«Ο χρόνος – αυτός ήταν το μυστικό όπλο του Εωσφόρου» (από το βιβλίο, σελ. 643)

1. Από την Κούβα ως το Ισραήλ και από τον Πλάτωνα μέχρι τον Σένμπεργκ

  Ο αναγνώστης δεν χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένος με τον επαναστατικό επαναπροσδιορισμό του κόσμου, που εισηγήθηκε ο Μπέικον, ούτε επιβάλλεται να γνωρίζει επαρκώς τις κυριότερες μυστικιστικές δοξασίες του Πυθαγόρα, το διευρυμένο, εφιαλτικό σύμπαν του Τζιορντάνο Μπρούνο ή έστω τις κειμενικές καινοτομίες, που εισηγήθηκε με τον «Οδυσσέα» του ο Τζέιμς Τζόις, για να εκτιμήσει τις ποικίλες αρετές της «Ανακάλυψης του ουρανού». Η αφηγηματική βάση είναι πράγματι πολύ απλή: ένα δυναμικό ερωτικό τρίγωνο ανακαλεί ευθέως την κλασική ιψενική συνταγή παθών, υποστηρίζοντας αποτελεσματικά το ευρύτερο πλέγμα των θεματικών εναλλαγών. Η συχνά απρόβλεπτη δράση των κεντρικών ηρώων, που κινούνται με ιδιαίτερη άνεση στην Κούβα, το Αμστερνταμ, την Ιταλία και το Ισραήλ, διακόπτεται έντεχνα από ισχυρές δόσεις πληροφοριών καθαρά φιλοσοφικού, λογοτεχνικού ή και θρησκειολογικού περιεχομένου.

Στα εξήντα πέντε κεφάλαια του ογκώδους αυτού σημαδιακού έργου, η πρώτη έκδοση (1992) του οποίου συνέπεσε με τον εορτασμό των σαράντα χρόνων της συγγραφικής παραγωγής του χαλκέντερου Χάρι Μούλις (1927 – 2010), ακολουθείται συστηματικά η παραδοσιακή μυθιστορηματική μέθοδος, όπως την επέβαλαν τα δυτικοευρωπαϊκά αφηγηματικά πρότυπα, ενώ προβάλλεται αντίστοιχα η απώτερη γνωστική του καταγωγή.

Με τον τρόπο αυτό καίρια θεωρήματα ή τεκμηριωμένες απόψεις του Πλάτωνα, του Πρωταγόρα, του Νεύτωνα, του Γαλιλαίου, του Φρόιντ, του Αϊνστάιν, του Πικάσο, του Χέγκελ, του Μακιαβέλλι, του Νίτσε, του Καμί, του Λάιμπνιτς, του Σένμπεργκ, του Κοπέρνικου, αλλά και πολλών ανώνυμων θεραπόντων της Καβάλα τροφοδοτούν και ανατροφοδοτούν με τις παρεκβάσεις τους τις εννοιολογικές αναπτύξεις και τις συναφείς εκτροπές της εξιστόρησης σε όλο το μήκος της αφηγηματικής γραμμής. Χωρίς να βραχυκυκλώνεται η ομαλή διεξαγωγή του κειμενικού μεγαμαθήματος, που επιχειρεί ο ακαταπόνητος Χάρι Μούλις, ο αναγνώστης συνομιλεί διακριτικά με έναν ικανό αριθμό πνευματικών ταγών – στυλοβατών της όλης λογικής, αλλά και αμιγώς εξω-λογικής έκθεσης πεπραγμένων, όπως καταγράφεται σ’ αυτό το βιβλίο-ποταμό.

