Η αληθινή διαδικασία, για τη συνειδητή σχέση του ατόμου και του συνόλου με την ουσία της Πραγματικότητας, αρχίζει συνήθως από κάποια επώδυνη συνθήκη ή τραύμα που δεχόμαστε και αντιπροσωπεύει ένα είδος ‘καλέσματος/ κλήσης’ που τις περισσότερες φορές δεν αναγνωρίζεται ως τέτοιο (δες σημερινή κρίση). Αντίθετα, νιώθουμε να εμποδίζεται η έκφραση της βούλησης ή της επιθυμίας μας και συνήθως αντιδρούμε προβάλλοντας το εμπόδιο στον έξω κόσμο, στον Θεό, στο αφεντικό, στην/στον σύζυγο κτλ., και σήμερα κυρίως στην υγειονομική και οικονομική κατάσταση, καθιστώντας έτσι υπεύθυνους μόνο τους άλλους -κυβερνώντες, κόμματα, εχθρούς, ιούς κτλ.- για οτιδήποτε δεν πάει καλά.

Ή αντίθετα, ενώ όλα φαίνεται να πηγαίνουν καλά εξωτερικά, βασανιζόμαστε εσωτερικά από θανάσιμη πλήξη –τίποτα δεν είναι φορέας αληθινού νοήματος. Μύθοι και παραμύθια περιγράφουν συμβολικά το αρχικό αυτό στάδιο της διαδικασίας: ένας βασιλιάς που έχει γεράσει ή είναι άρρωστος, ένα βασιλικό ζεύγος που δεν μπορεί να κάνει παιδιά, ένα τέρας που κλέβει τις γυναίκες, τα παιδιά, τα ζώα, τον θησαυρό, ένας δαίμονας που εμποδίζει τον απόπλου των καραβιών ή τον στρατό να συνεχίσει τον δρόμο του κτλ. Άλλοτε πάλι σκοτάδι καλύπτει τη γη, τα πηγάδια είναι ξερά, οι πλημύρες ή η ξηρασία ή η παγωνιά ταλαιπωρούν τη χώρα. Στην ποίηση είναι πασίγνωστη η Έρημη Χώρα του Eliot που βασίζεται σε αυτό το θέμα.

Στην πρωταρχική συνάντηση με την ουσία της Πραγματικότητας αυτή ρίχνει πρώτα μια σκιά ή έρχεται στην αρχή μεταμφιεσμένη σε κυνηγό για να πιάσει στο δίχτυ της το ανήμπορο εγώ ή το πλήθος που παλεύει να ξεφύγει. Σε αυτό το σημείο απαιτείται ένα συγκεκριμένο ‘κάτι’ που σώζει την κατάσταση και είναι πάντα πολύ ιδιαίτερο. Στους μύθους και στα παραμύθια το φάρμακο που θεραπεύει την πληγή και διώχνει το κακό από το σπίτι μας και τη χώρα είναι πάντα μοναδικό και δυσεύρετο. Το ίδιο συμβαίνει και στην αρχική κρίση του ατόμου ή της κοινωνίας: αναζητά κάτι ανέφικτο ή κάτι που δεν ξέρει τι είναι.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, όλες οι θεωρούμενες λογικές και καλοπροαίρετες συμβουλές είναι άχρηστες. Κανένα γιατροσόφι δεν μπορεί να βοηθήσει το άτομο και την κοινωνία που πάσχει, εκτός από ένα: να στραφεί προς το σκοτάδι που πλησιάζει και την τυλίγει και να προσπαθήσει να το ερευνήσει για να ανακαλύψει τη σύστασή του και τον κρυφό σκοπό του. Συνήθως, ο σκοπός που κρύβεται στα σκοτάδια είναι τόσο παράξενος και απροσδόκητος, ώστε ο μοναδικός τρόπος να ανακαλύψουμε την κατεύθυνση που θέλει τώρα να ακολουθήσει η δημιουργική ροή της ζωής είναι μόνο η μελέτη των προϊόντων της ατομικής και συλλογικής κατάστασης και κυρίως αυτών που λανθάνουν και κρύβονται στο παρασκήνιο. Όταν στρεφόμαστε με αυτό τον τρόπο στις κρυμμένες καταστάσεις και αιτίες, χωρίς προκαταλήψεις και αρνητικά συναισθήματα, ο σκοπός φανερώνεται πολύ συχνά με πληθώρα από βοηθητικές εικόνες, σύμβολα και ιδέες.

Εμφανίζεται όμως πρώτα η ανάγκη οδυνηρών συνειδητοποιήσεων. Πρέπει να αρχίσουμε να καταπίνουμε κάθε είδους πικρή αλήθεια που δεν θέλουμε να αναγνωρίσουμε στον εαυτό μας, αλλά πολύ εύκολα αναγνωρίζουμε στους άλλους. Παρορμήσεις όπως εγωισμός, τεμπελιά, πνευματική ραθυμία, φαντασιοπληξία, αδιαφορία, δειλία, τάση για χειραγώγηση, ραδιουργία, απληστία για χρήμα και υλικά αγαθά και γενικά όλα εκείνα τα αμαρτήματα για τα οποία σκεφτόμαστε: ‘Δεν πειράζει, κανένας δεν θα το προσέξει’ ή ‘στο κάτω-κάτω όλοι το ίδιο κάνουν’ ή ‘όλοι εξυπηρετούμαστε έτσι’ και η ηθική νόρμα, που μας προστατεύει από την αρρώστια, παραμερίζεται και απωθείται. Η γνωριμία με τις πλευρές μας, που προτιμάμε να μην κοιτάζουμε από πολύ κοντά, συνιστά τη ‘συνειδητοποίηση της Σκιάς’ που έχω αναφέρει ήδη σε προηγούμενες αναρτήσεις.

