Μεταμοντέρνα ανασφάλεια και ασάφεια του υποκειμένου
Υπαρξιακό είναι κατά βάση το περιεχόμενο του βιβλίου της Έλενας Γκιβίση, με διαρκείς σοφιστικές απόψεις και διατυπώσεις, που μας καταδεικνύουν περισσότερο τη δομή και τον τρόπο συλλογισμού παρά κάποιο αποτέλεσμα ή συμπέρασμα, καθώς όλα βρίσκονται σε μια διαρκή αναίρεση και επανεξέταση. Μεταμοντέρνο θα χαρακτήριζα το σκεπτικό, που αρνείται τα σταθερά σημεία, αλλά αυτοϋπονομεύεται, αν σκεφτούμε το αποτέλεσμα που έχει στον ψυχισμό του/ης ήρωα/ιδας, που είναι ένα δυστυχισμένο ανασφαλές άτομο. Στόχος του είναι ο προβληματισμός του αναγνώστη, που καλείται να σχηματίσει τη δική του άποψη, γιατί ακόμα και η ασαφής ή συγκεχυμένη «αλήθεια» είναι μια θέση-αλήθεια.
Σε αυτή τη λογική εντάσσεται και το άφυλο του/ης ήρωα/ιδας, δηλαδή που δεν καθορίζεται αν είναι άντρας ή γυναίκα, που είναι μια ακόμα δυσκολία αυτοκαθορισμού, σύμφωνα με τις σύγχρονες θεωρίες περί ταυτότητας και φύλου και μας θυμίζει το Ορλάντο της Βιρτζίνιας Γούλφ, αν και η γραφή της Γκιβίση δεν ταιριάζει με αυτή της Βρετανίδας.
Ο ήρωας/ιδα, νεαρός/η σε ηλικία, μεγάλωσε σε ένα οικογενειακό περιβάλλον υψηλής μόρφωσης και καλλιτεχνικών αναζητήσεων, με έντονα φιλελεύθερο τρόπο, και έτσι έρχεται αντιμέτωπος/η με πληθώρα αλληλοσυγκρουόμενων απόψεων και με πολλαπλές ερμηνείες των όντων, κάτι που του/ης δημιουργεί έντονες ανασφάλειες και συχνά αντιφατικά πιστεύω. Δυσκολεύεται να αποφασίσει. Χάνει την πίστη του/ης σε κάθε αλήθεια και μένει μετέωρος/η σε έναν κόσμο μεταμοντέρνο, ρευστό και ανασφαλή, της σύγχρονης καπιταλιστικής κενότητας και της εκμετάλλευσης. Ο σκεπτικισμός των θέσεών του/ης προκύπτει από την υπερφόρτωση θεωριών και απόψεων, που τον/ην οδηγούν σε διαρκείς αμφισβητήσεις, αναποφασιστικότητα και ανασφάλεια. Ψάχνει «την ψευδαίσθηση διαφυγής» από ένα προϋπάρχον πλέγμα νοήματος στο οποίο, όπως και όλοι, είναι μπλεγμένος/η (σ.180). Μέσα στο λαβυρινθώδες τέλμα του/ης διαρκώς αυτοϋπονομεύει τις απόψεις του/ης πριν καν καταφέρει να τις στηρίξει.
Είναι το άτομο της εποχής της πληροφορίας που γεννά διαρκή σκεπτικισμό, που αδυνατεί να βρει την ταυτότητά του, ψυχολογική, νοητική και σεξουαλική, και ταλαντεύεται διαρκώς αλλάζοντας συνέχεια απόψεις.
Επίσης, παρουσιάζονται μια σειρά παράπλευρων εγκιβωτισμένων ιστοριών ατόμων που εμπλέκονται με τον/ην πρωταγωνιστή/στρια. Ο κοινός παρονομαστής όλων είναι η υπαρξιακή κρίση και η προσπάθεια, πετυχημένη ή αποτυχημένη, να ορίσουν τον εαυτό τους μέσα σε έναν ελεύθερο ή δήθεν ελεύθερο κόσμο. Έτσι το έργο συνολικά μπορεί να χαρακτηριστεί ως υπαρξιακό.
Αυτό μας κομίζει το εμβριθές και ρευστό αυτό έργο, με μια μέθοδο εγκεφαλική και ψυχολογική. Στην «πλοήγηση» αυτή χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό τον συνειρμό αναμεμιγμένο με λογικές προτάσεις.
Βιβλίο με ιδιαίτερο τόνο, κάτι μεταξύ στοχασμών, παίγνιου, υποδόριου χιούμορ, ειρωνείας και αυτοειρωνείας του/ης αφηγητή/τριας, ζωντανό και με υπαινικτική κοινωνική διαμαρτυρία (για παράδειγμα για τα εργασιακά θέματα και την ανθρώπινη απλοϊκότητα). Στην τεχνική αυτή ενσωματώνονται και οι εσωτερικοί μονόλογοι του ανασφαλούς υποκειμένου, εσκεμμένα σοφιστικοί και αδιέξοδοι, ταιριάζοντας απόλυτα στους παραπάνω συγγραφικούς στόχους.
Είναι περισσότερο έργο στοχασμών και λιγότερο περιγραφής, ψυχολογικής αυτοανάλυσης του ήρωα/ιδας και συνταιριασμού ψηγμάτων διαφόρων θεωριών, με τελείως ελεύθερο τρόπο, χωρίς να επιδιώκεται η επιστημονικότατα, παρά μόνο ο προβληματισμός και η κατάθεση κυρίως ερωτημάτων και λιγότερο απαντήσεων. Ο τρόπος αυτός ανάπτυξης στηρίζεται στο υψηλό επίπεδο μόρφωσης των ηρώων του, που ασχολούνται με φιλοσοφία, λογοτεχνία και ψυχολογία.
Βιβλίο με χαλαρή ως ανύπαρκτη πλοκή, συνίσταται περισσότερο από ομάδες θεμάτων συζήτησης περί φιλοσοφίας, ψυχολογίας και της στάσεως στη ζωή, με σκόρπια «βιογραφικά» στοιχεία του/ης αφηγητή/τριας. Ο στόχος του είναι νοητικός.
Η υπόθεση του βιβλίου μοιάζει σαν αφορμή για να συζητηθούν διάφορες θεωρίες αυτόβελτίωσης και ψυχολογίας, θίγοντας την αυθαιρεσία των πρακτικών οδηγών και όχι μόνο. Έτσι παρατηρούμε ανάμιξη συγγραφικών ειδών, καθώς τα κλασικά μυθιστορηματικά δεδομένα παραβιάζονται.
Η ανάπτυξή του άπτεται περισσότερο της υπαρξιακής ψυχολογίας και σε λιγότερο ή καθόλου βαθμό στον συμπεριφορισμό και στην ψυχανάλυση. Αυτή την παρατήρηση την κάνω λίγο γενικά, μια και απαιτεί πολλή μελέτη για να ειπωθεί στη σωστή της διάσταση, κάτι που δεν είναι στις προθέσεις της παρούσας εργασίας.
Το ιδιότυπο γλωσσικό στοιχείο του έργου είναι ότι χρησιμοποιεί μια οντολογικά φιλοσοφική γλώσσα στην ανάπτυξη μιας μυθιστορηματικής υπόθεσης και στην περιγραφή του ψυχικού και υλικού κόσμου των ηρώων του. Φαίνεται καθαρά η επιρροή των σπουδών της συγγραφέως στο βιβλίο. Αυτό είναι ένα από τα καινούργια στοιχεία που μας κομίζει η γραφή της.
