«Αν ήταν να κλείσω το νόημα της ζωής σε μια λέξη θα ’λεγα, Αγάπη»

Με την αφορμή του θανάτου του Γιώργου Φαρσακίδη γράφω λίγα λόγια γι’ αυτή την σπουδαία προσωπικότητα.

Άνθρωπος, σύντροφος φίλος, επαναστάτης, συμπολεμιστής, ήρωας, ουμανιστής, αλτρουιστής, γεμάτος ανυστερόβουλη φροντίδα για το καλό των άλλων. Και στην τέχνη υπηρέτης του λόγου και των εικαστικών. Δίχως τον παραμικρό ενδοιασμό, τολμώ να πω, πως πολλοί άλλοι τίτλοι που σηματοδοτούν την Αρετή του αληθινού άντρα, ανήκουν δικαιωματικά στο Γιώργο Φαρσακίδη.

Αμείλικτος ο χρόνος. Έχουν περάσει τουλάχιστον είκοσι χρόνια από την ημέρα που γνώρισα αυτό τον άνθρωπο κι αμέσως γίναμε φίλοι. Σε αυτό βοήθησε ο πλούσιος χαρακτήρας του, η απλότητα της ζωής του, η ολύμπια φιλοξενία του και φυσικά ο λόγος του.

Ένας λόγος μεστός και τίμιος που πάντοτε προβάλλει και φυσικά υπηρετεί την αλήθεια. Μικρότερος εγώ χωρίς έμπρακτη συμμετοχή στους απελευθερωτικούς αγώνες της πατρίδας μας, είχα βιώσει από τον οικογενειακό μου κύκλο μόνο ανάλογα περιστατικά εκείνης της στείρας και πέτρινης περιόδου που ο ΓΦ, είχε ζήσει: Ξυλοδαρμούς, συλλήψεις, χωρισμούς, φυλακίσεις, πόνο και κλάμα.

Όχι απλά θεωρώ, αλλά είμαι απόλυτα πεπεισμένος, πως ο ΓΦ δεν ανήκει σε ένα κόμμα, σε μια μόνο ιδεολογία, καθώς μέσα του κυοφορούνται τα πανανθρώπινα ιδανικά.

Το ξόδεμα της ζωής του στον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο αποδεικνύει έμπρακτα πως τα βιώματα και οι πράξεις του αφορούν όλους τους ανθρώπους σε όποια πίστη και ιδεολογία κι αν ανήκουν.

Ακούγονται εύκολες αυτές οι σκέψεις, αλλά δεν είναι καθόλου εύκολος ο αλτρουϊσμός, να προσφέρει κάποιος τη ζωή του για τους άλλους. Εκτός από την παλικαριά, εκτός από τη ψυχή χρειάζεται να κατέχει κι έναν απόλυτα καλλιεργημένο εσωτερικό κόσμο, που ανιδιοτελώς κάθε φορά, όπου απαιτείται, θα ξοδεύεται ενάντια σε κάθε τραγικό και παράλογο γεγονός.

Τι να πει κανείς, αφού όσες λέξεις και να χρησιμοποιήσω θα είναι μια ευσύνοπτη αναφορά μπροστά σε έναν άνθρωπο που ο βίος και τα έργα του γράψανε ιστορία.

Μα δεν μπορώ να μην αναφερθώ σε μερικές από αυτές τις λέξεις για να τις τιμήσω στο πρόσωπο του. Άνθρωπος, σύντροφος φίλος, επαναστάτης, συμπολεμιστής, ήρωας, ουμανιστής, ζωγράφος, συγγραφέας και πολλοί άλλοι τίτλοι που σηματοδοτούν την Αρετή του αληθινού άντρα.

Ο ΓΦ με το χρωστήρα και τη γραφίδα του ως εκφραστές της ανθρώπινης κατάστασης κατέγραψε την πρόσφατη ιστορία του τόπου μας. Αφηγητής μιας σκληρής περιόδου τιθάσευσε με τη ζωγραφική και τα κείμενα του την αστάθμητη και νοσηρή πλευρά καθημερινών ανθρώπινων ιστοριών, γεμάτων πόνο καταπίεση από την κρατική βία, τη στέρηση δικαιωμάτων αναφαίρετων, όπως είναι η έκφραση και η ελεύθερη βούληση.

