Ξαναδιαβάζω την «Αυτοπροσωπογραφία μιας ψυχαναλύτριας», της Φρανσουάζ Ντολτό, εκδόσεις της Εστίας, όταν φτάνει στα χέρια μου η πρώτη ποιητική συλλογή της Αθηνάς Βογιατζόγλου με τίτλο Ερωτοπαίγνια, εκδόσεις Κέδρος. Ξεφυλλίζω, πρώτο ποίημα: Αυτοπροσωπογραφία. Αόρατοι δρόμοι διασταυρώνονται.
Εάν η Φρανσουάζ Ντολτό ξεδίπλωσε σε διακόσιες πενήντα σελίδες συνέντευξης, την τρέλα του «άλλου», της οικογένειάς της, των γειτόνων της, της κλινικής απέναντί της όπου νοσηλευόταν και ο Γκυ ντε Μωπασάν, του πολέμου και του θανάτου, βαρύ υλικό στο οποίο το παρατηρητικό τετράχρονο παιδί πάτησε για να το υπερβεί με την αλήθεια και να παράξει κλινικό και κοινωνικό έργο, η Αθηνά Βογιατζόγλου, καθηγήτρια Νεοελληνικής φιλολογίας, σε δεκαεννέα σειρές μιας αυτοπροσωπογραφίας κατάφερε να συμπυκνώσει στιγμές ολόκληρου βίου και αισθημάτων –παθημάτων (affects). Δεν την αγγίζω. Αφήνω τον αναγνώστη να ξεδιπλώσει τις δικές του παραστάσεις. Κρατώ τη στόφα της ποιήτριας που οδηγεί με υψηλή πύκνωση λόγου, σε εξάχνωση πόνου. Δύο κυρίες που φανερώνουν ότι τόσο η συνάντηση με τα δύσκολα όσο και η διέλευση των ματαιώσεων μέσα από ισχυρές περιδινήσεις του πραγματικού, του έρωτα και του θανάτου, με κατάφαση στη ζωή, μπορούν να αναδυθούν σε ένα χάρισμα που οδηγεί και άλλους πλέον στη δημιουργία.
Γλώσσα κοφτερή: Γεννήθηκα κανονικά/διέρρηξα τη μήτρα/ Δε μου είπαν ότι η μαμά μου φορούσε γυαλιά μυωπίας και ήταν λεπτή σα μίσχος/ Δε μου είπαν ότι τα τριαντάφυλλα είχαν αγκάθια που θα με ξέσκιζαν.
Ξεκινώ αντίστροφα, από την έβδομη ενότητα του βιβλίου με τίτλο Μητρικό. Κάνω ένα πίσω μπρος ή μπρος πίσω στο χωρόχρονο της ζωής και του τοπολογικού χάρτη του βιβλίου. Ταξίδι που επιτελείται κατεξοχήν στο όνειρο και την ποίηση. Διάρρηξη της μήτρας λίγο πριν την Έξοδο…Ποιος βγαίνει από πού; Στην προηγούμενη σελίδα της ενότητας Μητρικό πριν τη Γέννα ΙΙ έχουμε τη Γέννα Ι :
Έσκαψε για να βγει απ’ το λαγούμι/ Αγωνίστηκε ώρες/ […] Έκλαψε ηχηρά./ Τα σπλάχνα μου αντήχησαν σαν σπήλαιο αδειανό από το θαύμα/Δεν ήμουν πια εγώ/ Δεν ήμουν πια αυτό.
Η κόρη γεννιέται πριν τη μητέρα ή η μητέρα πριν την κόρη; Κάθε μητέρα είναι και κόρη. Εγκιβωτισμός στην ενότητα αυτή όπως και κάθε γυναίκα που εγκυμονεί βρίσκεται στην κοιλιά της δικής μητέρας και ταυτόχρονα κι εκείνη στην κοιλιά της δικής της σαν τις ρώσικες κούκλες. Όπως αναφέρει η ενενηντάχρονη πια Γαλλίδα ψυχαναλύτρια Μισέλ Μοντρελαί μέσα από την εμπειρία της, συμβάντα γενεών περνούν μέσα από αυτή την πύκνωση που κρύβεται στον μυστηριακό κόσμο του πλακούντα. Πύκνωση που εδώ ο λόγος επιτελεί , μεταθέτοντας, μετονομάζοντας, συμβολοποιώντας.
