Eνα ομιλητικό ταβάνι/alter ego, που παρασέρνει τον φίλεργο γραφέα του Γενικού Ληξιαρχικού Μητρώου του Κράτους κ. Zοζέ, τον ήρωα του βιβλίου, σε ατέρμονες ενδοσκοπήσεις, ένας παράδοξος, φασματικός βοσκός, που αλλάζει κατά το δοκούν τα ονόματα και τους αριθμούς στις ταφόπλακες ενός δαιδαλώδους Γενικού Νεκροταφείου, που απειλεί να καταπιεί την πόλη που το περιβάλλει, ένας Γενικός Διευθυντής Ληξιαρχείου που επιτάσσει την καταστροφή πιστοποιητικών θανάτου, προκειμένου ν’ αναστήσει τη μνήμη θλιβερών αυτοχείρων κι ένας Πορτογάλος συγγραφέας ονόματι (επίσης) Zοζέ (Σαραμάγκου), που αρνείται να αποδεχθεί την τυραννία των ψευδεπιγράφων σημαινόντων του καιρού μας, κινούν τα νήματα της ασθματικής, τριτοπρόσωπης αφήγησης. Προσφεύγοντας συστηματικά στη χρήση σαρωτικών μεταφορών, η γραφή αποδίδει έναν κόσμο που παραπαίει μεταξύ του ονειρικού και του οδυνηρά πραγματικού: ο λόγος είναι, δηλαδή, η γέφυρα που ενώνει το σθένος των εφιαλτών με τη φαντασμαγορία εξιδανικευμένων εσωτικών τοπίων.

Βεβαίως, ο παντεπόπτης δημιουργός / αφηγητής υπαινίσσεται σταθερά τα διδάγματα του Νίτσε για την αυθυπαρξία της νοητικής διαδικασίας (βλ. κυρίως το τέταρτο από τα δεκαεννέα άτιτλα κεφάλαια του μυθιστορήματος, σελ. 43 επ.), τα μαθήματα του Μπόρχες για την όλη διάταξη και ειδικότερη χαρτογράφηση λαβυρίνθων (βλ. τις σελ. 227-248 και 249-261, που αφορούν στις σημαδιακές επισκέψεις / καθόδους στο Γενικό Νεκροταφείο – απομυθοποιημένο Aδη), αλλά και τον εξαντλητικό Τζέιμς Τζόις του Οδυσσέα, όταν συσπειρώνει το κειμενικό υλικό του γύρω από έναν κεντρικό άξονα συνειδησιακών κρίσεων, απωθήσεων, αμφιταλαντεύσεων και σκοτεινών ενίοτε ενορμήσεων. Άλλωστε, το κρίσιμο ερώτημα του Οδυσσέα, όπως ακούγεται στο ένατο κεφάλαιο, το επονομασθέν από τους μελετητές του Τζόις «Σκύλλα και Χάρυβδις», «Tι σημασία έχει ένα όνομα; Αυτό αναρωτιόμαστε όταν μικροί γράφουμε τ’ όνομα που μας είπαν ότι είναι δικό μας» (σε μετάφραση του Σωκράτη Καψάσκη, «Κέδρος», 1990), συνιστά τον κύριο πόλο των κειμενικών αφορμών / προσδιορισμών του Zοζέ Σαραμάγκου. Oλα τα ονόματα εν προκειμένω είναι όλες οι φαντασιακές, όλες οι αληθοφανείς, όλες εν τέλει οι φύσει και θέσει αντικειμενικές ιδιότητες του προσώπου. Oλα τα ονόματα λένε τα πάντα, αλλά και αλληλοαναιρούν τα πάντα. O πλατωνικός Κρατύλος τεκμαίρεται εύκολα ως ο απώτερος κειμενικός πρόγονος του βιβλίου: η ανατροπή των ονομάτων δεν σημαίνει μόνο μια συγκεκριμένη ετυμολογική άρση ή ακύρωση, αλλά και μία διαγραφή ή ανάσταση / ανασύσταση μιας απλής υπαρξιακής μονάδας, μιας ταπεινής αυτοκτόνου για παράδειγμα.

Αυτήν δηλαδή που υστερικά προσπαθεί να ανεύρει να «οικοδομήσει» ο ακαταπόνητος κ. Zοζέ, φανερά ερωτευμένος, ως άλλος Πυγμαλίων, με το μετείκασμα του μεταστάντος, ήτοι ανυπάρκτου αυτού θήλεος – σκεύους αφάτου συγκινησιακής παιδιάς.

Από την πλευρά αυτή το Oλα τα ονόματα είναι ένα εγχειρίδιο μνημοτεχνικής, ίσως παράτολμης αλλά αποτελεσματικής: ο δημιουργικός νους «συλλαμβάνει» ό,τι οικειοποιήθηκε ανενδοίαστα ο θάνατος. Tο θεώρημα επαληθεύεται και πάλι στον χώρο της αυστηρής κειμενικής πράξης: η γραφή είναι η Τάξη. H μνήμη διά της γραφής αποκαθιστά ό,τι ο τάφος διεκδίκησε. H ενδελεχής μετάφραση υποστηρίζει μια αναγνωστική ηδονή σε όλο της το εύρος: ένα παθιασμένο βιβλίο.