Τον τελευταίο κυρίως καιρό, με δικαιολογία την ψυχική κόπωση, πολλοί νέοι καταστρατηγούν τα μέτρα για την πανδημία και θέτουν σε κίνδυνο με τη συμπεριφορά τους εαυτούς και αλλήλους, επιδεικνύοντας ακόμα και παρακοή στη φωνή των ενστίκτων επιβίωσης. Πρόκειται για ύβρη; 

1. 1. Είναι εύκολο σήμερα να έχει κάποιος την πληροφορία ότι η ύβρη συνιστά βασική αντίληψη του κοσμοειδώλου των Ελλήνων˙ όταν κάποιος συμπεριφέρεται με αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι στους άλλους, στους νόμους και κυρίως απέναντι στον θεϊκό νόμο, που επιβάλλουν όρια στην ανθρώπινη δράση, θεωρείται ότι διαπράττει ‘ὓβριν’, παρουσιάζει συμπεριφορά με την οποία επιχειρεί να υπερβεί τη θνητή φύση του και να εξομοιωθεί με τους θεούς, με συνέπεια να τους προσβάλλει και να τους εξοργίζει. Η βίαιη, αυθάδης και αλαζονική αυτή στάση/ συμπεριφορά, που αποτελεί για τον ελληνικό κόσμο παραβίαση της ηθικής τάξης και απόπειρα ανατροπής της κοινωνικής ισορροπίας και γενικότερα της τάξης του κόσμου, οδηγεί τελικά στην πτώση και καταστροφή του υβριστή. Η ύβρη συνεπάγεται την άτη που με τη σειρά της οδηγεί στη νέμεση και την τίση. Οι αρχαίοι πιστεύουν πως η ύβρη προκαλεί την επέμβαση των θεών, που στέλνουν στον υβριστή την άτη, το θόλωμα, την τύφλωση του νου. Αυτή με τη σειρά της οδηγεί τον υβριστή σε νέες ύβρεις, ώσπου να διαπράξει μια πολύ μεγάλη α-νοησία, να υποπέσει σε πολύ σοβαρό σφάλμα, το οποίο προκαλεί τη νέμεση, την οργή και εκδίκηση των θεών, που επιφέρει την τίση, δηλαδή την τιμωρία και τη συντριβή/ καταστροφή του.

Οι Άτη, Δίκη και Νέμεση αποκτούν στη συνείδηση των ανθρώπων ισοδύναμη σημασία, αυτή της ‘θείας τιμωρίας’. Η λέξη ύβρη, πέρα από τη νεοελληνική χρήση της με τη σημασία ‘βρισιά’ και συνακόλουθα ‘κάτι που θίγει την τιμή και την αξιοπρέπεια κάποιου’, χρησιμοποιείται και με την αρχική σημασία της για να χαρακτηρίσει ανάλογες αλαζονικές συμπεριφορές των ανθρώπων. Επίσης, λέγοντας ‘Νέμεση’ εννοούμε τη ‘θεία δίκη’. Η Νέμεση ως θεότητα προσωποποιεί την έννοια της δικαιοσύνης και αποκαθιστά την τάξη της φύσης, της ανθρώπινης κοινωνίας, του κόσμου, όταν αυτή διασαλεύεται. Τότε τιμωρεί την υπεροψία και αλαζονεία των ανθρώπων -την ύβρη. Αν κάποιος αδικεί τους άλλους συνεχώς, και κάποια στιγμή η ζωή τού θέσει οδυνηρό φρένο στη στρεβλή πορεία του, τότε μιλάμε για ‘θεία δίκη’.

