Τα βιβλία μιλούν. Αποτελούν «ζωντανούς οργανισμούς», που μέσ’ από τις σελίδες τους προβάλλουν τις αντιλήψεις και τα συναισθήματα όχι μόνο των δημιουργών τους, αλλά και της κοινωνίας που τους περιβάλλει. Εκφράζουν μηνύματα που ούτε μπορεί, ούτε πρέπει να περνούν απαρατήρητα από τους αναγνώστες τους. Και ενίοτε αρθρώνουν «φωνή», που «σηκώνει» πολλή συζήτηση. Ένα από αυτά τα βιβλία, είναι και το τελευταίο μυθιστόρημα του Καζούο Ισιγκούρο «Η Κλάρα και ο Ήλιος», το οποίο αποτελεί το πρώτο από τότε που ο πολυβραβευμένος συγγραφέας τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας (2017).
«Πιστεύεις στην ανθρώπινη καρδιά;… Η ανθρώπινη καρδιά. Νομίζεις πως υπάρχει τέτοιο πράγμα; Κάτι που καθιστά τον καθέναν από μας ιδιαίτερο και μοναδικό; Κι αν υποθέσουμε ότι υπάρχει, τότε δεν νομίζεις πως προκειμένου να μάθεις την Τζόσι ουσιαστικά, θα πρέπει να μάθεις όχι μόνο τους τρόπους της, αλλά και ό,τι υπάρχει βαθιά μέσα της; Δεν θα πρέπει να μάθεις και την καρδιά της;»
Αυτό το τόσο φυσιολογικό για μας ερώτημα, (με την τόσο φυσιολογική απάντηση), το οποίο διατυπώνεται στη σελίδα 269 αυτού του βιβλίου, λαμβάνει εδώ ξεχωριστή σημασία: Διότι διατυπώνεται από έναν άνθρωπο προς ένα ανθρωποειδές τεχνητής νοημοσύνης, και δημιούργημα της ανθρώπινης τεχνολογίας, και ζητά τη γνώμη του επί του θέματος.
Ο άνθρωπος αυτός, είναι ο πατέρας της μιας κεντρικής ηρωίδας του μυθιστορήματος, της έφηβης και άρρωστης Τζόσι, και το ανθρωποειδές, είναι η δεύτερη, και ουσιαστική κεντρική ηρωίδα, και Τεχνητή Φίλη της Τζόσι, Κλάρα, ένα εξυπνότατο ρομπότ, με υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης.
Τι έχει συμβεί; Σ’ ένα άχρονο, δυστοπικό μέλλον, όπου οι νέοι «αναβαθμίζονται» υποβαλλόμενοι σε «γενετική επεξεργασία» και σε θεραπεία του γήρατος, και όπου οι έφηβοι διαθέτουν ο καθένας τον (ή την) προσωπικό του Τεχνητό Φίλο, προκειμένου να τους βοηθά στην ανάπτυξή τους, η νεαρή Τζόσι διαλέγει να αγοράσει την δική της Τεχνητή Φίλη, την Κλάρα, αλλά η μητέρα της, Κρίσι, θέλει το ρομπότ για ένα τελείως διαφορετικό λόγο: ένα φρικτό, όσο και τραγικό μυστικό, το οποίο κρύβει επιμελώς και από τις δύο: Επιθυμεί η Κλάρα να αντικαταστήσει την άρρωστη Τζόσι, όταν (και αν) αυτή φύγει νωρίς από τη ζωή.
Όπως είναι φυσικό για έναν συγγραφέα της κλάσεως του Ισιγκούρο, μέσα από μια καταιγιστική κι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πλοκή, τα πέπλα του μυστηρίου της υπόθεσης που περιβάλλει την Τζόσι διαλύονται ένα-ένα, αφήνοντας άναυδο τον αναγνώστη.
Παράλληλα όμως, και μέσα από μια πολύπλευρη ανάπτυξη και εν πολλοίς φιλοσοφική και υπαρξιακή αναζήτηση, ο Ισιγκούρο θίγει σημαντικότατα ζητήματα για την εποχή μας και την τεχνολογία της, η οποία διαρκώς εξελίσσεται, και πραγματοποιεί επιτεύγματα όχι πάντοτε με θετικό πρόσημο. Το ερώτημα της σελίδας 269, αποτελεί, μαζί με το συναίσθημα της αγάπης, την επιτομή του κεντρικού νοήματος του βιβλίου, και διαθέτει πολλές συνιστώσες: Τι σημαίνει τελικά ν’ αγαπάς; Πόσα, και πόσο βαθιά συναισθήματα μπορεί να αναπτύξει ένα ανθρώπινο δημιούργημα τεχνητής νοημοσύνης; Υπάρχουν «κόκκινες γραμμές», (για να χρησιμοποιήσουμε έναν ταιριαστό, δόκιμο, σημερινό όρο), στην εξέλιξη της τεχνολογίας και της ρομποτικής, και αν ναι, ποιες είναι αυτές; Τι θ’ απογίνουμε με την μόλυνση του πλανήτη μας; Και πόσο μακρινό από μας είναι άραγε το μέλλον που περιγράφει το βιβλίο;
Μέσα σε μια κοινωνία, την δική μας, όπου η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία, ο Ισιγκούρο πρωτοτυπεί, δίνοντας τον ρόλο της αφηγήτριας της ιστορίας στο ανθρωποειδές της Κλάρας: Μοιάζει σαν αυτή να γράφει τα απομνημονεύματά της! ενώ γύρω από το ζωογόνο συναίσθημα της αγάπης περιστρέφονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο όλοι οι ήρωες.
Κι εδώ θα σταθώ χαρακτηριστικά σε δύο αντίθετους πόλους του μυθιστορήματος, που πιστεύω ότι εκφράζουν απόλυτα τους γόνιμους προβληματισμούς του συγγραφέα: Ο ένας, είναι το απάνθρωπο πρόσωπο του κ. Καπάλντι, ανθρώπου που φιλοδοξεί να κατασκευάσει ένα ακριβές ομοίωμα της Τζόσι για να «κατοικηθεί» από το ανθρωποειδές της Κλάρας, και ο οποίος αποτελεί εκπρόσωπο μιας πλήρως εκσυγχρονισμένης κοινωνίας του μέλλοντος. Και ο άλλος είναι η ίδια η χαρισματική Κλάρα, η «προσευχή» της οποίας στον δικό της θεό, τον ζωοδότη ήλιο που την τροφοδοτεί, και η διάθεση της αυτοθυσίας της προκειμένου να σωθεί η πραγματική Τζόσι, εκπλήσσουν, και δημιουργούν πραγματική συγκίνηση.
