Τεράστια έκπληξη στο κεντρικό κτίριο του μουσείου Μπενάκη η έκθεση του John Craxton (1922-2009). Μια αναλυτική βιογραφία στον τοίχο πριν την είσοδο προκαλεί ήδη στον επισκέπτη την αίσθηση ότι έχει να κάνει με μια σημαντική προσωπικότητα. Γόνος πολυμελούς, μουσικόφιλης, μποέμικης οικογένειας του Λονδίνου, ένα από τα έξι παιδιά του πιανίστα και μουσικολόγου Harold Craxton και της βιολονίστριας Essie Faulkner, «χαμένος» στην Αγγλία , με την έννοια ότι αναζητά κάτι από τον εαυτό του , από την ποίηση και την φιλοσοφία , οι οποίες «έχουν γίνει νεκρό γράμμα, έχουν αποκοπεί από την ζωή» βρίσκει στην Ελλάδα «που εξιδανικεύει την ίδια τη ζωή, με τέτοιον τρόπο ώστε η ίδια η ζωή του καλλιτέχνη ήταν ήδη μια ποιητική πραγμάτωση», Αντρέ Ζιντ-ο Ανηθικολόγος, το νόημα και την υγεία του… Αρχικά έρχεται σε επαφή με το έργο του Picasso στο Παρίσι με τη σχέση του με τον Mark Oliver, πατέρα συμμαθητή του και συλλέκτη έργων του El Greco και στη συνέχεια ανακαλύπτει την αρχαία ελληνική τέχνη στο μουσείο του Dorset κατά την παραμονή του στους θείους του που ήταν ζωγράφοι. Φιλάσθενος, φυματικός, νοιώθει τη δύναμη της έλξης για τον τόπο του ήλιου, της θάλασσας, των μαρμάρινων κυκλαδικών ειδωλίων και των μινωικών αγγείων που δεν είναι άψυχα αντικείμενα παρά μαγικοί ελκυστές που με τη δύναμη της έλξης τον φέρνουν να εγκατασταθεί αρχικά στον Πόρο και στη συνέχεια στην Κρήτη. Πορεία εντυπωσιακή η οποία πέρα από έναν πλούσιο βίο θα φέρουν τη δημιουργική έκρηξη της τέχνης του και την πλήρη ίασή του. Θα λέγαμε την αυτοίασή του. Το θερμό κλίμα της Ελλάδας και δη του νότου θα λειτουργήσει θεραπευτικά για τα αδύναμα πνευμόνια του αλλά και μεταφορικά θα αποτελέσει τον μετωνυμικό συμβολικό πνεύμονα αναζωογονητικού οξυγόνου για την ύπαρξή του. Πολύ περισσότερο από τους κατοίκους της χώρας και σε επαφή με σημαντικές προσωπικότητες, με μακροχρόνια φιλία με τον Γιώργο Σεφέρη, τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, το ζευγάρι Joan και Patrick Leigh Fermor, αλλά και καθημερινούς απλούς ανθρώπους και τις ασχολίες τους, θα εντρυφήσει στο ελληνικό πνεύμα , στο φως του Αιγαίου, στον πολιτισμό, στη γοητευτική ζωή των χορών και των δρώμενων. Ο τίτλος της έκθεσης ως σημαίνον, αποδίδει το ελληνικό στοιχείο του φωτός στην ψυχή που το απορροφά.
Στον απέναντι τοίχο, πριν καν εισέλθουμε στην έκθεση, δεσπόζει ο καλλιτέχνης πάνω στη μηχανή του στα βουνά της Κρήτης, αναδύοντας το ελεύθερο πνεύμα του.
Πλάι, μια κάρτα που έστειλε το 1954 , σε ένα νεαρό παιδί στον Πόρο, νοσταλγώντας έντονα από την Αγγλία το θερμό κλίμα της Ελλάδας. Πρωτοήρθε το 1946, 24 ετών, καταφέρνοντας να μπει σε ένα μαχητικό αεροπλάνο με τη σύζυγο του Βρετανού πρέσβη στην Αθήνα βάζοντας την αρχή του τέρματος «της ασθένειας και της ενδοσκόπησης».