2. 2. Όποιος μένει πιστός στο φυσικό του ένστικτο, και δεν παίρνουν τα μυαλά του αέρα, επιβιώνει. Το να διαπράττουμε ύβρη σημαίνει προδοσία των ενστίκτων. Το ένστικτο προστατεύει -έχουμε μια ενστικτώδη προστασία κατά της ύβρης. Όλοι έχουμε περηφανευτεί και ξέρουμε ότι όταν το κάνει κάποιος αυτό αισθάνεται ανήσυχος. Ακόμα και πριν πέσουμε από τις σκάλες έχουμε την αίσθηση ότι θα πέσουμε, επειδή με κάποιο τρόπο έχουμε ένα είδος κακού προαισθήματος ή ανησυχίας, χωρίς να ξέρουμε γιατί. Η τιμωρία για την ύβρη γενικά έρχεται γρήγορα. Μπορούμε, επομένως, να πούμε ότι εκείνοι οι άνθρωποι που σήμερα δεν εκτιμούν με μέτρο τα σύγχρονα μέσα και τη γνώση ως χρήσιμα και λογικά εργαλεία του ανθρώπινου νου, αλλά μυστικά πιστεύουν ότι μπορούμε να δαμάσουμε τη φύση και να βρούμε την αλήθεια για τα πάντα, έχουν πέσει σε μια τέτοια ύβρη, σε μια ταύτιση με κάτι που τους υπερβαίνει. Επομένως, τιμωρούνται για την ύβρη. Το χειρότερο είναι ότι ύβρη σημαίνει στειρότητα του νου, γι’ αυτό, αν κάποιος βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση, είναι νοητικά στείρος και εκτός πραγματικότητας και αυτή, σε μεγάλο βαθμό, είναι η κατάσταση της σύγχρονης κοινωνίας.

Δεν υποστηρίζουμε ότι όλοι είναι έτσι. Υπάρχουν πολλοί εξαιρετικοί άνθρωποι με τους οποίους μπορεί κάποιος να συζητήσει αυτά τα γεγονότα και οι οποίοι γνωρίζουν καλά ότι διαμέσου των Νέων Τεχνολογιών και Επιστημών απλώς αναπαριστούμε μόνον ένα αφηρημένο μοντέλο της φύσης στο μυαλό μας, το οποίο δεν καλύπτει όλη την πραγματικότητα, δηλαδή έχουμε μόνο χρήσιμη επιμέρους γνώση και ότι υπάρχουν ακόμη πολλά μυστικά και πολλοί δυνατοί τρόποι για να εξερευνήσουμε την πραγματικότητα. Όμως η σύγχρονη ανθρώπινη συμπεριφορά, υβριστική ουσιαστικά προς όλα όσα μας υπερβαίνουν, τοποθετεί το εγώ μας στη θέση του ‘Θεού που πέθανε’. Αυτή η ύβρη πληρώνεται με την καταστροφή της φύσης, των φυσικών πόρων, τον υπερπληθυσμό, τις παντοειδείς κρίσεις. Κάποιοι υποστηρίζουν ήδη ότι το ανθρώπινο γένος τελικά δεν θα επιβιώσει και ότι το ‘πείραμα άνθρωπος’ απέτυχε.

3. 3. Τρία είναι τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ύβρης: Υπέρμετρη αυτοπεποίθηση
   – Υπερδραστηριότητα – Μη προσοχή στη λεπτομέρεια. Ο άνθρωπος που πιστεύει ότι μόνο αυτός ξέρει να παίρνει σωστές αποφάσεις δεν ζητάει συμβουλές και αδιαφορεί ή περιφρονεί τις απόψεις των άλλων, ιδιαίτερα όταν αυτές συγκρούονται με τις δικές του. Όταν η υπέρμετρη αυτοπεποίθηση συνδυάζεται με τη συνεχή ανάγκη για δράση και την πεποίθηση ότι μπορεί να παρέμβει ακόμα και όταν έχει μόνο μια γενική εικόνα της κατάστασης, χωρίς να την έχει μελετήσει λεπτομερώς, τότε είναι μοιραίο να γίνουν σοβαρά λάθη.

Τα λάθη αυτά είναι αποτέλεσμα της ανικανότητας που απορρέει από την ύβρη, η οποία προέρχεται από την έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού. Τα πάντα κρίνονται και περιορίζονται μόνο στο ‘εδώ και τώρα’, στο ‘άστο να τσουλάει’, στο ‘βλέποντας και κάνοντας’, στο ‘ας κάνουμε τώρα αυτό και μετά βλέπουμε’ κτλ. Καμιά μέριμνα για το αύριο, για κάποιο στοιχειώδη σχεδιασμό για το μέλλον, αδιαφορία για τις επερχόμενες επιπτώσεις της συμπεριφοράς μας, αρκεί να τη βολέψουμε εμείς σήμερα και ‘γαία πυρί μειχθείτω’. Αποτέλεσμα αυτού είναι τα τέσσερα επαναλαμβανόμενα μοτίβα της ύβρης: Σπατάλη ανθρώπινου δυναμικού – Υπέρμετρη αυτοπεποίθηση – Υποτίμηση του άλλου – Απαξίωση της πληροφόρησης.

Είναι η ύβρη˙ ναι, κυρίως «είναι η ύβρη, ανόητε».