O Αθανάσιος Δαβέττας εμφανίζεται για πρώτη φορά στην λογοτεχνική αρένα της έντεχνης γραφής το 2018 στα πλαίσια του λογοτεχνικού σωματείου «Κύκλος Ελλήνων Λογοτεχνών Δικαστών» (όπου συμμετέχει στο Διοικητικό Συμβούλιο με τον τίτλο του Κοσμήτορα) σε ένα Ανθολόγιο του Σωματείου με τίτλο Ποιητική Αδεία (εκδόσεις Ανάτυπο 2018) καθώς και ένα δεύτερο Εν αμφιβολία ποιητές (εκδόσεις Ελκυστής, Θεσσαλονίκη 2020) και παρουσιάζει τώρα την πρώτη αποκλειστικά δική του λογοτεχνική κατάθεση Ψίθυροι από μια άλλη ζωή (Ελκυστής, Θεσσαλονίκη [2022]).

Πρόκειται για μια φωνή ενδιαφέρουσα, γιατί κινείται πέρα από τις αισθητικές προδιαγραφές  του λεγόμενου μεταμοντερνισμού με λόγο προσωπικό και πλούσιο, εκφραστικό όργανο μιας ευαίσθητης και αισθαντικής προσωπικότητας. Το πρόσθετο ενδιάφερον σημείο είναι, πως είναι δικαστής, πρόεδρος Εφετών με έδρα την Αθήνα, και η θεματολογία των έργων του αντλεί από την προσωπική και επαγγελματική του ζωή.

               Τι αισθάνεται ένας δικαστής εκείνη την κρίσιμη ώρα της ετυμηγορίας; Ποιοι είναι οι προβληματισμοί της φιλοσοφίας του δικαίου; Πώς να πείσεις τον ένοχο πως είναι δίκαιη η τιμωρία του;

               Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη με ξεχωριστά περιεχόμενα: «Συλλογή διηγημάτων» (7-180), «Ποιητική συλλογή» (181-218) και «Πνευματικές αναζητήσεις του Γένους στο δρόμο προς την Εθνεγερσία -και- ειδικότερα η περίπτωση του Αδαμάντιου Κοραή» (219-245). Τα πρώτα δύο μέρη είναι αμιγώς λογοτεχνικά, αλλά ενέχουν εν μέρει και καθαρά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Το πεζογραφικό τμήμα του βιβλίου, που καλύπτει και το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, αποτελείται από 10 διηγήματα, τα πρώτα τρία σημαντικής έκτασης, ενώ τα υπόλοιπα είναι πιο σύντομα (short stories). Τα πρώτα τρία είναι σύνθετες αφηγήσεις με διαχρονική έκταση, διαστροφή της αλληλουχίας και συνειρμική δομή και συσχέτιση των επεισοδίων, που βασίζονται κυρίως σε αυτοβιογραφικά στοιχεία και έχουν συχνά και αυτοαναφορικά χαρακτηριστικά. Αυτό αφορά «Το Γαλακτομπούρεκο – ένα διαχρονικό γλυκό– » (9 εξ.), που κεντρίζει την αφήγηση στη μητέρα του συγγραφέα σε σχέση μαζί του σε διάφορες φάσεις της ενηλικίωσης του, «Το Ξεμάτιασμα – ει το φέρον σε φέρει– » (27 εξ.), που αφορά τη γιαγιά, και «Οικογενειακό πορτραίτο με μουσικό φόντο – ‘Δε θα βαδίσεις ποτέ μόνος σου’ – » (49 εξ.) για τον ευρύτερο οικογενειακό κύκλο, ένας πολυπρόσωπος πίνακας της ευρύτερης οικογένειας με διεθνική συμμετοχή, που καλύπτει τα ελληνικά και παγκόσμια γεγονότα ενός μεγάλου μέρους του 20^ού αιώνα, αρχίζοντας από την εποχή του Μεσοπολέμου.