Με την καλλιτεχνική του απόδοση κατέγραψε συμβάντα και ιστορίες αναδεικνύοντας την ηθική και ψυχική τους διάσταση μέσα στα τραγικά αδιέξοδα των φυλακών. Ολοκληρωτικά ενάντια στα μεγάλα ηθικά εγκλήματα, αλλά και στα μικρότερα, τα αφανή, αυτά που παίζονται ερήμην, όπως το ψεύδος, η συνομωσία, η προδοσία και υποκρισία, που προετοιμάζουν το έδαφος για μεγάλα δεινά, συνθέτουν το παζλ του ολέθρου όπου σε στιγμές άκρως σοβαρές για την κοινωνία, γίνονται εγκλήματα οικτρά που φυσικά πληρώνουν οι απλοί αγωνιστές και ιδεολόγοι. Οι πιστοί στην ανθρώπινη αγάπη.

Γι’ αυτή την αγάπη έχει γράψει και στο βιβλίο του με τίτλο, «Ποτέ δεν έγιναν είκοσι».

Γράφει:

Σταμάτησε για λίγο στυλώνοντας τα μάτια του στον ουρανό. Ε, λοιπόν, αν ήταν να κλείσω το νόημα της ζωής σε μια λέξη θα’ λεγα, Αγάπη. Αγάπη που ενώνει ανθρώπους, που κάνει την πίστη πράξη ζωής.

Η διαχρονική αξία της ιστορίας γίνεται περισσότερο οικεία και αρεστή, όταν κάποιος θνητός έχει τη τύχη στη ζωή του να γνωρίσει έναν εκφραστή της, κάποιον που μέσα από τις πράξεις του έγραψε ένα κομμάτι της.

Όλη η πνευματική δημιουργία του ΓΦ, σφυρηλατήθηκε μέσα στους αγώνες για ελευθερία και ισότητα. Πρόσφερε τη ζωή του αδιαφορώντας που άγγιζε καθημερινά το θάνατο χωρίς να τον σκιαχτεί, ούτε σε μια στιγμή αδυναμίας.

Θεωρούσε επιβεβλημένο καθήκον του να θυσιάσει και τη ζωή του αν χρειαζόταν προκειμένου να αντισταθεί στη δύσκολη πορεία της ανθρωπότητας, στην απροσδιόριστη και ανελεύθερη ανθρώπινη μοίρα, προκειμένου να σταματήσει την ολοκληρωτική αδικία της τυραννίας, που σε καμία εποχή δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει όλες τις βάναυσες, ανήθικες, άδικες αυθαιρεσίες και εγκλήματα ώστε να πετύχει τους άνομους σκοπούς της.

Αυτό ήταν το χρέος του, έτσι ένιωθε, να υψώσει το ανάστημα του επισημαίνοντας τα λόγια του Πλάτωνα:

Εμείς οι άνθρωποι γεννηθήκαμε αδέρφια, όλοι από μια μητέρα και κρίνουμε ανάξιο να είναι ο ένας τύραννος ή δούλος του άλλου.

Ως Έλληνας δεν θα μπορούσε να μην τρέφει μεγάλη την αίσθηση της ελευθερίας που επωάζεται στην ψυχή όλων μας άλλωστε, όταν πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια σε αυτό τον τόπο γεννήθηκε και άνθισε η δημοκρατία. Ένα πολίτευμα που άλλαξε τη μοίρα της ανθρωπότητας.

