Περήφανα, ανέγγιχτα, σχεδόν ηρωικά, με την κατακραυγή των ανθρώπων πίσω τους και την προσοχή των λίγων εκλεκτικών[1] ορθώνουν τη σπάνια ομορφιά τους τα αγκάθια. Τα αγκάθια των μεγάλων παθών και των τυραννισμένων αισθήσεων.

Μέσα στο ανοιξιάτικο γήινο τοπίο η απόκοσμη ομορφιά των αγκαθιών συνεπαίρνει και μας στέλνει πίσω στις κοσμογονικές μας απαρχές. Κρυφή, που δεν τολμά να ειπωθεί, προσμονή σαν αγκάθι μπηγμένο στο νου και αποτρεπτικό από τις αισθήσεις μας, νωπή η μνήμη του πόνου στο δέρμα. Μικρή η γιατρειά που μεγαλόστομα μας υποσχέθηκε ο Διοσκουρίδης και αναπάντητη η σοφία του Κένταυρου Χείρωνα που κράτησε ένα αγκάθι σα γιατροσόφι. Μάταιες ελπίδες όσο μάταιη και η προσπάθεια στη θεραπεία του ανθρώπινου πόνου. Μόνο πόνο πάνω στον πόνο κατόρθωνε -γδέρνοντας τα χέρια- να σε αποσπά από τον πόνο του μυαλού και την απελπισία της αρρώστιας. Κι αυτό ένα μικρό θαύμα των αισθήσεων: περισπασμός.

Μέγα Κενταύριο

Περήφανο, δυναμικό το «Μέγα Κενταύριο»[2] υποβάλει με το κορμί του και το απρόσιτο άγγιγμά του την ελπίδα, γίνεται όνειρο και όραμα χωρίς αντίκρισμα και σκορπιέται μόλις το ξεράνει ο ήλιος στα πέρατα του χωματόδρομου. Έτσι χάνεται η φευγαλέα ομορφιά του και η ακανθόφρακτη κορμοστασιά του σαν ένα ανεπίστρεπτο στιγμιότυπο της φύσης.

 Εικόνα 1. Μέγα Κενταύριο ή Σίλυβο ή Silybum mariannum

Λυρισμοί χωρίς λόγο: Το Μέγα Κενταύριο ή Σίλυβο ή και απλά ένα γαϊδουράγκαθο ανάμεσα στα άλλα. Οι σπόροι του περιέχουν θεραπευτικά φλαβονοειδή (σιλυμαρίνη).   Φυτό που χρησιμοποιείται σήμερα για την ανανέωση των ηπατικών κυττάρων. Ο Διοσκουρίδης βλέπει στο Μέγα Κενταύριο, ένα από τα κοινά γαϊδουράγκαθα, τη δύναμη για την επούλωση των πληγών. Με μικρό αποτέλεσμα. Κι αυτό βέβαια ανάλογα με το βάθος της πληγής, την πυώδη μορφή της που ξεχύνεται από την πίκρα του κορμιού και του νου. Από το βάρος των αισθήσεων και από την οιμωγή των αισθημάτων.

Ο Κένταυρος Χείρων κρατάει το Μέγα Κενταύριο ή αλλιώς χειρωνιά ή αλλιώς αίμα του Ηρακλή στο χέρι του σα δαδί τροπαιοφόρο και το κραδαίνει με το νόημα της σοφίας του. Μ’ αυτό προσπάθησε να γιατρέψει την πληγή που του προξένησε ο ήρωας.

Τι έμεινε από αυτό; Τι έμεινε από το σοφό Χείρωνα; Ελπίδες για τη γιατριά μιας πληγής. Πόθοι για επούλωση. Τόσος πόθος, ώστε να ξεχνάει κανείς το αγκαθωτό του σώμα, να το αγγίζει, να το κόβει για να το κάνει δικό του και να δρέπει τους χυμούς του ώστε να τον κάνουν να κλείσει τις πληγές του. Να υπερβαίνει τις αισθήσεις του και μαζί να υπερβαίνει το νου του. Να ξεπερνά την αίσθηση του άβατου και του ανέφιχτου για να γιατρευτεί. Να απογοητεύεται, να προσπαθεί ξανά. Με μικρό αποτέλεσμα. Κι αυτό ώσπου να ξανθίσει το λουλούδι του αγκαθιού και να γίνει ξερή χόρτινη σκόνη πάνω στο χωμάτινο σταυροδρόμι και να πάψει να επιδιώκει. Να το κοιτά και να αναστοχάζεται την ανοιξιάτικη απρόσιτη λαμπρότητά του και να αναρωτιέται. Που πήγε άραγε;  Πώς έγινε σκόνη καταδεκτική και ξεθωριασμένη  και γι αυτό προσιτή, καταληπτή και ίσως πια χωρίς αξία, στερημένη από την επιθυμία της επούλωσης;

