‘’Το Ατελιέ’’ του Λοράν Καντέ 2017
Τους θυμήθηκα έντονα βγαίνοντας από την προβολή. Μου ήρθαν ένας ένας στο νου, κι ας έχω ξεχάσει ονόματα και χρονολογίες. Ήταν όλοι μαθητές μου, παιδιά που συνήθως προτιμούν την απόσυρση του
τελευταίου θρανίου, χωρίς, σπάνια, να αποκλείουν και την πρόκληση του πρώτου….
Βλέμμα δύσπιστο, ύφος επιφυλακτικό ή και εχθρικό, στάση σώματος δήθεν χαλαρή, σε κρυφή εγρήγορση. Δεν έχουν πολλά λόγια αυτά τα παιδιά, κρύβουν όμως πολλή οργή, πολλή μοναξιά, πολλή απελπισία. Μιλούν μόνο για να κάνουν ερωτήσεις που θεωρούν ενοχλητικές ή προκλητικές, συνήθως περιχαρακώνονται σε αμυντική σιωπή και χαμογελούν σπάνια. Λες και μαζί με την εμμονική άσκηση των κοιλιακών τους, ασκούνται παράλληλα να κρατούν τους μυς του προσώπου τους ακίνητους: σε καρφώνουν ανέκφραστα, σε μετράνε, σε κατατάσσουν. Μα πιο συχνά δεν σε κοιτούν στα μάτια, κοιτάζουν αλλού, έξω από το παράθυρο ή την πλάτη του μπροστινού ή τα σταυρωμένα τους χέρια.
Ντρέπονται να δεις τον φόβο, τις αγωνίες, τη συγκίνηση τους… Γι αυτό πρέπει να τα αγαπάς προσεκτικά, μην τα τρομάξεις…
Αυτό ακριβώς κάνει η ταινία του Καντέ.
Χώρος η υποβαθμισμένη βιομηχανική περιοχή της Λα Σιοτά, στη Γαλλία, με τα παλιά ναυπηγεία, τον πολυπολιτισμικό πληθυσμό και τους πολλούς άνεργους. Σε μια ομάδα ακριβώς άνεργων νέων απευθύνεται ένα σεμινάριο ομαδικής συγγραφής αστυνομικού βιβλίου, που διευθύνει η Ολίβια, καταξιωμένη συγγραφέας του είδους. Ένας από τους νεαρούς, ο Αντουάν, κλειστός, επιθετικός, εμμονικός με τα όπλα και τον στρατό, ξενοφοβικός, σε επαφή με ακροδεξιές ομάδες, γίνεται πόλος οξύτητας μέσα στο σεμινάριο. Αν και κατά βάθος είναι ο πιο ενδιαφερόμενος για το θέμα, αναπτύσσει μια έντονα συγκρουσιακή σχέση με τη συγγραφέα και τους υπόλοιπους που θα οδηγήσει σε έκρηξη.
Η ταινία παρουσιάζει αρκετές αδυναμίες – κάποιο πλατειασμό στο σενάριο, επίπεδη σκηνοθεσία, συμβατική φωτογραφία – αλλά ευτύχησε στην ηθοποιία των παιδιών και κυρίως του πρωταγωνιστή. Παρόλα αυτά ο Καντέ θέτει κάποια πολύ ενδιαφέροντα ερωτήματα για τον ρόλο της τέχνης στην εκπαίδευση, για τις φυλετικές διαφορές που σπαράσσουν τις κοινωνίες και κυρίως για τη δυνατότητα της παιδείας να οπλίσει τους νέους με πίστη και αξίες , με ευκαιρίες προσωπικής έκφρασης, με εμπειρίες συλλογικότητας.
Προσωπικά όμως αυτό που με ενθουσίασε είναι ότι η ταινία βλέπει τους σημερινούς νέους με ειλικρίνεια και αγάπη. Εγκλωβισμένοι στην οικονομική κρίση, παροπλισμένοι λόγω ανεργίας, γαλουχημένοι με τα πρότυπα της πανίσχυρης λάιφστάιλ κουλτούρας και την ξενοφοβική προπαγάνδα, ανέτοιμοι να αντιδράσουν στον σύγχρονο κυνισμό και την ιδιώτευση, μένουν μόνοι, γυμνοί από κάθε πίστη, ακυρωμένοι πριν καν ζήσουν. Από κει και πέρα είναι ελάχιστη η απόσταση μέχρι τη βία, τον φασισμό, το περιθώριο.
Μην οργιζόμαστε λοιπόν για τις επικίνδυνες, εξτρεμιστικές και εντελώς ανιστόρητες επιλογές τους. Φανήκαμε ανίκανοι ως γονείς, ως εκπαίδευση, ως κοινωνία να κληροδοτήσουμε στα νέα παιδιά μνήμες και αξίες. Τις αφήσαμε, όπως λέει ο ίδιος ο Καντέ, να δέχονται την αδιαφορία, την απαρέσκεια, τη γελοιοποίηση.
Το λιγότερο που νομιμοποιούμαστε είναι να κουνάμε το δάχτυλο καταγγελτικά…..