Η ‘άλλη πλευρά’ του καθημερινού εαυτού μας, ο ‘σκοτεινός εαυτός’ μας που βρίσκεται στο παρασκήνιο, είναι η ανθρώπινη ψυχική Σκιά. Η Σκιά είναι το κατώτερο ον μέσα μας, αυτό που κάνει όλα όσα δεν επιτρέπουμε στον τρέχοντα εαυτό μας να κάνει, αυτό που είναι όλα όσα δεν είμαστε εμείς, ο κύριος Χάιντ του Δρα Τζέκιλ μας, ο Μεφιστοφελής του Φάουστ μας. Η Σκιά είναι όλες οι πρωτόγονες επιθυμίες και κατωτερότητες που δεν συμβιβάζονται με τις κοινωνικές αρχές και την ιδανική προσωπικότητα και γι’ αυτό απωθούνται, όλα όσα δεν θέλουμε να ξέρουμε για τον εαυτό μας και για τα οποία ντρεπόμαστε σε κανονικές συνθήκες. Είναι ευνόητο ότι όσο πιο στενή και περιοριστική είναι η κοινωνία στην οποία ζει κάποιος τόσο ευρύτερη είναι η ανθρώπινη Σκιά του. Επειδή η Σκιά είναι στο παρασκήνιο, η συνηθισμένη εκπαίδευση και αγωγή δεν την αγγίζουν, με αποτέλεσμα να έχει παραμείνει σχεδόν ίδια από την εποχή που ο άνθρωπος περπάτησε για πρώτη φορά πάνω στη γη. Η Σκιά εκτός από προσωπικό είναι συγχρόνως και συλλογικό φαινόμενο, αφού είναι κοινή σε όλη την ανθρωπότητα. Αυτή η συλλογική πλευρά εκφράζεται με τη μορφή του διαβόλου, του μάγου, του εγκληματία και γενικά με όλες τις κατώτερες και αρνητικές μορφές. Η Σκιά θέτει ηθικό πρόβλημα για το άτομο και το σύνολο και για να το συνειδητοποιήσουμε χρειάζεται ηθική προσπάθεια. Πώς μπορούμε χωρίς κατάλληλη παιδεία να συνειδητοποιήσουμε τη Σκιά μας;

Αυτός που σκέπτεται μόνο τον εαυτό του και τις προεκτάσεις του -τους δικούς του, τους οπαδούς του, τους ομοφρονούντες κτλ.- είναι ο πιο βαθιά κοιμισμένος. Όταν ταυτιζόμαστε με τον τρέχοντα, καθημερινό, ψεύτικο εαυτό μας με την ψευδή συνείδηση, την ψεύτικη προσωπικότητα, πέφτουμε σε βαθύ ύπνο. Ξυπνάω σημαίνει δεν έχω τίποτα το ψεύτικο, δεν έχω ψεύτικη προσωπικότητα. Η ψεύτικη προσωπικότητα ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό της και γοητεύεται από το πώς της φέρονται οι άλλοι. Όταν ταυτιζόμαστε με αυτήν πέφτουμε σε ύπνο -είναι φανερό το γιατί: όλα τα συναισθήματα στρέφονται προς την ψεύτικη προσωπικότητα. Από την άλλη πλευρά, ασχολούμαι με την ‘εσωτερική εργασία’ σημαίνει βγαίνω από τα όρια του ψεύτικου. Η ψεύτικη προσωπικότητά μας μισεί την ‘εσωτερική εργασία’ επειδή αυτή την καταστρέφει τελικά. Κάθε βήμα προς την αυτογνωσία, αδυνατίζει το ψεύτικο μέσα μας. Σε ανώτερο επίπεδο συνειδητότητας η ψεύτικη προσωπικότητα δεν υπάρχει. Ζει στη συνήθη κατάσταση καθημερινής συνειδητότητας, που είναι ο ξυπνητός ύπνος. Στο συνηθισμένο μας επίπεδο συνειδητότητας δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Μας κάνει ό,τι θέλει η ζωή με κολακείες, ωραία λόγια, ψεύτικα χαμόγελα, ψεύτικες υποσχέσεις -κυρίως από τους πολιτικούς-, με υποκρισίες, με επινοήσεις κτλ. Είναι πολύ κουραστικό να είσαι ψεύτικος, ζώντας μέσα σε ατέλειωτες εκδηλώσεις της ψευτιάς. Τι είμαστε όμως πίσω από αυτό το προσωπείο; Σε αυτό ακριβώς το βαθύτερο επίπεδο στοχεύει η ‘εσωτερική εργασία’: να μάθουμε τι κρύβεται πίσω από το ψεύτικο, τη μάσκα, την persona, στοχεύει στις ανώτερες καταστάσεις συνειδητότητας που συνδέονται με τη λειτουργία του αληθινού, της ουσίας του Πραγματικού μέσα στον άνθρωπο. Τότε μόνο βγαίνουμε από τον συνειδησιακό ύπνο –και αυτό που ζούμε σήμερα είναι μια ευκαιρία για όλα αυτά, αρκεί να το αναγνωρίσουμε ως κάλεσμα.