Έγκλειστη δυο μήνες, και όχι μόνο για τον κορονοϊό, έγινα αναγκαστικά όπως όλοι,  παρατηρητής των προσωπικών μου αντιδράσεων και της  κατά κόρον προβεβλημένης  μέσης κοινωνικής  συμπεριφοράς. Οι αθέατες συμπεριφορές και αντιδράσεις – που δεν προβάλλονται-  των μοναχικών ηλικιωμένων, των τροφίμων γηροκομείων, των φυλακισμένων, των προσφύγων, των άνεργων οικογενειών μεταναστών και ελλήνων που ζουν σε χώρους των 25τμ, δε μπαίνουν στο στόχαστρο του παρατηρητήριου μας σε τέτοιους καιρούς, το ενδιαφέρον και η συμπόνια μας ως ατόμων και ως κοινωνίας εξαντλούνται όταν έρχεται σε πρώτο πλάνο το προσωπικό μας πρόβλημα.

Ο φόβος είναι προφανώς το κοινό συναίσθημα, που όλοι είμαστε φορείς και θεατές του. Φόβος για το άγνωστο,  φόβος για τη βίαιη διακοπή της καθησυχαστικής καθημερινότητας, φόβος για την πανδημία, φόβος για την επιβίωση. Η διαχείριση του όμως έχει επιδείξει μεγάλη ποικιλομορφία. Υπάρχουν οι υπεραισιόδοξοι  του ‘’όλα θα πάνε καλά και σύντομα θα είναι όπως πριν’’, οι βυθισμένοι σε άγχος και απόγνωση, οι συνωμοσιολόγοι, οι‘’γενναίοι’’ του ‘’δεν τρέχει τίποτα’’, αυτοί που ξόρκισαν τον φόβο ομοιοπαθητικά με κάθε καταστροφολογικό  θέαμα, και φυσικά η πλειοψηφία που βρήκε την ευκαιρία σε καθημερινή βάση να πλημμυρίσει τα ΜΚΔ με βαθυστόχαστες αναλύσεις, ‘’έγκυρες’’ γνώμες επί παντός, κραυγαλέες εκρήξεις συναισθηματισμού, και, βέβαια, το κύμα των selfies και μάλιστα παιδικής ηλικίας – αυτό το τελευταίο, σε καιρό πανδημίας, θα άξιζε ψυχιατρικής ανάλυσης…

Το μόνο στο οποίο ευτυχώς συγκλίναμε λίγο-πολύ όλοι ήταν το σωτήριο καταφύγιο του χιούμορ, με τον σαρκασμό και αυτοσαρκασμό του, την ειρωνεία του, τις αιχμές του, την κριτική του, την πικρία και μελαγχολία του…, αλλά κι αυτό σε ποικίλες ποιότητες. Η Τέχνη που θα μπορούσε να είναι η μεγάλη κοινή μας παρηγοριά, αφορά δυστυχώς πάντα μια μικρή μειοψηφία, κι ας δίνει διαφορετική εικόνα η υπερπροσφορά της στο διαδίκτυο. Τον νεοέλληνα φρόντισε η παιδεία να τον αφήσει απαίδευτο και αδαή, αδιάφορο ή και σχεδόν εχθρικό προς την Τέχνη, που τη θεωρεί σε ομαλές συνθήκες δυσνόητη και ‘’ψυχοπλακωτική’’ – πόσο μάλλον σε δύσκολους καιρούς…

Κι όμως, νομίζω ότι ο φόβος του σύγχρονου ανθρώπου δεν αφορά μόνο τον ιό. Φοβάται όλα αυτά που κλήθηκε να αντιμετωπίσει ξαφνικά. Τη σιωπή που ποτέ δεν έμαθε να αφουγκράζεται, τη συνύπαρξη με τους οικείους του, που τη θέλει ανώδυνη και επωφελή για το άτομο του, την παρέα με τον εαυτό του που του είναι ένας ξένος, την ακύρωση της επιστημονικής και τεχνολογικής παντοδυναμίας,  τη συναίσθηση της αδυναμίας του να ορίσει τη ζωή του. Και βρέθηκε εντελώς ανέτοιμος να τα  αντιμετωπίσει. Αν δεν υπήρχε το διαδίκτυο, πολύ φοβάμαι πως θα είχαμε ομαδικές αυτοκτονίες….

