Αποκαλυπτική εμπειρία υπήρξαν για μένα όλες οι ταινίες του μεγάλου ρώσου δημιουργού. Αποκαλυπτικές μιας άλλης πραγματικότητας, άγνωστης και όμως εκπληκτικά οικείας, περίκλειστης και όμως απροσδόκητα ανοιχτής στην ‘’αθώα’’ ματιά ενός νέου ανθρώπου. Κάθε μια όμως είναι αναπόσπαστο μέρος ενός όλου, ψηφίδα απαραίτητη για να σχηματιστεί το ψηφιδωτό και να φωτιστεί το όραμα του καλλιτέχνη. Κάθε μεγάλος άλλωστε δημιουργός δεν προσθέτει , με τηνκάθε δημιουργία του, στο ένα και μοναδικό magnumopus που σε όλη του τη ζωή υπηρετεί;
Για μένα ο Ταρκόφσκι είναι Ποιητής, ο μεγαλύτερος στην ιστορία του κινηματογράφου. Η ποιητική εικόνα του με τα σύμβολα που εμπεριέχει είναι ικανή να αισθητοποιήσει από μόνη της– με τη φροντίδα για την αισθητική τελειότητα του κάδρου, τον εσωτερικό ρυθμό, τον ρόλο του φωτός και των χρωματικών αποχρώσεων – συναισθήματα και σκέψεις.
Ο ίδιος δε δεχόταν ότι κάνει ποιητικό και συμβολικό σινεμά. Υποθέτω γιατί ήθελε να αποφύγει τη μονοδιάστατη συρρίκνωση του έργου του, την κατηγοριοποίηση, τη σχολαστική αποκωδικοποίηση, τη ‘’γραμματική’’ προσέγγιση, που είναι ο εφιάλτης κάθε δημιουργού και στερεί από τον θεατή την απόλαυση και τον στοχασμό.
Σκοπός του έργου Τέχνης για τον Ταρκόφσκι είναι ‘’να απαντήσει στο ερώτημα ποιο είναι το νόημα της ύπαρξης ή τουλάχιστον να το θέσει’’.
Όλες οι ταινίες του υπηρετούν με προσήλωση τον στόχο αυτόν.
Όταν χρησιμοποιεί την επιστημονική φαντασία ( Σολάρις 1972, Στάλκερ 1979), είναι για να εξερευνήσει το πιο μυστηριακό σύμπαν:αυτό της ανθρώπινης συνείδησης. Ο θεατής διδάσκεται να αφουγκράζεται τη σιωπή, να αδιαφορεί για την εξωτερική δράση, να σκύβει στον ψυχισμό των ηρώων, να βυθίζεται στη συνείδηση του, να στοχάζεται. Άλλωστε ο χρόνος στις ταινίες του δεν είναι ποτέ ο χρόνος του ημερολογίου. Είναι χρόνος ‘’άχρονος’’, σε ενότητα, γεμάτος ρωγμές που επιτρέπουν στις διαστάσεις να διεισδύουν η μια στην άλλη, σε μυστικές αόρατες διαδρομές.
Όταν μιλά για τον τελικό πυρηνικό αφανισμό της ανθρωπότητας (Θυσία 1986), είναι για να μιλήσει για τη θνητότητα, την πίστη, τη συγχώρεση,
την έννοια της θυσίας, τη στάση απέναντι στον Θεό. Η πίστη, όπως την εισέπραξα στις ταινίες του, δεν έχει σχέση με συμβατικότητες. Σημαίνει αγάπη, προσφορά, οδυνηρή καταβύθιση στον εσωτερικό εαυτό, ενατένιση του απόλυτου και άρρητου.
Όταν εστιάζει στην Τέχνη, στόχος του είναι να επικεντρωθεί στην πνευματικότητα της, στις αντιφάσεις της, τη θέση του καλλιτέχνη μέσα στην κοινωνία ( Αντρέι Ρουμπλιώφ 1966).
Για κάθε εποχή ελλειμματική σε ανθρωπιά και πίστη ο Ταρκόφσκι προτείνει την πνευματική δημιουργία ως το μόνο όπλο ενάντια στη βαρβαρότητα.
Όταν το έργο του γίνεται πιο προσωπικό και εσωστρεφές, θέλει να μιλήσει ‘’για τη δική του αλήθεια’’, τα βιώματα του, την πίστη του, τη μυστικιστική ρώσικη ψυχή του (Ο Καθρέφτης 1975). Κι όμως ο θεατής ανακαλύπτει σιγά σιγά ότι ανακλώνται ‘’ως εν κατόπτρω’’ στην ταινία δικές του μνήμες, η δική του ψυχή,η δική του κρυμμένη αλήθεια.
Όλες οι ταινίες του αυτού του Δάσκαλου κινηματογραφιστών και θεατών νιώθω ότι εκφράζουν νοσταλγία όλων μας για έναν ‘’απολεσθέντα παράδεισο’’. Την κρυφή βασανιστική νοσταλγία των εξόριστων για ό ,τι ο καθένας μας ονομάζει ‘’πατρίδα’’: το λίκνο, τη μνήμη, τον Θεό, την ελευθερία, τον χρόνο, τον ολόκληρο εαυτό (Νοσταλγία 1983). Πατώντας στα ίχνη ανθρώπων που μοιραστήκαμε μαζί τους την ίδια βαθιά αγωνία ή το ίδιο όραμα, κοιτάμε να φτάσουμε στην ‘’άλλη όχθη’’, το κεράκι του ο καθένας αναμμένο με την παλάμη γερτή στη φλόγα μην τύχει και σβήσει. Και με την ελπίδα πως άλλα χνάρια θα πατήσουν πάνω στα δικά μας.