Το έργο του, πλούσιο και εντυπωσιακό, είναι γεμάτο γραμμές και χρώματα. Πολλές προσωπογραφίες κατοίκων αλλά και κατσικιών της Ελλάδας, πρόσωπα γεμάτα γωνίες και έκφραση παραπέμπουν αισθητικά στο αρχαϊκό, ανεξερεύνητο στοιχείο που συνδέει άνθρωπο και ζώο μέσα από την αρχέγονη καταγωγή τους, από τον θεό Πάνα. ‘Ένα έργο που ξεχωρίζει είναι το Γαϊτανάκι, λάδι σε μουσαμά στον Πόρο, το 1954. Πολύ φυσικό η επιστροφή του την ίδια χρονιά στη γκριζάδα του Βορρά να του προκαλέσει κατάθλιψη που εκφράζεται στην κάρτα , γραμμένη με ιδιόμορφα ελληνικά, σαν πρώιμη παιδική γραφή. Στα σκηνογραφικά του σχέδια για το μπαλέτο Δάφνις και Χλόη που ανέβηκε στην Βασιλική ‘Όπερα του Covent Garden στο Λονδίνο το 1951, συγχωνεύει παρόν και παρελθόν, επηρεασμένος από το ταξίδι του στην Κνωσό το 1947, συνδέοντας το ζεϊμπέκικο ενός φίλου του, χασάπη, τον οποίο ακολούθησε στο Ηράκλειο και τον ζωγράφισε, με τα ταυροκαψάθια στην τοιχογραφία της Κνωσού με παράδοση 4.000 ετών.
Ανάμεσα στην πρώτη και την τρίτη αίθουσα, παρεμβάλλεται ένας σκοτεινός χώρος που αντιστοιχεί στην περίοδο που ο Craxton βρέθηκε εξόριστος από την θετή του χώρα και την κατοικία του στον Πόρο, στην περίοδο της δικτατορίας. Περιπλανήθηκε για μια δεκαετία στη Μεσόγειο και την ανατολική Αφρική έως τις Κανάριες Νήσους αναζητώντας το φως. Την περίοδο αυτή ξαναβρέθηκε στο Εδιμβούργο όπου από απόσταση συνέθεσε μια άκρως εντυπωσιακή ταπισερί , Τοπίο με στοιχεία της φύσης , φόρος τιμής στην κρητική υφαντουργία, στις ελεγειακές εικόνες φαραγγιών, στη μυθολογία, στο κλίμα και στον αισθησιασμό της Ελλάδας. Με 500 διαθέσιμα νηματικά χρώματα συνθέτει ένα έργο που αποτυπώνει τον ήλιο και το φεγγάρι με μια θαμπάδα που σηματοδοτεί τον αποχωρισμό, αναδεικνύνοντας την βαθιά σχέση της τέχνης με τον ψυχισμό του καλλιτέχνη.
Η επιστροφή του στην Ελλάδα στην μεταπολίτευση το 1976, όπου βρίσκει τον χώρο του, την έδρα του, τον οριστικό του τόπο στο βενετσιάνικο σπίτι του δίπλα στο λιμάνι των Χανίων, αποτυπώνεται στα εκπληκτικά σχήματα και χρώματα της τρίτης αίθουσας. Αίθουσα που πάλλεται από ζωή, χορό και σχέσεις. Φιγούρες στον ανατέλλοντα ήλιο, ο Χασάπης και το σφαχτό του, Βοσκός, ο άνθρωπος και η κατσίκα σε μία εκρηκτική σωματική συναίρεση. Είναι η περίοδος που ζωγραφίζει το Τοπίο της ‘Ύδρας όντας σε απόσταση από το αγαπημένο νησί όπου πέρασε χρόνο με τον Νίκο Χατζηκυριάκο –Γκίκα, στο αρχοντικό του. Η ενασχόληση με τον τόπο κάθε φορά σε απόσταση από αυτόν, σε απόσταση και από την γενέτειρά του την Αγγλία, εκφράζει την έκκεντρη θέση του υποκειμένου που είναι σε θέση να παρατηρεί τον εαυτό , τον κόσμο και τον ψυχισμό με βάση την εκ-σωτερικότητα, εξου και η λέξη ex-istence. Η ύπαρξη, η επιθυμία, το έργο ως διαρκής έξωθεν αναζήτηση.
