Μια Εισαγωγή-

Πολλοί θεωρούν, αγνοώντας τα γεγονότα, ότι η λεγόμενη ‘Μαθηματική Λογοτεχνία’ και όσα αυτή συνεπάγεται, είναι δημιούργημα της εποχής μας. Όμως αυτό δεν αληθεύει. Τα Μαθηματικά έχουν εμπνεύσει συγγραφείς και ποιητές στο περιεχόμενο, τις έννοιες, την πλοκή, τη μορφή και τις μεθόδους των έργων τους. Ο τρόπος γραφής του πεζού και έμμετρου λόγου επηρεάστηκε από την εξέλιξη των Μαθηματικών ήδη από τον 17^ο και 18^ο αιώνα. Κατ’ εκείνο τον χρόνο, επιστήμονες, μαθηματικοί και άνθρωποι των γραμμάτων συνασπίστηκαν εναντίον του εξεζητημένου και κομψού λόγου και υπέρ του λιτού, βαθύ και μαθηματικού τρόπου γραφής. Η Ευκλείδεια Γεωμετρία αιώνες θεωρούνταν υπόδειγμα και γι’ αυτό φιλόσοφοι, πολιτικοί, θεολόγοι και φυσικά συγγραφείς και ποιητές προσάρμοσαν την τέχνη των γραπτών τους στην επαγωγική μέθοδο. Στη συνέχεια, τον 19^ο αιώνα, µε την άνθηση της Ανάλυσης και την ανακάλυψη των Μη-ευκλείδειων Γεωμετριών, η επαγωγική μέθοδος έχασε την απήχησή της στα λογοτεχνικά κείμενα και άρχισαν να χρησιμοποιούνται μέθοδοι παρόμοιες µε αυτές των Μαθηματικών, πέρα από τις εντελώς επαγωγικές. Αργότερα, τα Σύγχρονα Μαθηματικά επηρέασαν τη λογοτεχνική αισθητική. Συμπεραίνεται λοιπόν ότι τα Μαθηματικά, επηρέαζαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τους λογοτέχνες ως προς το περιεχόμενο και τον τρόπο γραφής.  

Plus Ultra (Ακόμα πιο Πέρα)

Η επιγραφή αυτή χρησιμοποιείται πολλές φορές κατά την εποχή των απαρχών της Νέας Επιστήμης (New Science) τον 17^ο αιώνα από πολλούς στοχαστές, γιατί δίνει τη δυνατότητα να διατυπωθεί επιγραμματικά η κοσμοθεωρία και το αίτημα που καθοδηγεί την πνευματική ζωή. Αυτά δεν είναι παρά η προσπάθεια προόδου της επιστήμης και της γνώσης χωρίς φραγμούς, όρια και επιφυλάξεις. Ο πρώτος που χρησιμοποιεί την επιγραφή αυτή είναι ο Francis Bacon, στο έργο του Instauratio Magna, το έτος 1620. Σε αυτό υπάρχει μια εικόνα η οποία, εκτός από τις Ηράκλειες Στήλες και την επιγραφή, περιλαμβάνει ένα πλοίο που παραπλέει το στενό του Γιβραλτάρ και στη βάση των Ηρακλείων Στηλών προσθέτει την επιγραφή ‘multi pertransibunt et augibitur scientia’ (πολλοί θα διαβούν και θα αυξηθεί η επιστημονική γνώση). Η όλη εικόνα συμβολίζει τη δυναμική έξοδο από τα καθιερωμένα και συνηθισμένα προς νέους ορίζοντες χωρίς ενδοιασμούς, δογματισμούς και φόβους. Δηλώνεται έτσι ο διάχυτος ζήλος που κυριαρχεί στην εποχή για καινοτομίες και ρηξικέλευθες μεθόδους έρευνας με σκοπό τις ανακαλύψεις. Στη σκέψη του Glanvill, για παράδειγμα, το μότο Plus Ultra ισοδυναμεί με τη συναρπαστική ιδέα της προόδου, που υπήρξε μια προσδοκία η οποία άρχισε να πραγματώνεται με τα επιτεύγματα της επιστήμης. Ο Glanvill δημοσιεύει το έργο του, με τίτλο Plus Ultra: The Progress and Advancement of Knowledge since the Days of Aristotle, το έτος 1668.    