Γαλουχείται μέσα σε έναν πολιτισμό που τον ωθεί να ξεχάσει τη θνητότητα του, να αντιμετωπίσει τον θάνατο σαν ένα  γεγονός που συμβαίνει αλλού, αφορά άλλους και μεταφράζεται σε αριθμούς που δεν του κάνουν καμιά ιδιαίτερη αίσθηση.  Ή, ακόμη καλύτερα, σαν ένα  οικείο, καθημερινό θέαμα ή ηλεκτρονικό παιχνίδι.  Και τώρα αίφνης ο θάνατος είναι πανταχού παρών και τον απειλεί προσωπικά , οι αριθμοί τώρα τον παγώνουν και εκείνον τον καλούν να επιδείξει ψυχραιμία και δύναμη…  Άλλωστε του επιβάλλεται ένα κοινωνικό μοντέλο που αποθεώνει την αιώνια νιότη και τη σωματική ρώμη, αποστρέφεται το γήρας και τρέμει τις ρυτίδες. Και τώρα καλείται να προστατεύσει ‘’τους παππούδες και τις γιαγιάδες του’’….( χαρακτηριστική η χρήση των λέξεων, που παραπέμπει σε κάτι τρυφερό, γλυκό, αλλά παροπλισμένο…). Έχω την εντύπωση ότι στους ήδη υπάρχοντες ρατσισμούς, που οι συνθήκες αναζωπύρωσαν, αναδύεται και νέος, που ειδικά στη νεοελληνική κοινωνία κάλυπταν μέχρι τώρα πονηρά οι ‘’πατροπαράδοτες’’ αξίες: αυτός σε βάρος των ηλικιωμένων.

Ο άνθρωπος των ανεπτυγμένων κοινωνιών ζει από το Β’ Παγκόσμιο σε έναν αδίστακτο κόσμο, αποκρύψεων της αλήθειας και διαστρεβλώσεων σε βάρος της ανθρώπινης ζωής, ανελέητων συμφερόντων και ασύστολης κερδοσκοπίας, που τώρα μέσα στην πανδημία τον βλέπει  να διαιωνίζεται με τον πιο κυνικό τρόπο. Εθίζεται εξ απαλών ονύχων στον άκρατο ατομικισμό και στην απύθμενη ματαιοδοξία, που υστερόβουλα του υποβάλλονται και του επιβάλλονται, και τώρα του ζητείται να επιδείξει  συλλογικότητα και υπευθυνότητα, να ενεργήσει υπέρ του κοινού καλού…. Μέσα στην κρισιμότητα των στιγμών θα ήταν αναμενόμενο να αφυπνιστεί και να διατυπώσει τουλάχιστον καχυποψία απέναντι στο μοντέλο ζωής που μέχρι τώρα του ζητήθηκε να ακολουθεί. Και όμως όχι. Αντιθέτως, πλειοψηφικά το επικροτεί και το επιβραβεύει με ποσοστά δημοφιλίας… Από προσωπική αλλοτρίωση, από βλακώδη άγνοια ή  από πλήρη παραίτηση; Μένει να φανεί.

Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η μεταιχμιακή εποχή που ζούμε θα γίνει η αφετηρία να συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος τη γύμνια του, να αντιμετωπίσει τις ανεπάρκειες του, να αναθεωρήσει τις ιεραρχήσεις του, να αποδεχτεί την ανάγκη και την ομορφιά της συλλογικότητας.  Αναρωτιέμαι,  πόσο έτοιμες και  πόσο ικανές είναι οι πλειοψηφίες να επιτρέψουν αισιόδοξες προοπτικές για το μέλλον του πλανήτη, παρά την κοντή μνήμη που επέδειξαν μεταπολεμικά; Προσωπικά διατηρώ το δικαίωμα στον σκεπτικισμό.