Η ελληνική λοιπόν, ελευθερία, είναι το γενναίο φρόνημα που αναπτύσσει την εμπιστοσύνη μεταξύ των ανθρώπων. Η ελευθερία, αυτή η μεγάλη ιδέα που γεννήθηκε σε αυτή τη χώρα και κατακτήθηκε με το άλικο χρώμα του αίματος, είναι και το αντικείμενο της ζωής του, ΓΦ, που δομήθηκε να υπηρετήσει με ουσιαστικές πράξεις, πνεύμα και σεβασμό την ισότιμη, πολυπόθητη και πανανθρώπινη ελευθερία.

Ο θεός έπλασε ελεύθερους όλους τους ανθρώπους, η φύση κανένα δεν έκανε δούλο.

Σίγουρα στο άνθρωπο ΓΦ η έννοια αυτής της σκέψης έχει βρει πρόσφορο έδαφος στην πρακτική της γενικότερης συμπεριφοράς του, καθώς έχει αποδείξει, πως πρέπει να οδηγούμαστε σε μια πολιτική σύμφωνα με τις αρχές της ισότητας που δεν παραδέχεται στην κοινωνία μας άρχοντες με άλλα προσόντα εκτός από αυτά που τους καθιστούν συνετούς και φυσικά ισότιμους.

Έστω κι αν είναι δύσκολο και για πολλούς ακατόρθωτο, υπήρξαν κάποιοι συνάνθρωποι μας, όπως ο ΓΦ, που αντιστάθηκαν στέλνοντας ένα μήνυμα στους δυνατούς του κόσμου, αυτούς που καπηλεύονται πάντα τις δημοκρατίες και ελευθερίες των λαών, να αναγνωρίσουν το αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ατόμου ανεξάρτητα από φυλή, χρώμα, γλώσσα, θρησκεία, πολιτική ή άλλη πεποίθηση, πως έχει δικαίωμα στη ζωή, στην ισότητα, στην ασφάλεια και την ελευθερία του ατόμου του.

Με μια ζωή περιπετειώδη δεν θα μπορούσε το λογοτεχνικό του έργο να υστερεί σε ενδιαφέρον.

Πρώτο βιβλίο που διάβασα ήταν, «Η πρώτη πατρίδα», ελεύθερη έκδοση, το οποίο επάξια κέρδισε το πρώτο βραβείο Μενέλαου Λουντέμη από την Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών.

Όπως όλα τα βιβλία του έτσι κι αυτό είναι μια βιογραφική κατάθεση. Έτσι κάπως, απολογείται ο συγγραφέας μέσα στις πρώτες σελίδες:

Τα έχω φυλάξει στη θύμηση μου, τριάντα και πάνω χρόνια ανικανοποίητης νοσταλγίας.

Το βιβλίο αυτό είναι μια ολοκληρωμένη αποτίμηση ενός τόπου, την Οδησσό, όπου γεννήθηκε κι έζησε τα παιδικά του χρόνια και έχτισε τις πρώτες ελπίδες του, τα πρώτα όνειρά του και τις αναζητήσεις του.

Πράγματι από τις πρώτες αράδες στο γράψιμό του διαφαίνεται αυτό το άρωμα της νοσταλγίας που αναφέρει και ο ίδιος ο συγγραφέας, μιας εποχής γεμάτης πρωτόγνωρα αισθήματα, προσδοκίας κι αισιοδοξίας.

Ίδιον της νιότης παρ’ όλη τη σκοτεινιά των πολιτικών και κοινωνικών καταστάσεων.

Ένα ανήσυχο μοναχοπαίδι μεγαλωμένο σ’ ένα μεσοαστικό περιβάλλον, γίνεται μάρτυρας του αγώνα της προσφυγιάς και των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων που έφερε η επανάσταση στην Οδησσό.

Περιτριγυρισμένος από ένα καλλιεργημένο οικογενειακό και ανήσυχα πνευματικό περιβάλλον, αλλά περιστοιχισμένος κι από αξιόλογους ως προσωπικότητες πρόσφυγες, το πνεύμα του οξύνεται όπως και οι μετέπειτα αντιδράσεις του ενάντια στην καταπίεση.