2. Η τέχνη των μυθοπλαστικών ανατροπών

 Ο καιροσκόπος, ευμετάβλητος συναισθηματικά Ονο Κουίστ, ο οποίος, αφού μυήθηκε στα μυστικά του ετρουσκικού κώδικα επικοινωνίας, προσπαθεί μάταια μια ζωή να αποκρυπτογραφήσει το Δίσκο της Φαιστού, ο εβραϊκής καταγωγής, ακατάβλητος και απροσμάχητος σεξουαλικά Ντέλιους Μαξ και η τσελίστα Αντα Μπρονς, παιδιά της μεταπολεμικής Ολλανδίας, συνιστούν τους θεμελιώδεις χαρακτήρες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται ο πρωτογενής συγγραφικός μύθος. Δεν θα μάθουμε ποτέ αν ο Κουίντεν Κουίστ, ο γιος της Αντα, είναι όντως γιος του συζύγου της Ονο Κουίστ ή του εραστή της Ντέλιους Μαξ – όπως δεν θα μάθουμε ποτέ αν ο Κουίντεν Κουίστ είναι εν τέλει η μετενσάρκωση του Μωυσή ή ενός εξέχοντος βιβλικού προφήτη, του Ιερεμία φερ’ ειπείν. Αυτό όμως που θα μάθουμε καλά είναι ότι ο ουρανός, ως σύστημα διαχρονικών μεταφυσικών εννοιών και αξιών, δεν αποτελεί μία ακόμη ψευδαίσθηση των ανθρώπων, αλλά μια δυνατή, εναλλακτική γνωσιολογική τάξη, την οποία αδυνατεί να συλλάβει και να ελέγξει σε όλο το βάθος της ο νους μας. Οι δύο ανώνυμοι Δημιουργοί – Συμπαίκτες, που ανοίγουν τα τέσσερα μέρη του μυθιστορήματος και δραματοποιούν κομψά με τον ευφυή διάλογό τους τον επίλογο, δεν είναι τίποτε άλλο παρά πιστοί πληρεξούσιοι του μεγάλου Αφεντικού, το οποίο σκοπίμως ο παντεπόπτης – πολυκαταρτισμένος επιστημονικά συγγραφέας δεν αποκαλεί συνοπτικά «Θεό».

Ο έφηβος Κουίντεν Κουίστ, που κατορθώνει να αποσπάσει ύστερα από αλλεπάλληλες περιπέτειες τις δύο λίθινες πλάκες των Δέκα Εντολών από τα Αγια των Αγίων ενός ιταλικού μοναστηριού για να τις μεταφέρει στον ουρανό, βιώνοντας έτσι μια άκρως φαντασμαγορική ανάληψη στο υπερπέραν, δεν συνιστά απλώς ένα επιπλέον εύρημα της εγνωσμένης μυθοπλαστικής δεξιότητας του Χάρι Μούλις, αλλά μια εντυπωσιακή αντιστροφή των κατεστημένων θεολογικών μας πεποιθήσεων.

Η επαναφορά των Δέκα Εντολών, ή Δεκαλόγου καλύτερα, στον ουρανό είναι στην προκειμένη περίπτωση η επινόηση μιας άλλης θείας Δίκης: οι νέες αποκαλύψεις της γενετικής, σε επίπεδο ύβρεως αυτή τη φορά, η λυσιτελής ανάγνωση του DNA, η προ των πυλών ανεξέλεγκτη κλωνοποίηση, ένα επερχόμενο πολυπυρηνικό Ολοκαύτωμα και η πιθανότατη διάλυση μείζονων «εθνών» προιωνίζονται εκ του ασφαλούς το Πέρας του υπαρκτού κόσμου (μας). Η ευλογία ακυρώνεται πανηγυρικά. Η μεταφυσική της ελπίδας είναι η μετανεωτερική πανάκεια.

Η εσχατολογική προοπτική της «Ανακάλυψης του ουρανού» δεν θα πρέπει δηλαδή να εκληφθεί ως ποιητική σύμβαση ή κειμενικό lapsus, αλλά ως ανθρωπολογική πρόκληση: ο νέος Ανθρωπος αποδέχεται ανενδοίαστα το μυθικό-τεχνολογικό του (πυρηνικό) Καθαρτήριο ως ύστατη πραγματικότητα. Ο εξαιρετικά οργανωμένος σε επίπεδο υφολογικής σύγκλισης λόγος αποδεικνύεται αποτελεσματικό όχημα της διακίνησης αυτών των πολύπλοκων νοηματικών συσχετισμών / αλληλουχιών. Η Ολλανδοελληνίδα Ινώ Βαν Ντάικ-Μπαλτά μετέφρασε από το ολλανδικό πρωτότυπο με απόλυτη και πάλι συνέπεια: η ομολογούμενη γλωσσική ευσυνειδησία της και η υποδειγματική επάρκειά της συνέβαλαν δημιουργικά στο άψογο γύρισμα του πολύσημου αυτού βιβλίου στη γλώσσα μας.