 Ασπάλαθος

Επί ασπαλάθων

 (Γ. Σεφέρης, Επί ασπαλάθων)

Εικόνα 2. Ασπάλαθος ή Καλικοτόμη η εριότρυχος / Calicotome villosa

Μέσα στον ακανθόφραχτο θόλο, απλώνεται απαλό το κίτρινο λουλούδι του ασπάλαθου. Ασπίδα τρομερή κι απροσπέλαστη τα αγκάθια του πλεγμένα σε  συμμετρικά ρομβοειδή εξάγωνα. Απόλυτα γεωμετρικά, τακτοποιημένα ώστε να προκαλούν σωστά μετρημένη οδύνη, ακριβοδίκαια μοιρασμένη εκδίκηση, ίσης αξίας πόνο και σταθμισμένο νυγμό. Από μέσα το κίτρινο λουλούδι, το απαλό πράσινο φύλο, σωστά προστατευμένο από τον ακάνθινο φλοιό, ακριβώς όπως θα θέλαμε να είναι οι αισθήσεις μας και το ευάλωτο είναι μας. Αισθήσεις σωστά φυλαγμένες κι απρόσιτες, ανέγγιχτες, άθιχτες στα γυρίσματα των καιρών, δυσαπόκτητες από τα αρπαχτικά τυραννικά χέρια των εκάστοτε Αρδιαίων. Κρυμμένες αισθήσεις καραδοκούν κάτω από το πλέγμα της άμυνας και της απλησίαστης προσμονής. Φυλάνε ζηλωτικά και περιφράζουν ακάνθινα τους πόθους και τις επιθυμίες στις δύσβατες ατραπούς του νου που κυριαρχεί στις ευνόητες αισθήσεις. Λίγα απομεινάρια μέσα στο ακάνθινο πλέγμα. Σωστά ζυγιασμένα πράσινα φύλα και κίτρινα λουλούδια μέσα στην ακάνθινη φυλακή τους. Προστατευμένες αισθήσεις απλωμένες στη ράχη του βουνού.

 Ερίγγυο το πεδινό

Στολίδι στο σιάδι του ελαιώνα μέσα στην αρχή του καλοκαιριού, στέκει το μπλε αγκάθι με τα αστεροειδή άνθη, άκαμπτο σαν την αιχμή του ανθού του. Απειλεί με την ομορφιά του και το απόκοσμο μπλε του χρώμα την ειρήνη των φύλλων της ελιάς. Ο τριγμός του στο αεράκι, σα φίδι που συρίζει με μια ηχώ ξεραΐλας και αποθυμιάς ταυτόχρονα. Εξωκοσμικό μπλε που ιριδίζει και παγώνει τις αισθήσεις που καραδοκούν να εκτιναχθούν. Που απωθεί και μαγνητίζει ταυτόχρονα. Μοιάζει να είναι η αντίθεση στη σιγουριά της ελιάς με τη δική του κρυφή έχθρα που καραδοκεί να πονέσει τις αλλοπαρμένες αισθήσεις που γυρεύουν τη λύτρωση μέσα από την έκρηξη του καλοκαιρινού ήλιου. Το μοσχάγκαθο, ξεκινά τη ζωή του χλωρό και γκριζοπράσινο και προχωρώντας το καλοκαίρι γίνεται γκρίζο μπλε και τον Αύγουστο πια θα δώσει τα άνθη του. «Της αγάπης το βοτάνι», το είπαν στην Ήπειρο, ίσως αγκαθωτό σαν την αγάπη κι απόκοσμο σαν τη φευγαλέα ευτυχία που υπόσχονται οι αισθήσεις.

Εικόνα 3. Εryngium campestre Ερύγγιο το πεδινό ή Μοσχάγκαθο

Αγκάθια μπηγμένα στις αισθήσεις ίσως μόνο για να τις κρατούν ξάγρυπνες…

[1] Στα τέλη του 19^ου και τις αρχές του 20^ου αιώνα η επονομαζόμενη εκλεκτική ιατρική (Eclectic medicine) παρακλάδι της αμερικάνικης ιατρικής χρησιμοποιούσε βότανα και πρακτικές που  υπάρχουν στη φύση για τη θεραπεία ασθενειών. Στο πλαίσιο αυτό χρησιμοποιούν το εκχύλισμα του Silybum Marianum για την “Ηπατική συμφόρηση” (https://en.wikipedia.org/wiki/Eclectic_medicine)

[2] Το 1650 ο Άγγλος βοτανολόγος Nicholas Culperer προτείνει το Σίλυβο για τη θεραπεία ασθενειών που σχετίζονται με τη χολή.