Γράφει ο συγγραφέας:

Η Θεία Όλια μου δίνει γλειφιτζούρια, μου μαθαίνει τραγούδια και ποιήματα. Ο Θείος Βάνιας αρχίζει ιστορίες, γαντζώνομαι στο γόνατό του να καλπάσω μαζί, καβαλάρης μέσα στη στέπα, με το κόκκινο λάβαρο στο κοντάρι μου.

Γι’ αυτό λοιπόν, δεν είναι αξιοσημείωτα, η τόση ευχέρεια και ο πλούτος λεπτομερειών να περιγράφει την ποικιλομορφία της μικροαστικής συμπεριφοράς, αλλά της γεμάτης δύναμη για ζωή που έζησε στην Οδησσό.

Το βιβλίο αυτό είναι η ιστορία των ελλήνων που έζησαν την επανάσταση του Οκτώβρη στην Οντέσσα και την έφερε στην πρώτη γραμμή των αγώνων.

Αυτή την ιστορική περίοδο καλύπτει το βιβλίο.

Την επανάσταση στην Οδησσό, ο δρόμος για την Πόλη και κατόπιν η έλευση της οικογένειας στην Ελλάδα της κατοχής και των φυλακών.

Ακούστε τα πρώτα λόγια του συγγραφέα για τον ερχομό του στην πατρίδα.

Κάτι έχει να προσθέσει ο καθένας στο υφάδι της νοσταλγίας που θα μας κρατάει στην Ελλάδα μπλεγμένους στις ξεριζωμένες θύμισες, όσο να τη δεχτούμε σαν καινούρια πατρίδα.

Το δεύτερο βιβλίο του, «Ποτέ τους δεν έγιναν είκοσι» εκδόσεις Σκυτάλη, απαρτίζεται από έξι διηγήματα και παράθεση κειμένων του Ιππολύτου Γκοφτσέτερ. Η γραφή έχει περισσότερο λογοτεχνική χροιά, αλλά δεν παύει ούτε σε μια σελίδα, ούτε καν σε μια παράγραφο να μη φανερώνει την ίδια ένταση και αμεσότητα, τις ανάγκες των ηρώων του που οι ανιδιοτελείς τους πράξεις τούς έκριναν ως Ανθρώπους.

Μέσα από τις γοητευτικά επεξεργασμένες περιγραφικές όσο και ρεαλιστικές απεικονίσεις αληθινών γεγονότων, κι όχι απλές επεμβάσεις του υποκειμενικού συναισθήματος του συγγραφέα, ταυτίζουν τον αναγνώστη με τις αναζητήσεις, τούς στόχους, ελπίδες και ατυχίες των ηρώων.

Χαρακτήρες άρτια δομημένοι και συμβατοί με το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο της διήγησης. Αναγνωρίσιμοι αλλά όχι κλισέ, ο καθένας με ξεχωριστή προσωπικότητα κρατούν τον αναγνώστη κοντά τους με το ίδιο πάθος που τους κράτησε στην καρδιά και στη μνήμη του και τους αγάπησε ως άνθρωπος και ως συγγραφέας, όταν και όσο χρειάστηκε για να τους ζήσει και να τους δημιουργήσει.

Τις εικόνες που δημιουργεί το απλό και κομψό ύφος του λόγου του, σε μεταφέρει στο χώρο και το χρόνο τους. Η περιρρέουσσα ατμόσφαιρα με τη συνεχή δράση και τις μεταβολές λειτουργούν θετικά στην ανάγνωση.

Χωρίς να καταφεύγει η γραφή σε τεχνητές λύσεις και αναγκαστικές προβολές που καθορίζουν την πλοκή της μυθιστορίας, πετυχαίνει με βατό κι επινοητικό τρόπο την προώθηση του αληθινού μύθου μέσα από τα εμπόδια και τις συγκρούσεις, στοιχεία που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον.

Το τρίτο βιβλίο του συγγραφέα ΓΦ, «Ιαματικά ψεύδη και Βέβηλες προσεγγίσεις» από τις εκδόσεις σύγχρονη εποχή, είναι μια εντελώς αντίθετη καταγραφή ιστορικών γεγονότων από τα προηγούμενα.