               Ήδη μετά την ανάγνωση των πρώτων διηγημάτων διαφαίνονται καθαρά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εμπνευσμένης πεζογραφίας του συγγραφέα: η αφηγηματική δεινότητα με διάσπαρτους διαλόγους και μονολόγους, η μεγάλη απόσταση της επικής αποστάσης σε εναλλαγή με τα zoom της άμεσης συμμετοχής του συγγραφέα στα γεγονότα, η ελεύθερη διαχείριση των χρόνων μέσω της ενθύμισης με αφορμή ασήμαντα γεγονότα ή και αντικείμενα: το γαλακτομπούρεκο της μητέρας, η μικρή και γνωστή τελετουργία του ξεματιάσματος της βασκανίας από τη γιαγιά, το δισκάκι με τον ύμνο της ποδοσφαιρικής ομάδας της Liverpool I will never walk alone, που σχετίζεται με θρησκευτικό τραγούδι, και με το οποίο ξετυλίγεται ολόκληρο το διαχρονικό ιστορικό της μεγάλης οικογένειας, με προσωπικότητες και γεγονότα, συμπεριφορές και σκέψεις που εντυπώνονται ζωντανά στη μνήμη του αναγνώστη. Η ματιά του συγγραφέα είναι νοσταλγική, τρυφερή και διακριτική στην έκφραση. Στο βάθος περνάει η μεγάλη Ιστορία του 20^ού αιώνα, που τόσο βάναυσα επηρέασε τις μικρές ιστορίες των ανθρώπων.

               Στη συνέχεια οι αφηγηματικές τεχνικές γίνονται ακόμα πιο πλούσιες: διάλογοι σε ευθύ λόγο και εσωτερικοί μονόλογοι του πρωταγωνιστή/αφηγητή, που κυριαρχεί τώρα σε πρώτο πλάνο. Ο αναστοχασμός διατυπώνει συχνά και ένα δίδαγμα στο τέλος της αφήγησης. Η ταύτιση του αναγνώστη μαζί του είναι πλέον αναπόφευκτη: εδρεύει στον εγκέφαλο του πρωταγωνιστή και βλέπει να πράγματα με τα μάτια του. Π.χ. στο τέταρτο διήγημα «Η παρέα στην κηδεία του Βάρναλη. ‘Παιδιά, σηκωθείτε να βγούμε στους δρόμους’» (91 εξ.) οι φωνές και τα συνθήματα της πρώτης κηδείας / πολιτικής εκδήλωσης ποιητή μετά την Επταετία τον Δεκέμβριο του 1974, ενώ η όλη θορυβώδης ατμόσφαιρα εναλλάσσεται με τους εσωτερικούς μονολόγους του αφηγητή, ο οποίος είναι σε αυτές τις μικρές ιστορίες πάντα ο ιστός της αφήγησης, και με τους αμήχανους και ανιχνευτικούς διαλόγους με μια όμορφη κοπέλα, που κρατούσε τα έργα του ποιητή. Εντυπωσιακές είναι οι σκηνές από τη στρατιωτική του θητεία στη Βόρεια Ελλάδα: «Τρυφερές Νύχτες» (103 εξ.), τίτλος ειρωνικός, διαδραματίζονται στην εξωτερική σκοπιά της Παπαδοπούλας (φάντασμα) μακριά από το στρατόπεδο, χειμώνας, νύχτα, κρύο και χιόνι, ερημιά, με συνειρμικές διαχρονικές συνδέσεις που συνδέουν την αυτοκτονία ενός στρατιώτη με τον καρκίνο που εκδηλώθηκε πολύ αργότερα· επίσης «Ο Μπουτιέ –Μια πικρή ιστορία φιλιάς από τον στρατό-» (115 εξ.) για τα καψόνια και τις ταπεινώσεις στη βασική στρατιωτική εκπαίδευση στο πεζικό Καλαμάτας το 1980.