Επιστρέφω στο στίχο που σφραγίζει κατ’εμέ τη συλλογή. “Δε μου είπαν ότι τα τριαντάφυλλα είχαν αγκάθια που θα με ξέσκιζαν”. Διαβάζω στην αρχή της αυτοβιογραφίας της Ντολτό μια φράση από την αλληλογραφία της του 1940: “Θέλω να ζήσω όπως το κρύσταλλο, μπορεί και να γίνω θρύψαλα“. Ογδόντα χρόνια , δυο φράσεις τόσο κοντά, από δύο γυναίκες φαινομενικά τόσο μακριά. Η ευθραυστότητα της ύπαρξης αλλά και το κρύσταλλο, το τριαντάφυλλο. Η ευγένεια, το ήθος , η διαφάνεια, η αγνότητα του θηλυκού στοιχείου.
Περιδιαβαίνω τις σελίδες αντίστροφα. Το μαχαίρι των λέξεων επανέρχεται κυριολεκτικά – μεταφορικά: Το αχνιστό κεφάλι του στον δίσκο/ […] Όταν πέσει μαχαιρωμένος/Η Σαλώμη να προβάρει το κεφάλι χορεύοντας. Και
Λέξη δεν σταυρώνω για το φεγγάρι/Αστράφτει από πάνω μου απαιτητικό-σαν το μαχαίρι που δεν βύθισα στο λαιμό εκείνου του άντρα. Η
Τελικά επενέβη η ιατρική/Η τομή έγινε προσεκτικά.
Η γλώσσα κοφτή , στιβαρή, άλλοτε τρυφερή, άλλοτε κυνική, ανατέμνει με ακρίβεια το βίωμα , στάλες που εξατμίζονται A rebours […] Αυτή η εξάτμιση δεν έχει τέλος…Κι όμως σε επτά ενότητες η τομή επιτελεί το στόχο, μπαίνει τελεία.
Και η ανατρεπτική στιγμή: Όταν τελείωνες/ μες την απόλυτη σιωπή/ έπαιρνα τη σκηνοθεσία στα χέρια μου/ Σ’έβλεπα να γράφεις όσα νόμιζες πως έζησες. Μας συνεφέρει όλους η ποιήτρια και τον ίδιο της τον εαυτό. Υπενθυμίζοντάς μας πως στο τέλος τέλος όλα του βίου μας είναι μια σκηνοθεσία. Και η γραφή… Εξάλλου οι ενότητες με τους τίτλους αναδεικνύουν τη σκηνή: Είσοδος/ Αμφίφυλο/Μοναχικό/ Βουκολικό/Πατρικό/Ακαδημαϊκό/ Συζυγικό/Μητρικό/Έξοδος.
Εκεί όμως εισβάλλει, το ονειρικό, το παράδοξο, η ελευθερία: Τον αέρα/Το νερό/ Τις μεσαιωνικές ερημωμένες πόλεις των βοτάνων/Το σπέρμα της σελήνης/Τους γοφούς των χωραφιών/Δεν γυρέψαμε τον έρωτα/Μόνο το αχαλίνωτο ύψος των λόφων
«Οι Επτά οι ενότητες του βιβλίου υπαινίσσονται μάλλον τα εφτά σκαλοπάτια που έχει ανεβεί η ποιήτρια» έγραφε η Ανθούλα Δανιήλ και μου έδωσε πάτημα-σκαλωσιά να κάνω τη δική μου σύνδεση στο μαγικό αριθμό επτά. Επτά διαμερίσματα περιλαμβάνει ως διαφορετικά είδη ο πύργος της γυναικείας ψυχής στο δρόμο προς την έκσταση και την ένωση με την πνευματικότητα, το θεϊκό, κατά την Αγία Θηρεσία (St Thérèse d’Avilla,Le Château interieur,editions Folio-Sagesses). Εδώ τα επτά σκαλοπάτια κατέρχεται η ποιήτρια με εικοσιτρία ποιήματα, αριθμός συμβολικός που σηματοδοτεί κλείσιμο, και ως ανέφερε η ίδια σεμνά, από όλα τα ποιήματα που έγραψε και από όσα μελέτησε και ανέλυσε αποφάσισε, στο δεύτερο μισό της ζωής της, να αφήσει αποτύπωμα κλείνοντας την προηγούμενη περίοδο και ανοίγοντας μια νέα. Έξοδος στο φως λοιπόν. Η γέννα ΙΙ ανα-γεννά την ποιήτρια σε αυτή τη καινούργια άγνωστη περιπετειώδη πορεία.Είμαστε πλάι της.
