθιστόρημα «Θάλαμος 312» κάνει το πρώτο βήμα της στο πεδίο της λογοτεχνίας.
Το μυθιστόρημα ανοίγει με την απόπειρα αυτοκτονίας της κεντρικής ηρωίδας. Η Μυρτώ, μια νεαρή αρχιτεκτόνισσα πέφτει στη ροή κυκλοφορίας μιας κεντρικής λεωφόρου και οδηγείται στο νοσοκομείο για να χειρουργηθεί. Έχει μόλις διαπιστώσει την προδοσία του αρραβωνιαστικού της Παύλου με την καλύτερη της φίλη, την Ισιδώρα. Στον θάλαμο 312 του νοσοκομείου που νοσηλεύεται θα συναναστραφεί για έξι μέρες με τρεις άλλες νοσηλευόμενες γυναίκες διαφορετικής ηλικίας και κοινωνικής προέλευσης (την νεαρή κομμώτρια Σόφη, την υπέργηρη, Αρμένισσα Αμαλία και την Πόντια, μεσήλικη Ελευθερία).
Ο χρόνος της αφήγησης είναι ο Σεπτέμβρης του 1997 και ο χώρος η Θεσσαλονίκη με ποικίλα τοπόσημά της (Ντορέ, Τσιμισκή, Χαλκιδική, Ολύμπιον, Ζώγια). Το νήμα της αφήγησης διακόπτεται από ανάδρομες αφηγήσεις των βιωμάτων της ηρωίδας δυο χρόνια πριν (1995) και λίγο πριν από το απονενοημένο διάβημα. Η ηρωίδα έχει χάσει και τους δύο γονείς της και έχει δημιουργήσει μια καινούργια σχέση, μοναδικό στήριγμά της, που τώρα πλέον δοκιμάζεται. Η συγγραφέας αξιοποιεί αριστοτεχνικά την τεχνική των προσημάνσεων και των αναδρομικών αφηγήσεων για να χτίσει τους κύριους χαρακτήρες αλλά και να συνθέσει το μύθο της. Η αφηγηματική ύλη δομείται σε 25 άνισα κεφάλαια. Από αυτά τα έντεκα αφορούν γεγονότα που διαδραματίζονται στο νοσοκομείο τον Σεπτέμβρη του 1997. Καρδιά και πυρήνας του μυθιστορήματος είναι η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση των τεσσάρων άγνωστων γυναικών που θα οδηγήσουν την ηρωίδα να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό της και την αλήθεια των επιλογών της. Χωρίς συνωστισμό χαρακτήρων, η αφήγηση προάγεται από τις ανυπόκριτες εκμυστηρεύσεις των τριών γυναικών. Η ενδοσκόπηση και η μνήμη, η προβολή της εμπειρίας των δύσκολων βιωμάτων λειτουργεί ως κάτοπτρο και παρηγοριά για την ηρωίδα. Οι τρεις γυναίκες μιλούν για τη δική τους ζωή, για τον έρωτα και την προδοσία, την κοινωνική καταπίεση, τη μητρότητα, το φόβο του θανάτου. Έτσι η δράση δεν προέρχεται από εξωτερικές ανατροπές, αλλά από την στοιχειωμένη πικρία των γυναικών- θυμάτων για τον ρόλο που προσδίδεται στο φύλο τους. Η βία κάθε μορφής, η προσφυγιά, οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα, η απώλεια και η μοναξιά έχουν στιγματίσει τις ζωές τους, αλλά αυτές δεν παύουν να ελπίζουν και να αναζητούν την ευτυχία. Η συνεχής διεκδίκηση της ευτυχίας μέσω του ρομαντικού έρωτα και της φυγής φέρνει την ηρωίδα Μυρτώ κοντά στις ηρωίδες του Τσέχωφ στις «Τρεις αδερφές», έργο στο οποίο εξάλλου η αφήγηση παραπέμπει δύο φορές. Με πολυφωνικό ύφος, οι εγκιβωτισμένες αφηγήσεις των τριών γυναικών σταδιακά λειτουργούν καταλυτικά για τη συνειδητοποίηση των βιωμάτων της ηρωίδας και την αλήθεια των επιλογών της. Η ψυχοθεραπευτική σχεδόν επίδρασή τους συντελεί στην απόρριψη των ενοχών της, στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης της και στη διεκδίκηση της αυτονομίας της. Παρόλο που οι εξιστορούμενες εμπειρίες είναι σκληρές και πικρές , το κλίμα και ο τόνος της αφήγησης δεν είναι σκοτεινός. Η συναισθηματική εκτόνωση των γυναικών δίνεται με σκηνές τρυφερότητας και αλληλεγγύης που διακόπτουν το σκοτάδι και δίνουν φωτεινές ανάσες στο κείμενο.
Ενώ οι καλοδουλεμένοι διάλογοι και οι ρεαλιστικές περιγραφές γειώνουν το κείμενο, ένα επιπλέον στοιχείο, που εισάγεται αργότερα, κλονίζει και ανατρέπει τις αναγνωστικές βεβαιότητες χρωματίζοντας ειρωνικά προηγούμενα γεγονότα. Το τέλος του μυθιστορήματος είναι απροσδόκητο και εμφανίζει ένα υπερφυσικό στοιχείο. Η συγγραφέας ωστόσο με μαεστρία έχει προνοήσει με τις τεχνικές της να προετοιμάσει το έδαφος, για να μην μοιάζει αυθαίρετο.
Ο «Θάλαμος 312» είναι ένα μυθιστόρημα για τον έρωτα και την απώλεια. Ένα ερώτημα για την κατάκτηση της ευτυχίας από τη γυναικεία οπτική, για αυτό το νήμα της διάψευσης στις σχέσεις των φύλων που διατρέχει τις εποχές και τις κοινωνικές ταυτότητες. Ένα κείμενο για τον πόνο των γυναικών και την γυναικεία αφύπνιση.
Καλοτάξιδη, Αντωνία, στην περιπέτεια της γραφής. Το πρώτο σκαλί δεν είναι λίγο και ο δρόμος μακρύς. Εμείς θα ελπίζουμε πάντα τα καλά νέα σου!
Η Άννα Πολατίδου είναι Διδάκτορας Λογοτεχνίας, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου Φιλολόγων Φλώρινας
