Η Πρωτοχρονιά ήταν για την παλιά ελληνική οικογένεια η πιο σημαντική μέρα του χρόνου, φορτωμένη με πολλές παραδόσεις , έθιμα και συνήθειες, που πατροπαράδοτα και πιστά ακολουθούσαν όλα τα σπίτια, σαν ένα μήνυμα ζωής και συνέχειας από το Χθες στο Σήμερα και στο Αύριο.
Την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, εκεί στο δείλι του χρόνου που έφευγε και στη χαραυγή του χρόνου που ερχόταν, γύρω από το γιορταστικό τραπέζι, ήτανε μαζεμένοι όχι μόνο οι ζωντανοί αλλά και οι ψυχές των προγόνων, των παππούδων και των γιαγιάδων, η μεγάλη και άγια οικογένεια όλων των καιρών, για να φτιάξει εκείνο τα αλωνάκι του χρόνου, μέσα στο οποίο η Οικογένεια αλώνιζε το σιτάρι της Ζωής κι ένιωθε ασφάλεια και σιγουριά, για να συνεχίσει την οδοιπορία της προς το Μέλλον, χωρίς να φοβάται τους Κύκλωπες και τους Λαιστρυγόνες, που παραμόνευαν σε κάθε στροφή.
Η Πρωτοχρονιά της Ελληνικής Οικογένειας είχε πρωτεύουσα θέση στα παλαιά Αναγνωστικά του Δημοτικού Σχολείου, μεταλαμπαδεύοντας το αληθινό Πνεύμα της Γιορτής στις ψυχές των Ελληνόπουλων, πριν ο «εκσυγχρονισμός» και η παγκοσμιοποίηση τοξεύσουν κατάστηθα την Ελληνική Οικογένεια ως Αξία και Παρακαταθήκη Ζωής.
Σήμερα, ΜΟΝΟ μέσα από τα μαθήματα των παλαιών Αναγνωστικών του Δημοτικού Σχολείου μπορούμε να αγγίξουμε τη ζεστασιά, το συναίσθημα και τον χτύπο της καρδιάς της παραδοσιακής Ελληνικής Οικογένειας και να νιώσουμε ΤΙ είχαμε, ΤΙ χάσαμε, ΤΙ μας έπρεπε.
«Αναγνωστικά και αλφαβητάρια των πρώτων παιδικών χρόνων, που ξυπνούν στις σελίδες τους αναμνήσεις από τα γεμάτα παιδιάτικο ενθουσιασμό σχολικά χρόνια. Θησαυροί λογοτεχνικής έκφρασης, που σκοπό είχαν να εμπνεύσουν αγάπη για την οικογένεια, τη θρησκεία αλλά και την πατρίδα.»
Στις σελίδες τους ο δάσκαλος, ο πατέρας, η μητέρα, η γιαγιά, ο παππούς κ.ά. γίνονταν πρότυπα ζωής και ηθικής συμπεριφοράς για τους μικρούς μαθητές.
Έτσι, λοιπόν, στο παλαιό, πολυαγαπημένο και αξέχαστο Αναγνωστικό της Β΄ Τάξης του Δημοτικού Σχολείου, που εκδόθηκε τη σχολική χρονιά 1954-55 διαβάζουμε:
Ο καινούριος χρόνος
1 Ιανουαρίου γράφει το ημερολόγιο. Ο χρόνος αλλάζει. Έρχεται ο καινούριος. Ο παλιός δε γυρίζει πια. Όπως δεν ξαναγυρίζει το νερό που τρέχει από τη βρύση. Ο παππούς γίνεται πιο μεγάλος ένα χρόνο. Ο πατέρας, η μητέρα, ο Παντελάκης, η Κούλα, όλοι μεγαλώνουμε ένα χρόνο ακόμη.
-Χρόνια πολλά παππού! Εύχονται τα παιδάκια στον παππού τους και του φιλούν το χέρι.
-Χρόνια πολλά παιδάκια μου! Καλός κι ευτυχισμένος ο καινούριος χρόνος, τους εύχεται κι εκείνος και τα χαϊδεύει τρυφερά.
Μα όταν μείνει μόνος ο παππούς, σκέφτεται. Σκέφτεται πως ήταν κι αυτός σαν τον Παντελάκη και σαν την Κούλα. Και χρόνο με το χρόνο έγιναν τα μαλλιά του βαμπάκι. Και την ώρα εκείνη θυμάται κάποιο τραγούδι:
Πρωτοχρονιά
Ο Άι-Βασίλης έρχεται
με γέλια και με δώρα,
καινούριος χρόνος έφτασε
μ’ ελπίδες και χαρά.
Ο άλλος χρόνος γέρασε
και φεύγει μακριά μας,
σαν όνειρο επέρασε
με την Πρωτοχρονιά.
Ο Άι-Βασίλης έρχεται,
καινούριος χρόνος έφτασε.
Ο άλλος χρόνος γέρασε,
σαν όνειρο επέρασε.
Όλοι μαζί πάλι, παιδιά,
ήρθ’ η χρυσή, καλή χρονιά.
Γιορτάστε την Πρωτοχρονιά
με μια καρδιά και με χαρά.
Αθανάσιος Κόκκινος
Καλή Χρονιά
Χρόνια Πολλά
29-12-2022
*Το Αναγνωστικό της Β΄Δημοτικού του 1954 είναι ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα εκπαιδευτικά βιβλία, τόσο σαν εξώφυλλο όσο και σαν περιεχόμενο, τουλάχιστον για την γενιά των μαθητών του δημοτικού, που βρέθηκαν σε εκείνα τα θρανία μεταξύ 1954 – 1976.
Ήταν μια δουλειά-ανθολόγηση του Βασίλη Οικονόμου ενώ τα όμορφα σκίτσα, που κοσμούν τις σελίδες και συμπληρώνουν τα κείμενα, είναι του Γιώργου Μανουσάκη (1914-2003), ενός εκ των αξιολογότερων ζωγράφων της γενιάς του ’30, βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών, στα 1996.
Το αναγνωστικό αυτό θεωρήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας της Ελλάδος, στα 1954, σαν ένα από τα πιο επιτυχημένα εκείνων των χρόνων, γι’ αυτό και παρέμεινε στα σχολεία για δύο και πλέον δεκαετίες. Παρά το γεγονό ότι οι πολιτικές, οι οικονομικές και οι κοινωνικές συνθήκες στην Ελλάδα άλλαζαν, το σχολικό αυτό βιβλίο συνέχιζε αμέριμνο την πορεία του στο χρόνο.
Στιγμές ζωής περνούν μέσα από τις σελίδες του, απλές, λιτές, με κατανοητό λόγο και άμεσες. Ακόμα και σήμερα διαβάζουμε με νοσταλγία τα καλογραμμένα κείμενά του σε ρέουσα δημοτική γλώσσα και βρίσκουμε στις σελίδες του στίχους που έμειναν ανεξίτηλα χαραγμένοι σε γενιές και γενιές μαθητών.
Υπήρξε, εν κατακλείδι, ένα εξαιρετικό παιδαγωγικό πόνημα.
