Ο νέος εξανδραποδισμός
Θα δουλεύει σκυλίσια, χωρίς ασφάλιση και με χρεωμένο αυτοκίνητο, η απόδοση του θα παρακολουθείται συνεχώς, θα πληρώνει από την τσέπη του κάθε πιθανή ζημιά και ένα υπέρογκο πρόστιμο για κάθε καθυστέρηση. Όμως “θα είναι αφεντικό του εαυτού του”! Αυτό είναι το δέλεαρ για τον Ρίκι και την Άμπι, το ζευγάρι των σύγχρονων Άγγλων, το ταλαιπωρημένο από τη βιοπάλη, την κρίση και την ανεργία. Αυτό είναι το νέο μοντέλο απασχόλησης στην αγορά εργασίας, η νέα ‘’έξυπνη’’ εφεύρεση του συστήματος, η νέα μέθοδος εξανδραποδισμού…
Η ταινία επικεντρώνεται σε μια 4μελή οικογένεια με δεσμούς ισχυρούς, κάθε άλλο παρά δυσλειτουργική. Το ζευγάρι συμβιώνει αρμονικά, με αγάπη, κατανόηση και ουσιαστική φροντίδα για τα δυο παιδιά του και τα, αναμενόμενα λόγω ηλικίας και συνθηκών, προβλήματα τους. Κι όμως η κυνική εργασιακή πραγματικότητα, η οικονομική δυσπραγία, η διάψευση των ονείρων για μια ζωή βιώσιμη, βάζει σε κίνδυνο τη συνοχή και την ισορροπία τους, απειλεί αυτή την τόσο πολύτιμη ευτυχία που μόνο οι συναισθηματικοί δεσμοί χαρίζουν.
Παρούσα και σε αυτή την ταινία η μοναδική ικανότητα του Λόουτς να εστιάζει στο ατομικό, το καθημερινό και να το ανάγει στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνει διπλό στόχο: από τη μια, φωτίζει, ερμηνεύει, τεκμηριώνει με μεγαλύτερη αντικειμενικότητα και πειστικότητα την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, κι από την άλλη σκύβει με αμείωτη αγάπη, τρυφερότητα και κατανόηση στον ‘’μικρό’’, ‘’ασήμαντο’’ άνθρωπο και ψηλαφεί την επίδραση του κοινωνικού πλαισίου στην καθημερινότητα του, στις σχέσεις του, στον ψυχισμό του. Στην ουσία ο σκηνοθέτης δεν κάνει άλλο παρά να υπενθυμίζει σε κάθε ταινία ότι, με βάση την αμφίδρομη σχέση ατόμου/συνόλου, η ευτυχία του ατόμου δεν μπορεί να υπάρξει παρά σε συνάρτηση με αυτήν του συνόλου, και το αντίθετο – όπως διδαχτήκαμε άλλωστε από την κλασσική αρχαιότητα…
Θαύμασα ακόμη μια φορά την αφηγηματική οικονομία που διακρίνει όλες τις ταινίες του Λόουτς, τίποτα περιττό, τίποτα φλύαρο, κάθε σεκάνς είναι κομμάτι ενός παζλ σοφά σχεδιασμένου και οργανωμένου, που δεν έχει σκοπό να ταλαιπωρήσει τον ‘’παίκτη’’, αλλά να τον βοηθήσει στην ανάλυση των μερών που σχημάτισαν το όλον και να τον αφήσει μόνο του να επιχειρήσει τη σύνθεση τους. Κι παράλληλα (τι θαυμαστή σύζευξη!) σε μια εποχή που φοβάται το συναίσθημα, εξοστρακίζει την ανθρωπιά και γελοιοποιεί την ευαισθησία, ο σκηνοθέτης τολμά ακόμη μια φορά να τα επικαλεστεί, να τα εκθέσει σε κοινή θέα και κριτική, να τα βάλει στο παιχνίδι… Με πόση στοργή και κατανόηση αναζητά ο φακός του τις βαθύτερες ψυχικές αντιδράσεις, τις λεπτές συναισθηματικές αποχρώσεις των ηρώων, τις μικρές ‘’ασήμαντες’’ στιγμές τους, τους αόρατους εσωτερικούς τους κραδασμούς…
Ξέρω τις αντιρρήσεις πολλών: ‘’αυτά ο Λ. μας τα ‘χει πει και ξαναπεί’’.
Θα σταματήσω απλώς στο γεγονός ότι με κάθε ταινία του διερευνά και αναλύει μια διαφορετική κάθε φορά παθογένεια του οικονομικού συστήματος, προσηλωμένος στο πολιτικό/κοινωνικό σινεμά που χρόνια υπηρετεί με συνέπεια. Όσο λοιπόν το σύστημα δημιουργεί όλο και περισσότερες παγίδες, εξαπατήσεις και αδιέξοδα, όσο αδιαφορεί κατάφωρα για τον άνθρωπο, επιβάλλεται να υπάρχει πάντα ένας Κεν Λόουτς που θα εκφράζει αλήθειες πικρές και σκληρές, που θα ανατροφοδοτεί την υποφώσκουσα πίστη στον άνθρωπο, που θα θυμίζει πόσο εγκληματικό είναι να “απουσιάζουμε, δυστυχώς’’ από τον εαυτό μας και τη ζωή μας…