               Ακολουθούν αφηγήματα που αφορούν την επαγγελματική δράση: «Το παλιό αρχείο στην Οδό Γερανίου» (129 εξ.), ένας χώρος χαοτικής γραφειοκρατίας βγαλμένος από τον κόσμο του Κάφκα, όπου ο αρχειοφύλακας-ιδεαλιστής, που μένει μονίμως πλέον στο γραφείο, εξυπηρετεί τους νεαρούς πληρεξούσιους, που ψάχνουν  μέσα στο χάρτινο χάος απελπισμένα για δικογραφίες και αποφάσεις, «Επίσκεψη στο Μουσείο Διακιοσύνης» (133 εξ.), όπου το καφκικό φαντασιακό πολλαπλασιάζεται: ο ευσυνείδητος εφαρμοστής του Νόμου επισκέπτεται το ανύπαρκτο Μουσείο της Δικαιοσύνης, όπου στη σκοτεινή αίθουσα της θανατικής ποινής με τους δήμιους και τα θύματά τους, μεταμορφώνεται σε κέρινη κούκλα του δήμιου. Οι φαντασιώσεις των υποσυνείδητων αμφιβολιών και τύψεων για τις ενδεχομένως ολέθριες συνέπειες των αποφάσεών του παίρνουν τη μορφή ενός εφιάλτη, που μεταμορφώνει τον δικαστή σε δήμιο.

               Το τμήμα των αφηγημάτων τελειώνει με δύο αντιστικτικές ιστορίες: «Έξω από τον Παράδεισο –‘Η απολογία ενός ‘εχθρού’ της κοινωνίας’-» (147 εξ.) η φανταστική απολογία ενός νεαρού δολοφόνου προς τον σκληρό και απάνθρωπο πατέρα του, που βρέθηκε μετά την αυτοκτονία του ως απολογητικό υπόμνημα στο αρχείο και περιγράφει τη σταδιοδρομία ενός κακοποιού από τα παιδικά του χρόνια: ξεκινάει ως «φλώρος», αφήνει το σχολείο και το σπίτι και παίρνει στράτα άσχημη, περνάει όλα όλα τα στάδια της εγκληματικότητας, από τις διαρρήξεις μέχρι την ανδρική πορνεία,  γίνεται βαποράκι ναρκωτικών έως και θύμα πληρωμένων βασανιστηρίων – ο φόνος είναι ο συμβολικός φόνος του πατέρα· και «Ένας ευτυχισμένος άνθρωπος. Σατιρικό μονόπρακτο» (167 εξ.) σε τέσσερις διαλογικές σκηνές (με αφηγηματικά σχόλια του αφηγητή), όπου ο οικογενειάρχης δικαστής, χαμένος μέσα στις δικογραφίες, έχει να αντιμετωπίσει την εγγονή του με τα βαμμένα νύχια της, την κόρη του, που από τα ωραία μαντήλια ψάχνει το ωραιότερο, τη γυναίκα του με τα ψώνια και τη μητέρα με τη μηλόπιτα – χιουμοριστικό κομμάτι για τις ανέμελες ασχολίες των γυναικών, αλλά τι θα γινόμουν χωρίς αυτές;

               Ακολουθεί ακόμα η «Ποιητική συλλογή» (183-218) με 16 ποιήματα γραμμένα από το 1978 έως τις αρχές 2022, εν μέρει διδακτικά, εν μέρει ερωτικά, από τα οποία ξεχωρίζουν: (2) «Το εικονοστάσι» – πώς ερημώνει γρήγορα το προσκυνητάρι στο δρόμο που σκοτώθηκε έφηβος από ατύχημα, (3) «Το περήφανο τραγί» για τα θρησκευτικά κουρμπάνια, (9) «Η σιδερένια μου ντουλάπα», όπου μαζεύτηκαν δικογραφίες και νομολογίες, αποφάσεις και εισηγήσεις μιας ζωής, χώρος της συνείδησης ενός ευαίσθητου και απογοητευμένου από τη Θέμιδα δικαστή – σε μορφή απολογίας προς τον πατέρα του, (14) «Ο Χρόνος και η αμφιβολία» στο ύφος των ιστορικών ποιημάτων του Καβάφη. Άφησα στο τέλος το «μικρό ποιητικό αφήγημα» «ΑΝΑΣΤΑ», πάλι από τη στρατιωτική του θητεία, το οποίο θα παραθέσω εδώ ως παράδειγμα για το ύφος και την αύρα των κειμένων αυτών, όπου συνείδηση και συναίσθημα συμπλέκονται σε μια νοσταλγική και στοχαστική διάθεση με μια ιδιαίτερη εκφραστικότητα.

