Η Μεταμόρφωση του Κάφκα είναι μια ρεαλιστική ιστορία η οποία πλέκεται γύρω από το φανταστικό και συμβολικό εύρημα της μεταμόρφωσης του κεντρικού ήρωα σε κατσαρίδα. Ο Γκρέγκορ Σάμσα εργάζεται ως περιοδεύων παραγγελιοδόχος σε κατάστημα με υφάσματα. Η σκληρή εργασία, τα άστατα ωράρια, ο καταπιεστικός προϊστάμενος συνθέτουν το πεδίο της εκμετάλλευσης και αλλοτρίωσης του εργαζομένου μέσα στο πλαίσιο των καπιταλιστικών σχέσεων εργασίας. Το άγχος του Σάμσα για τη χρονική συνέπεια στην επαγγελματική του καθημερινότητα ενορχηστρώνεται από τον γραφειοκρατικό έλεγχο του προϊσταμένου και αποτελεί κομβικό σημείο όπου η ευθύνη του κυρίαρχου συστήματος μετατοπίζεται στο ίδιο το άτομο και το καθιστά εν δυνάμει ένοχο για τις ρωγμές του συστήματος.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Γκρέγκορ Σάμσα πρεσβεύει τον άνθρωπο που αγωνιά, τραυματίζεται αλλά και αντιστέκεται στο συμπιεστικό περιβάλλον της αυστροουγγρικής κοινωνίας. Όταν ξυπνάει ένα πρωϊνό μεταμορφωμένος σε κατσαρίδα, η οικογένεια του αρχικά τρομάζει. Πρόκειται για μια τυπική πατριαρχική μικροαστική οικογένεια με οικονομικό χρέος. Ο Σάμσα αποτελεί το οικονομικό της έρεισμα. Αυτό παύει και ο ήρωας χάνει την αγάπη και τη φροντίδα των μελών της οικογένειας, κάτι που αποκαλύπτει την υποκριτική της υπόσταση. Όσο πιο έκκεντρο υποκείμενο γίνεται ο Σάμσα αναφορικά με την αστική εξουσία, τόσο πιο ωμά έρχεται στην επιφάνεια το αδιάφορο πρόσωπο της οικογένειας του. Το τελευταίο οργανώνεται στην αφήγηση μέσα από την οπτική γωνία του κεντρικού ήρωα, ο οποίος παρά το γεγονός ότι έχει γίνει κατσαρίδα διατηρεί πλήρως την ανθρώπινη κατάσταση (συνείδηση, συναισθήματα), και έρχεται σε έντονη και ειρωνική αντίστιξη με τους ανθρωπόμορφους συγγενείς που είναι όμως ανίκανοι να συνάψουν βαθιές και ουσιαστικές σχέσεις. Αυτή η φυσικότητα με την οποία παρουσιάζει ο αφηγητής τον μεταμορφωμένο ήρωα κάνει το ανοίκειο οικείο και δίνει συμβολική, καθολική δύναμη στο πρόσωπο του Σάμσα.
Το τέλος είναι δυσάρεστο καθώς ο κεντρικός ήρωας πεθαίνει αφού επί μέρες έχει μείνει νηστικός. Η οικογένεια ανακάμπτει οικονομικά. Ο επίλογος της ιστορίας βρίσκει τους συγγενείς του Γκρέγκορ Σάμσα να έχουν πάει βόλτα στην εξοχή. Ο αφηγηματικός φακός εστιάζει στην αδερφή του ήρωα, το σώμα της οποίας είναι νεανικό και σφριγηλό. Πρόκειται για ένα σώμα που συμβολίζει το κυρίαρχο καπιταλιστικό και γραφειοκρατικό σύστημα, τη δυνατότητα του να αναπαράγεται και να συνεχίζει ακέραιο αφού πρώτα περιθωριοποιήσει και εξοντώσει μέσω πολυποίκιλων μηχανισμών τα μέλη της κοινωνίας που δεν υπάκουσαν στους κανόνες του.