Από πολλές απόψεις η Βιομηχανική Εποχή έχει τις ρίζες της στη γοητεία που ασκούν οι Kepler, Descartes, Newton και άλλοι επιστήμονες του 17^ου αιώνα με το ρολόι ως μοντέλο του Κόσμου. Σκοπός μου, γράφει ο Kepler το 1605, είναι να δείξω ότι η ουράνια μηχανή μοιάζει όχι με ζωντανό οργανισμό, αλλά με ρολόι. Ο Descartes κάνει το ρολόι την πρότυπη μηχανή. Ο Newton αποδίδει στον Θεό διπλή λειτουργία, ως του δημιουργού του Κοσμικού Ρολογιού και του επιτηρητή για τη συντήρηση και επισκευή του: ο Θεός είναι ο Μέγας Ωρολογοποιός.

Για τους επιστήμονες αυτούς είναι φυσικό να συλλαμβάνουν τον Κόσμο ως να είναι φτιαγμένος από διακριτά στοιχεία, τα οποία συναρμολογούνται όπως τα μέρη σε μια μηχανή. Αυτό προσφέρει το παραπλανητικό συμπέρασμα ότι τελικά το Σύμπαν μπορεί να γίνει πλήρως κατανοητό. Η συμπεριφορά των ατόμων, τα οποία συνελήφθησαν ως μικρές μπάλες του μπιλιάρδου, μπορούσε να προβλεφθεί, όπως μπορούσε και η συμπεριφορά πιο σύνθετων αντικειμένων που φτιάχνονταν από αυτά. Το κοσμοείδωλο που αναδύεται από αυτή την αντίληψη γίνεται το θεμέλιο για τη διαρκή επιστημονική πρόοδο: από τη στιγμή που αναλύεις τα μέρη ο Κόσμος μπορεί να προβλεφθεί και ελεγχθεί, όπως ελέγχεται μια μηχανή. Το Σύμπαν θεωρείτο μια μηχανή που φτιάχτηκε από τον Θεό για να κάνει τη δουλειά Του. Ο άνθρωπος, ως μέρος αυτής της μηχανής, αναμένονταν να εξυπηρετεί τους σκοπούς του Θεού. Προφανώς συνεπάγονταν ότι ο άνθρωπος έπρεπε να δημιουργεί μηχανές για να κάνουν τη δουλειά του. Τόσο ισχυρή ήταν η μεταφορά της μηχανής που πολλοί συγγραφείς ονομάζουν τη Βιομηχανική Εποχή ‘εποχή της μηχανής’.

Η σκέψη της ‘εποχής της μηχανής’ γίνεται το θεμέλιο για οργανισμούς και διοίκηση θεσμοθετώντας την προτυποποίηση, την ομοιομορφία και την εξάσκηση. Εμπνευσμένοι από την πρόοδο στη νευτώνεια επιστήμη, οι βιομήχανοι του 17^ου αιώνα αντιγράφουν στους οργανισμούς τους δομές όπως η ‘αλυσίδα εντολών’, η ‘γραμμή’, το ‘προσωπικό’ και η ‘εκπαιδευτική και αναπτυξιακή’ προσέγγιση στη μάθηση. Ο οργανισμός ως μηχανή βρίσκει τελικά την πραγμάτωσή του ως πρότυπο στη ‘γραμμή συναρμολόγησης’, η οποία παρήγαγε έναν αριθμό από ομοιόμορφα αντικείμενα πιο γρήγορα από ποτέ. Όσο η επιστημονική πρόοδος εκδηλωνόταν σε νέες και συνεχώς αυξανόμενες σε δύναμη τεχνολογίες, ενσωματώνονταν στη γραμμή συναρμολόγησης, δίνοντας τη δυνατότητα για αφάνταστη αύξηση στην παραγωγικότητα.

Σήμερα φτάσαμε αισίως στο ‘τέταρτο βιομηχανικό κύμα’. Εδώ έχουμε πια την πάλη ανάμεσα αφενός σε αυτούς που συνεχίζουν να έχουν ως πρότυπο τη μηχανή και τη μηχανοποίηση που αυτή συνεπάγεται και αφετέρου αυτούς που προβάλλουν ως πρότυπο τους ζώντες οργανισμούς και τα ζωντανά συστήματα και όσα αυτά συνεπάγονται. Τι θα συνέβαινε αν η εκπαίδευση οργανωνόταν γύρω από την άποψη για τα ζωντανά συστήματα παρά για τις μηχανές; αν το σχολείο αντί για μηχανή ήταν ζωντανό σύστημα;

 [συνεχίζεται]