Μία λέξη που διαθέτει μεγαλοπρεπή αύρα¹ και την οποία, δυστυχώς, η νεοελληνική δεν τη διέσωσε ώς τις μέρες μας χάνοντας τη δυνατότητα της μονολεκτικής απόδοσης του υπ’ αυτής σημαινομένου, είναι το σύνθετο επίθετο εὐάγκαλος, -ον. Σχηματίστηκε από το επίρρημα εὖ=καλά, σωστά, που ως πρώτο συνθετικό υπάρχει σε πλήθος ελληνικών λέξεων, και το ουσιαστικό ἀγκάλη (ἡ )· σημαίνει δε «αυ(τός) που φέρεται εύκολα μέσα στην αγκαλιά», όπως θα δούμε σε ένα μικρό απόσπασμα  από το έργο του Αισχύλου Προμηθεὺς Δεσμώτης.

    ΄Οσον αφορά στο όνομα ἀγκάλη,² η κύρια σημασία του είναι «ο λυγισμένος βραχίονας», γι’ αυτό η αρχαία Ελληνική αποδίδοντας την έννοια της αγκαλιάς το χρησιμοποιεί κατά κανόνα στον πληθυντικό αριθμό. Για παράδειγμα, ο Αριστοτέλης γράφει στους Νόμους του για τις μητέρες πως, όταν θέλουν να κοιμίσουν τα ανήσυχα μωρά τους, δεν τα περιβάλλουν με ησυχία, αλλά αντίθετα τα κρατούν σε κίνηση ἐν ταῖς ἀγκάλαις ἀεὶ σείουσαι, και όχι σιωπηλά, αλλά με κάποιο μελωδικό νανούρισμα. Εκτός από τη βασική έννοιά της, η λέξη είχε αποκτήσει και τη μεταφορική που συνεχίζει να είναι επίσης σε χρήση ώς τις μέρες μας· δήλωνε, δηλαδή, εκείνο που περιβάλλει κάτι σαν αγκαλιά. Σε έναν σωζόμενο στίχο του ο λυρικός ποιητής Αρχίλοχος γράφει:

                           ψυχὰς ἔχοντες κυμάτων ἐν ἀγκάλαις.

           ΄Εχοντας  στην αγκάλη των κυμάτων παραδώσει τις ζωές μας.

     Περνάμε τώρα στην αισχύλεια τραγωδία. Προς τον τιμωρημένο από τον Δία και αλυσοδεμένο στο βράχο μαρτυρικό Προμηθέα έχει έρθει ο Ωκεανός συμμεριζόμενος το πάθος του Τιτάνα και, στην επιθυμία του να τον βοηθήσει, του γνωστοποιεί την πρόθεσή του να συναντήσει τον Δία και να μεσολαβήσει για την απελευθέρωσή του. Ο Προμηθέας τον αποτρέπει, γιατί δεν θέλει, όπως λέει, εξαιτίας του να πάθει κανείς άλλος κακό, και συνεχίζει (στ. 347-350):

                       Οὐ δῆτ’  ἐπεί με καὶ κασιγνήτου τύχαι

                       τείρουσ’ Ἄτλαντος, ὃς πρὸς ἑσπέρους τόπους                     

                       ἕστηκε κίον’ οὐρανοῦ τε καὶ χθονός

                       ὤμοις ἐρείδων, ἄχθος οὐκ εὐάγκαλον.

                                          Σε μετάφραση

  Α όχι, όχι, γιατί έχω να με πικραίνει και του αδελφού μου

  του ΄Ατλαντα η μοίρα, αυτού που στέκει εκεί στους δυτικούς

  τούς τόπους, τον κίονα της γης και τ’ ουρανού στους ώμους του  

  κρατώντας,  βάρος που η αγκάλη δεν το σηκώνει εύκολα.

    Αυτό το επίθετο, που κάθε προσπάθεια απόδοσής του στα νέα ελληνικά  καταστρέφει το κάλλος του, είναι γνωστό στον μεγάλο θεματοφύλακα του πακτωλού της ελληνικής γλώσσας, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, ο οποίος  και το χρησιμοποιεί με τον απαράμιλλο λυρισμό του στο θαυμάσιο διήγημά του  Ὄνειρο στὸ κῦμα. Ο αφηγητής θυμάται τη μόνη ευτυχισμένη στιγμή της ζωής του, τότε που όντας νεαρός βοσκός ανέσυρε από τη θάλασσα την παιδίσκη Μοσχούλα σώζοντάς την από πνιγμό. Αφεθείτε στη μαγεία της περιγραφής του Παπαδιαμάντη για το εὐάγκαλον φορτίον του ήρωα:

     Ἐπὶ πόσον ἀκόμη θὰ τὸ ἐνθυμοῦμαι ἐκεῖνο τὸ ἁβρόν, τὸ ἁπαλὸν σῶμα

  τῆς ἁγνῆς κόρης, τὸ ὁποῖον ᾐσθάνθην ποτὲ ἐπάνω μου ἐπ’ ὀλίγα λεπτὰ τῆς

  ἄλλως ἀνωφελοῦς ζωῆς μου! Ἦτο ὄνειρον, πλάνη, γοητεία. Καὶ ὁπόσον

  διέφερεν ἀπὸ ὅλας τὰς ἰδιοτελεῖς περιπτύξεις, ἀπὸ ὅλας τὰς λυκοφιλίας καὶ

  τοὺς κυνέρωτας τοῦ κόσμου ἡ ἐκλεκτή, ἡ αἰθέριος ἐκείνη ἐπαφή! Δὲν ἦτο     

  βάρος ἐκεῖνο τὸ φορτίον, τὸ εὐάγκαλον, ἀλλ’ ἦτο ἀνακούφισις καὶ ἀναψυχή.  

  Ποτὲ δὲν ᾐσθάνθην τὸν ἑαυτόν μου ἐλαφρότερον ἢ  ἐφ’ ὅσον ἐβάσταζον τὸ

  βάρος ἐκεῖνο… Ἤμην ὁ ἄνθρωπος, ὅστις κατώρθωσε νὰ συλλάβῃ μὲ τὰς 

  χεῖράς του πρὸς στιγμὴν ἓν ὄνειρον, τὸ ἴδιον ὄνειρόν του…

1)Επισήμανση: Η μεγαλοπρέπεια αναδύεται μέσα από τη σωστή προφορά του συμφώνου –γ- του φθόγγου –γκ- ως ν ένρινου (με το χαμήλωμα της υπερώας).

2)Ομόρριζα αυτού του ουσιαστικού: ἀγκ-ών, ἀγκ-ύλη, ἄγκ-ιστρον, ἄγκ-υρα κ.ά.