Απορίες…

    Αν με ώθησε κάτι να ασχοληθώ κι εγώ με τον Joker μέσα στην πληθώρα των σχετικών δημοσιευμάτων, ήταν όχι τόσο η ίδια η ταινία, μια και έχουν τόσα ειπωθεί, όσο ο ευρύτερος κοινωνικός προβληματισμός που της αποδόθηκε και το παραλήρημα κριτικών και κοινού  που τον ακολούθησε. Κατά την, εντελώς ερασιτεχνική, άποψη μου, η ταινία αξιολογείται πολύ πιο θετικά, αν ο θεατής τη δει ως μια εμπνευσμένη εκδοχή του γνωστού κόμικ επικεντρωμένη στην ψυχολογική προσέγγιση του ήρωα και στην κοινωνική απόρριψη του, παρά ως ταινία ευρύτερων κοινωνικών προεκτάσεων στη σύγχρονη πραγματικότητα. Νομίζω ότι αν την κρίνει κανείς νηφάλια με όρους κοινωνικού προβληματισμού, θα του δημιουργηθούν αρκετές απορίες και ερωτήματα.

Δε θα σταθώ στο σενάριο που όλοι λίγο πολύ ξέρουμε. Ποιος είναι λοιπόν ο Joker; Σίγουρα είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένας ήρωας του κόμικ, είναι ο αποκλίνων άνθρωπος, αυτός που ‘’δε χωράει πουθενά’’, ο απόβλητος. Είναι το θύμα της γενικής απόρριψης και εγκατάλειψης, που ή θα αυτοεκμηδενιστεί ή θα μετατραπεί σε θύτη. Είναι όμως και ο κατάλληλος να γίνει σύμβολο του προδομένου από το Αμερικανικό όνειρο ανθρώπου και του απομονωμένου, πιεζόμενου, απεγνωσμένου πολίτη των δυτικών κοινωνιών;

Στην ταινία, η λαϊκή απήχηση της εκδικητικής μανίας αυτού του ταπεινωμένου ανθρώπου είναι τεράστια, δυσανάλογη με τη γενική αρνητική αντιμετώπιση του. Η σκηνοθετική άποψη εμφανίζει τη γενική ασφυξία και απογοήτευση να βρίσκει αφορμή και να εκδηλώνεται, να ογκώνεται, τον λαϊκό βρασμό να εκτονώνεται εξαιρετικά βίαια, την εξέγερση να είναι μαζική, χωρίς ίχνος συνειδητού συλλογικού αγώνα, με μόνο κίνητρο τη θυμική παρόρμηση και την εκδίκηση. Και η κατάληξη είναι το χάος. Ο θεατής, χωρίς να το συνειδητοποιεί, συμπαρασύρεται σε αυτήν την άλογη έκρηξη οργής, ταυτίζεται, τη δικαιώνει.

Κι εδώ αρχίζουν οι δικές μου απορίες. Πρέπει δηλ. να πιστέψουμε ότι η μεγαλύτερη πολυεθνική εταιρία παραγωγής του Χόλιγουντ καταγγέλλει μέσα από την ταινία την ασυδοσία και αναλγησία των ισχυρών, τη χειραγώγηση από τα ΜΜΕ, την απουσία κοινωνικού κράτους, τη διαφθορά; Ή μήπως ότι προειδοποιεί για την καταστροφική κατάληξη κάθε έκρηξης της λαϊκής οργής;  Ή μήπως δίνει μαθήματα… λαϊκών κινητοποιήσεων , υποδεικνύοντας εμμέσως τον έλλογο συλλογικό αγώνα με στόχους, αντί της καταστροφικής θυμικής εκτόνωσης;

Πολλοί υπαρκτοί και απολύτως δικαιολογημένοι παράγοντες συνηγόρησαν για τον ενθουσιασμό  θεατών και κοινού: η αυτονόητη συναισθηματική συμμετοχή του θεατή σε ένα τέτοιο θέμα,  η εκπληκτική φωτογραφία, η ‘’σκοτεινή’’ υποβλητική ατμόσφαιρα, η τρομακτική διαφήμιση και τα βραβεία και φυσικά πάνω απ’ όλα η μοναδική ερμηνεία του Χοακίν Φίνιξ, αυτού του χαρισματικού ‘’εργαλείου’’, κατευθείαν απογόνου της μεγάλης αμερικανικής σχολής υποκριτικής, που είναι απολύτως κυρίαρχος όλων των εκφραστικών του μέσων και γνωρίζει άριστα τους κώδικες της ‘’σωματικής υποκριτικής’’.

Προς την κατεύθυνση του εντυπωσιασμού όμως λειτούργησαν, νομίζω, ο συνδυασμός καταιγιστικής πλοκής και κοινωνικών ευαισθησιών (όπως υπαγορεύει η πολιτική ορθότητα), το βαρυφορτωμένο σενάριο, όπου θίγονται όλα συλλήβδην τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, υπερτονισμένα και σε μεγάλες δόσεις, και η πομπώδης μουσική που υπογραμμίζει σχεδόν σε κάθε πλάνο τα τεκταινόμενα, χωρίς να αφήνει την απαραίτητη σιωπή να αναδείξει ούτε τις πιο δυνατές στιγμές της ερμηνείας.

Προσωπικά, απόλαυσα τα σημαντικότατα πλεονεκτήματα της ταινίας και, αν κάτι με άγγιξε βαθιά, ήταν η δραματική προσωπική πορεία  αυτού του αποκλίνοντος – και κάθε αποκλίνοντος – ανθρώπου μέσα από τη γενική απαξίωση, απόρριψη και εξευτελισμό. Αυτού του παρία, του εξόριστου των κοινωνιών μας. Αν η ταινία λειτουργήσει υπέρ αυτής της κατεύθυνσης, μου είναι αρκετό – ανεξάρτητα από τις αδιέξοδες και αμφιλεγόμενες εξελίξεις στις οποίες οδηγεί η σεναριακή πλοκή και η σκηνοθετική οπτική.