Η πρώτη σκέψη που κάνει κάποιος βγαίνοντας από την προβολή της ταινίας είναι ότι η νέα δημιουργία του Ρασούλοφ (‘’ Ένας Ακέραιος Άνθρωπος’’) αποτελεί μια απάντηση σε όσους επιμένουν να θεωρούν ότι μπορούν να διαμορφώσουν την προσωπική τους ζωή και την ευτυχία τους όπως εκείνοι θέλουν, ανεξάρτητα από την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα μέσα στην οποία ζουν, αδιαφορώντας γι’ αυτήν ή κάνοντας ότι δεν την βλέπουν. Στην πραγματικότητα, ολόκληρο το σύγχρονο εξαιρετικό Ιρανικό σινεμά κινείται στον ίδιο άξονα, στους άμεσους ή έμμεσους τρόπους δηλ. με τους οποίους το αυταρχικό σύστημα επεμβαίνει καταλυτικά καταστρέφοντας την ιδιωτική ζωή των πολιτών.
Η ταινία αρθρώνεται σε τέσσερις αυτοτελείς ιστορίες, με εξαίρετα, λεπτοδουλεμένα σενάρια, σκηνοθετημένα σε διαφορετικό ύφος το καθένα, ώστε να αντιστοιχεί στην κάθε ιστορία το ύφος που ταιριάζει στο θέμα της. Το θρίλερ διαδέχεται τον ρεαλισμό και ο υποβλητικός χαρακτήρας τον μελοδραματικό, όλες όμως είναι σκηνοθετημένες με την ίδια αφηγηματική δεξιοτεχνία και με την σεναριακή ανατροπή να καραδοκεί στο τέλος.
Οι τέσσερις ιστορίες της σπονδυλωτής ταινίας τοποθετούνται στο σύγχρονο Ιράν και έχουν κοινό θεματικό άξονα: αναφέρονται σε ισάριθμους ήρωες που έρχονται αντιμέτωποι με τις αξίες τους και τη συνείδηση τους. Στο Ιράν, όπως είναι γνωστό, διατηρείται η θανατική ποινή, όχι μόνο ως έσχατη ποινή για εγκλήματα, αλλά και ως εργαλείο εξόντωσης των αντιφρονούντων – όπως άλλωστε συνέβαινε και συμβαίνει σε όλα τα αυταρχικά καθεστώτα. Οι τέσσερις ήρωες λοιπόν εξαναγκάζονται, είτε για την επιβίωση είτε ως υποχρέωση της στρατιωτικής θητείας, να γίνουν οι θύτες των εκτελέσεων.
Είναι η στιγμή του ηθικού διλήμματος, της προσωπικής επιλογής. Η κρίσιμη στιγμή που θα αποφασίσεις ποιος είσαι, πώς θέλεις να ζήσεις, ποιες είναι οι προτεραιότητες σου και πόσο έτοιμος είσαι να τις υπηρετήσεις. Θα συνθηκολογήσεις και θα ευθυγραμμιστείς, με το άλλοθι ότι έτσι εξασφαλίζεις, ως καλός οικογενειάρχης και γιος, τη μικροαστική ζωούλα σου; Θα αρνηθείς, εσύ ο συνηθισμένος, ο καθόλου ηρωικός φαντάρος, να ‘’τραβήξεις το σκαμνί κάτω από το θύμα’’ και θα επιχειρήσεις, μέσα σε μια κορύφωση φόβου και απόγνωσης, μια επικίνδυνη φυγή με άγνωστη κατάληξη; Θα αποστασιοποιηθείς από την ίδια τη συνείδηση σου, νομίζοντας ότι μπορείς να ξεχάσεις το μακάβριο ‘’καθήκον’’ σου, ότι μπορείς να δημιουργήσεις μια όαση προσωπικής ‘’αθώας’’ ευτυχίας; Θα επιλέξεις συνειδητά, με μοναδικό κριτήριο την αντίθεση σου προς κάθε μορφή βίας, έχοντας πλήρη επίγνωση των συνεπειών;
Όλες οι επιλογές έχουν κόστος· καμιά δεν είναι ανώδυνη, καμιά δεν έγινε χωρίς να αφήσει ίχνη στους ίδιους τους ήρωες και στους δικούς τους ανθρώπους. Οι ενοχές, τα υπνωτικά χάπια για τις άγρυπνες νύχτες, η κατάρρευση των ψευδαισθήσεων, η διάλυση των διαπροσωπικών σχέσεων, η καταστροφή της ανθρώπινης ζωής είναι οι επιπτώσεις των επιλογών. Στην ουσία δεν υπάρχουν θύτες ανάμεσα σε αυτά τα τέσσερα πρόσωπα, είναι όλοι θύματα, θύματα βιασμού από ένα καθεστώς, που τους εξαναγκάζει να έρθουν αντιμέτωποι με την αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής εξωθώντας τους άμεσα ή έμμεσα να γίνουν θύτες.
Ο Ρασούλοφ ασκεί δριμύτατη κριτική στο ασφυκτικό για τον άνθρωπο και την ελευθερία του καθεστώς της πατρίδας του. Παρά τη φυλάκιση του, την αφαίρεση του διαβατηρίου του και την απαγόρευση να γυρίζει ταινίες, εκείνος κατόρθωσε να παρουσιάσει αυτή τη σπουδαία ταινία που διευρύνει τον προβληματισμό της πέρα από τα ιρανικά πλαίσια και στέλνει ένα πανανθρώπινο μήνυμα για τη σημασία της ανθρώπινης ζωής και ελευθερίας σε μια εποχή που χίλιοι δυο παράγοντες τις επιβουλεύονται…
Ναι, το κακό υπάρχει, καταλήγει ο σκηνοθέτης απαντώντας στον ειρωνικό τίτλο της ταινίας του· είναι παντού και έχει πολλά πρόσωπα. Το ζητούμενο είναι ποια στάση επιλέγουμε εμείς απέναντι του, πόσο ικανοί είμαστε να του αντισταθούμε.
*Η ταινία τιμήθηκε με την Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου το 2020