               Βροχή στον έρημο σταθμό ποτίζει το χιτώνιο μέχρι τις φλέβες. Σιωπή στο ποτάμι, στη γραμμή του τρένου, στο πέταγμα των πουλιών. Ακίνητα τα φύλλα στα πλατάνια και οι λέξεις στο μυαλό. Νεκροζώντανος με μεταλλική ταυτότητα αναγνώρισης. Μισοφωτισμένο παντοπωλείο, ομελέτες και μαλαματίνα στου Πόντιου. Εκεί την είδα. Πλάσμα απόκοσμο, βασανισμένο, ρημαγμένο σαν ανοχύρωτη πόλη, με φτιασίδια ψεύτικης χαράς στο πρόσωπο και βλέμμα πληγωμένου ζώου. Την είπαν αμαρτωλή, σκεύος πρόστυχης ηδονής, παρτάλι του χωριού. Μετά τη γιορτή, στον βραδινό περίπατο, ηχούσαν ακόμα στα αυτιά μου οι λέξεις του ύμνου «Αναστήτω ο Θεός και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί αυτού». Τότε περάσε δίπλα μου και την άκουσα. «Ωραία μάτια έχεις, λεβέντη μου». Πρώτη φορά το άκουσα και ήταν για μένα, μόνο για μένα, τον θλιβερό και τρομαγμένο. Χαμογελούσα πλατιά όλη τη βδομάδα. Μετά, δε θα ξεχάσω εκείνη τη βραδιά στο καφενείο, την έριξαν από την καρέκλα και γελούσαν, της έχυσαν τον καφέ στα μαλλιά. Ανάστα, κόμπος στον λαιμό και θολό βλέμμα, σφίξιμο, ανημποριά, βουβό κλάμα στη σκοπιά τα ξημερώματα. Περπάτα, Ανάστα, σε παρακαλώ όπως πριν, αγνόησέ τους όλους, μην πονάς. Το ξέρω, θα αναστηθούμε Ανάστα, αύριο κιόλας, και θα «διασκορπισθούν» οι εχθροί μας, για πάντα. Κράτησα εκείνη τη φωτογραφία στη γέφυρα μέσα σε ωραία ανοιξιάτικη μέρα. Κιτρίνισε τώρα κι έχουν περάσει σαράντα χρόνια που λείπεις από αυτό το φως (Σεπτέμβρης 2017),

               Ακολουθεί ακόμα το μελέτημα για τον Κοραή (219-245)  «Πνευματικές αναζητήσεις του Γένους στο δρόμο προς την Εθνεγερσία -και- ειδικότερα η περίπτωση του Κοραή (ομιλία για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, στην Παλιά Βουλή, στις 7-11-2021)» που είναι άλλη υφής και κατηγορίας.

               Τώρα, στο τέλος της ανάγνωσης, διαφαίνεται και η πολύσημη ποιότητα του τίτλου Ψίθυροι από μια άλλη ζωή: δεν είναι εικόνες από τις αναμνήσεις της δημιουργικής μνήμης, αλλά φωνές χαμηλές με κάπως μυστηριώδες περιεχόμενο, μπερδεμένες, συνειρμικές, όπου συνείδηση και συναίσθημα αναμιγνύονται, πραγματικότητα και φαντασιακό· και η «άλλη» ζωή είναι δική μας, σε άλλη εποχή (αλλά και το σήμερα), αλλά είμαστε «άλλοι»; Πότε είμαστε ίδιοι; Μήπως η ταυτότητα είναι απλώς μια ιδέα; Που υπάρχει για λόγους τάξης; Μήπως είμαστε μια ολόκληρη παρέα από εγώ; Δεν μας φτάνει ο ένας ρόλος αλλά μπαίνουμε και σε άλλους, για να ζήσουμε ολόκληρο το δράμα;

               Πέρα από τη γοητευτική ανάγνωση του πλούσιου λόγου των προσωπικών αφηγήσεων η λογοτεχνική κατάθεση ενός υπηρέτη της Θέμιδος προκαλεί, νομίζω, πάντα ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον. Και η ύπαρξη ενός ολόκληρου Κύκλου Ελλήνων Λογοτεχνών Δικαστών με Θεατρική Ομάδα και Χορωδία είναι μια απρόσμενη ανακάλυψη, που ρίχνει κάποιο φως στις συμπληρωματικές, σύνθετες και αναφαίρετες σχέσεις της κοινωνικής πραγματικότητας με το φαντασιακό της τέχνης.