Είναι μια φιλοσοφική προσέγγιση σε επιλογές απόψεων έγκυρων ερευνητών της ιστορίας, που κατά την κρίση του συγγραφέα, βρίσκονται πολύ πιο κοντά στην αλήθεια από την παραποιημένη επίσημη ιστορία.

Αυτός είναι ο ΓΦ, ένας αιώνιος επαναστάτης.

Άλλωστε, δεν θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο από αυτό που αγγίζει το υψηλό φρόνημα και την ταπεινότητα, όπως άλλωστε εκφράζεται ο Ουμανισμός ως αντίληψη.

Βιογραφικό

Γεννήθηκε στην Οδησσό της Σοβιετικής Ένωσης. Ανταρτοεπονίτης, δεκαοχτώ χρονών, δύο φορές τραυματίας σε μάχη με Γερμανούς και Βούλγαρους, έμεινε ανάπηρος στα δύο του χέρια. Κατά διαστήματα έχει κάνει σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και άλλους τόπους κράτησης – Μακρόνησος, Αη Στράτης, Γυάρος, Λέρος – δεκαεξήμισι χρόνια.

Αυτοδίδακτος στους τόπους της κράτησης του, ζωγραφίζει και χαράζει θέματα με περιεχόμενο από τη ζωή των συγκρατούμενων συναγωνιστών του κι αργότερα από τους αγώνες του ελληνικού λαού.

Μετά την πτώση της χούντας, ο Γ. Φαρσακίδης δημοσιεύει εργασίες του σ’ εφημερίδες, εκθέτει, τυπώνει και κυκλοφορεί τα έργα του

Το 1984, το βιβλίο του η Πρώτη Πατρίδα παίρνει το πρώτο βραβείο της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.

Η εικαστική και η λογοτεχνική του δουλειά γίνεται γνωστή στη Σοβιετική Ένωση κι άλλες χώρες. Κριτικά σχόλια και παρουσίαση δημοσιεύονται στην Πράβντα, στην Ισβέστια, στη Σοβιέτσκαγια Κουλτούρα και άλλα έντυπα και μέρος της εργασίας του προβάλλεται από τη σοβιετική τηλεόραση.

Καλεσμένος από την εφημερίδα Πράβντα στο γιορτασμό για τα 30χρονα της αντιφασιστικής νίκης, ο Γ. Φαρσακίδης τιμήθηκε για την αγωνιστική και καλλιτεχνική του δραστηριότητα με το Ανώτατο Χρυσό Μετάλλιο της Σοβιετικής Επιτροπής Ειρήνης.

Στα επόμενα χρόνια συνεχίζει τη δραστηριότητα του οργανώνοντας εκθέσεις των εικαστικών του έργων, ταξιδεύοντας και συγγράφοντας μια σειρά βιβλίων που αφορούν τόσο τα προσωπικά του βιώματα, όσο και δοκίμια σε θέματα ιστορικά και φιλοσοφικά.

Βιβλία του που εκδόθηκαν ακόμη είναι:

«Ποτέ τους δεν έγιναν είκοσι», «Ο Φιλόσοφος», «Ιαματικά «ψεύδη» και βέβηλες προσεγγίσεις», «Ένδεκα μέρες και τρεις χρονιές του εμφυλίου», «Της πρώιμης νιότης», «Σα πας στον πηγαιμό για την Ιθάκη», «Μια επαίσχυντη συμφωνία και το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη».

Ακόμη κυκλοφόρησαν μια σειρά από λευκώματα με δικά του έργα:

«Μακρόνησος», «Τόποι εξορίας», «Του έρωτα και της μοναξιάς», «Επαγγέλματα του δρόμου», «Για το παιδί, για τη ζωή, για την Ειρήνη», «Εδώ Πολυτεχνείο». «Δέκα χαρακτικά» κ.ά.

Ο Γιώργος Φαρσακίδης υπήρξε μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας και της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών.