Το κείμενο αυτό εντάσσεται σε ευρύτερη έρευνα με θέμα ‘Ποίηση και Μαθηματικά’. Από τους πολλούς όρους και έννοιες των Μαθηματικών που χρησιμοποιεί στην Ποίησή της η Dickinson, στο παρόν άρθρο περιοριζόμαστε στην ‘περιφέρεια’.

 Εισαγωγικά

 Το έργο των μεγάλων ποιητών μπορεί να διερευνηθεί από πολλές απόψεις. Η Emily Dickinson (1830-1886) στο έργο της χρησιμοποιεί συγκεκριμένους όρους από τα Μαθηματικά, τα οποία είναι ένα από τα πολλά σχολικά μαθήματα στα οποία ήταν καλά εκπαιδευμένη. Ήταν μέρος του προγράμματος σπουδών της, το οποίο  περιλάμβανε Άλγεβρα, Γεωμετρία και Αριθμητική. Σύμφωνα με την ίδια, βρίσκει τη μελέτη των Μαθηματικών ‘διανοητικά διεγερτική’ και συχνά ενσωματώνει τη μαθηματική γλώσσα στην ποιητική της διατύπωση: Logarithm, exponential power, Binomial Theorem κτλ. Περίπου διακόσια ποιήματα της Dickinson περιλαμβάνουν κάποια αναφορά σε μαθηματικούς όρους και ιδέες, ενώ πλήθος άλλων εξαρτάται σιωπηρά από την έννοια της απαρίθμησης, της μέτρησης και της ποσοτικής εκτίμησης.

 Οι κρίσιμες προσεγγίσεις στον χώρο των Μαθηματικών στο έργο της Dickinson είναι συναρπαστικές και πλούσιες. Οι μελετητές έχουν διερευνήσει τη σχέση μεταξύ των Μαθηματικών και της ισότητας στην ποίησή της˙ έχουν ερμηνεύσει το μαθηματικό λεξιλόγιο της Dickinson υπό το πρίσμα της αντίφασης ανάμεσα στον εμπειρισμό και τον μυστικισμό της˙ έχουν μελετήσει τη σύνδεση μεταξύ της μαθηματικής εκπαίδευσής της και της θρησκευτικής ανατροφής της˙ έχουν ερευνήσει τα μαθηματικά στοιχεία της Dickinson παράλληλα με τη δέσμευσή της στην αποδόμηση της ποιητικής μορφής΄ τέλος, έχουν αναλύσει τους μαθηματικούς τρόπους της Dickinson σε σχέση με τη χρήση της Ευχαριστιακής γλώσσας.

 Επίσης, έχουν θεωρήσει ότι η Dickinson χρησιμοποίησε αριθμητικά σύμβολα για να απεικονίσει τον σκεπτικισμό της για τις ολιστικές παγκόσμιες απόψεις του καιρού της, όπως ο Υπερβατισμός (Transcendentalism). Αλλά, ενώ οι προσεγγίσεις στα Μαθηματικά της Dickinson ήταν ποικίλες, οι μελετητές περισσότερο ή λιγότερο έχουν την τάση να βλέπουν τη μαθηματική σκέψη και λογική ως ασυμβίβαστη με τις ποιητικές προθέσεις της Dickinson. Για παράδειγμα, ισχυρίζονται ότι η Dickinson βρίσκει πως τα Μαθηματικά είναι απελπιστικά ανεπαρκή για το έργο της περιγραφής της συμβολικής λειτουργίας, που θεωρεί ότι η ίδια εκπληρώνει ως ποιήτρια. Ομοίως, ότι οι ποιητικές μορφές της Dickinson δεν εντοπίζονται μέσα στο αρμονικό μαθηματικό πλαίσιο της φύσης.

Άλλοι πάλι είτε αποθαρρύνουν τους αναγνώστες από το να αποδίδουν πολύ μεγάλη σημασία στην παρουσία μαθηματικής γλώσσας στην ποίηση της Dickinson, αφού στην καλύτερη περίπτωση αυτή χρησιμοποιεί τα Μαθηματικά υποδηλωτικά, ιμπρεσιονιστικά, περισσότερο ως κολάζ παρά ως οριστική δομή, είτε, αναφερόμενοι στη φράση της Dickinson “σπασμένα μαθηματικά” (broken mathematics), ότι απεικονίζει  τα Μαθηματικά ως ένα σύστημα, το οποίο σίγουρα ‘σπάει’ στην ανικανότητά του να αποδείξει τις εικασίες της. Η Dickinson πράγματι κατά καιρούς πειραματίζεται με “σπασμένα” Μαθηματικά. Πιο συγκεκριμένα, δημιουργεί αισθητικές σπαζοκεφαλιές με “σπάσιμο” των μαθηματικών κανόνων. Αλλού στο γράψιμό της, η Dickinson χρησιμοποιεί “αδιάσπαστες” μαθηματικές έννοιες. Επιπλέον, χρησιμοποιεί αυτές τις έννοιες όχι “υποδηλωτικά” ή “ιμπρεσιονιστικά”, αλλά με ακρίβεια, λογικά και με τεράστια φροντίδα.

 Η ακρίβεια της μαθηματικής γλώσσας συχνά επέτρεψε στην Dickinson να επισημοποιήσει τον τρόπο με τον οποίο σκέφτηκε και αισθάνθηκε για ανέκφραστα  θέματα. Πολλά από τα ποιήματά της τηρούν τη δική της εντολή “Deal with the soul / As with Algebra!” (Αντιμετώπισε την ψυχή / Όπως την Άλγεβρα!). Σε αυτά φαίνονται μερικοί από τους τρόπους με τους οποίους η Dickinson χρησιμοποιεί συγκεκριμένες μαθηματικές αρχές για να αναφερθεί στα μυστήρια, όπως ο θάνατος, το θαύμα, η σχέση του εαυτού με τον Θεό και τα όρια της ανθρώπινης γνώσης. Δείχνεται επίσης ότι η φύση των Μαθηματικών συνάδει πλήρως με την ποιητική ευαισθησία της Dickinson. Όχι μόνο είχε ποιητική κατανόηση των Μαθηματικών, αλλά είχε βαθιά μαθηματική κατανόηση του δικού της ποιητικού εγχειρήματος.

Η Emily Dickinson και η ‘Περιφέρεια’

Στη συνέχεια περιοριζόμαστε μόνο στη μελέτη της χρήσης του όρου ‘περιφέρεια’ στα ποιήματα της Dickinson. Συμπεριλαμβανομένης μιας συχνά παρατιθέμενης φράσης -“το εγχείρημά μου είναι περιφέρεια”- σε επιστολή προς τον συνταγματάρχη Higginson, η Dickinson χρησιμοποιεί πολλές φορές τη λέξη περιφέρεια (Circumference) σε επιστολές και ποιήματα. Για παράδειγμα, η λέξη εμφανίζεται και στα δύο ποιήματα που δίνονται παρακάτω:

 When Bells stop ringing —Church— begins / The Positive —of Bells— / When Cogs —stop— that’s Circumference— / The Ultimate —of Wheels.   

 The Poets light but Lamps— / Themselves—go out— / The Wicks they stimulate— / If vital Light // Inhere as do the Suns— / Each Age a Lens / Disseminating their / Circumference—

Πολλοί μαθηματικοί όροι -όπως sum, subtract, circumference, arithmetic– είναι πλούσιοι σε νόημα και ήχο. Η Dickinson είναι ποιήτρια της συντομίας, της μικρής φόρμας, που συμπιέζει τόσο τον ήχο όσο και το νόημα σε όσο το δυνατόν λιγότερα λόγια. Αυτή η “μέγιστη επίδραση στις λιγότερες λέξεις” είναι μια σημαντική σύνδεση της Dickinson με τη συμπύκνωση και συντομία των Μαθηματικών. Το πιο εμφανές παράδειγμα της μαθηματικής φαντασίας της Dickinson είναι η έλξη της στο σχήμα του κύκλου. Η λέξη ‘περιφέρεια’ εμφανίζεται ξανά και ξανά στα γραπτά της. Στην ποίησή της χρησιμοποιεί τον όρο για θέματα τόσο διαφορετικά όσο τα έντονα σωματικά βάσανα, η μαγευτική πτήση μιας πεταλούδας, και το θέαμα του ηλιοβασιλέματος.

 Οι αναγνώστες έχουν την τάση να ερμηνεύουν την περιφέρεια της Dickinson λιγότερο ως μαθηματικό σχήμα και περισσότερο ως λυρική εικόνα του εγκλεισμού. Για παράδειγμα, έχει προταθεί ότι η περιφέρεια είναι η συχνότερη μεταφορά για την έκσταση της Dickinson. Σε διακειμενικό πλαίσιο άλλων Αμερικανών στοχαστών, που βασίστηκαν στο σχήμα του κύκλου, εκλαμβάνεται ως μέσο φαντασίας της σχέσης του εαυτού με την αιωνιότητα. Στη Dickinson, όπως και στους Emerson και Thoreau, η αιωνιότητα και το άπειρο και ο ίδιος ο Θεός μπορούν καλύτερα να θεωρηθούν ως το περικυκλωμένο άπειρο μέσα στο οποίο το άτομο μπορεί να επεκταθεί σύμφωνα με την εσωτερική του ικανότητα. Η περιφέρεια χρησιμεύει ως σύνθετο σύμβολο για εκείνες τις διαταραγμένες στιγμές, όταν με κάποιο τρόπο ο χρόνος υπερβαίνει τον χρόνο. Η περιφέρεια σηματοδοτεί την έκσταση στην επεκτασιμότητά της, στην αυτάρκη ολότητά της.      

 Αυτό που κάνει το σχήμα της περιφέρειας τόσο ισχυρό, είναι η διπλή ή παράδοξη φύση του τόσο ως πεπερασμένο όριο όσο και ως άπειρη επέκταση. Η Dickinson θεωρεί αυτή την παράδοξη φύση ανάλογη με την παράδοξη εμπειρία της έκστασης, όπου ο εαυτός βρίσκεται ταυτόχρονα μέσα και έξω από τον εαυτό του. Η Dickinson έχει  επίσης επικεντρωθεί στη διπλή φύση της περιφέρειας, χρησιμοποιώντας αυτό τον διπλασιασμό ως διαμεσολάβηση μεταξύ ποιήματος και αναγνώστη. Τα σχήματα της περιφέρειας παρεμβάλλονται ενάντια σε φυσικώς θαυμάσιες παρουσίες, αναπαριστώντας έτσι τους εαυτούς τους σε μας, ως περιπτώσεις ενός μεγαλείου με το οποίο ζητάμε, με τη σειρά μας, να ταυτιστούμε, ίσως ως ανυπεράσπιστοι αναγνώστες. Με άλλα λόγια, η περιφέρεια αντιπροσωπεύει την ποίηση της Dickinson ως ούτε αποκλειστική ούτε περιεκτική, ούτε εξαιρετικά ισχυρή ούτε εύκολα προσβάσιμη, αλλά κάπου ενδιάμεσα.

Ορισμένα από τα “ποιήματα περιφέρειας” (circumference poems) της Dickinson προσκαλούν το είδος ανάγνωσης που είναι χαλαρό και όχι ακριβώς μαθηματικό. Για παράδειγμα:

 I saw no Way – The Heavens were stitched – / I felt the Columns close – / The Earth reversed her Hemispheres – / I touched the Universe – //

And back it slid – and I alone – / A Speck opon a Ball – / Went out opon Circumference – /Beyond the Dip of Bell – 

Αυτές οι στροφές χρησιμοποιούν τη διπλή φύση της περιφέρειας για να προκαλέσουν τις παράδοξες αισθήσεις που συνοδεύουν την έκσταση. Κάθε στροφή αντιστοιχεί στο μισό αυτής της διπλής φύσης. Στην πρώτη στροφή, το εκστατικό θέμα συνυπάρχει με τον πλανήτη Γη. Πιο συγκεκριμένα, η παρατακτική αντιπαράθεση μεταξύ της τρίτης και της τέταρτης γραμμής – «Η Γη αντέστρεψε τα ημισφαίρια της – / άγγιξα το Σύμπαν» – πλαισιώνει το «Η Γη» ως αντίστοιχη σε μέγεθος με το λυρικό «Εγώ». Ενωμένοι στην περιφέρεια, ο εαυτός και ο κόσμος μοιράζονται τις ίδιες αναλογίες, το ίδιο επεκτατικό πεδίο. Η Dickinson προτείνει εδώ ότι, για να βρεθεί κάποιος σε έκσταση, πρέπει να υπερβεί την ατομικότητα και να αποκτήσει μια κατάσταση του νου τόσο περιεκτική όσο ο ίδιος ο κόσμος. Στη δεύτερη στροφή, η αναλογία του λυρικού ομιλητή προς τη Γη υφίσταται δραματική αλλαγή.

 Το λυρικό “Εγώ” γίνεται ένα απλό “Speck opon a Ball” (κηλίδα πάνω σε μπάλα), δηλαδή, γίνεται ένα από τα απείρως επεκτάσιμα σημεία μηδενικών διαστάσεων που αποτελούν την επιφάνεια -την περιφέρεια- του πλανήτη. Ωστόσο, αυτή η εμπειρία της μηδενικής διάστασης δεν είναι λιγότερο υπερβατική από την εμπειρία μεγέθους που περιγράφεται στην πρώτη στροφή. Πράγματι, είναι στη δεύτερη στροφή που το λυρικό «Εγώ» παρασύρεται και εξαφανίζεται πέρα από τον ορίζοντα του ποιήματος. Στο χαλαρό μαθηματικό σχήμα του ποιήματος, η διπλή φύση της περιφέρειας – πεπερασμένο όριο και άπειρη επέκταση- συνηχεί με την εκστατική εμπειρία του να είμαστε ταυτόχρονα κεντρικοί και περιφερειακοί της κοσμικής τάξης. Ωστόσο, για την Dickinson, η περιφέρεια είναι κάτι περισσότερο από ένα χαλαρά μαθηματικό σχήμα που υπερβαίνει τη διχοτομία μεταξύ πεπερασμένου και άπειρου. Είναι επίσης μέρος ενός γεωμετρικού τύπου˙ αυτός ο τύπος επιτρέπει στην Dickinson να δημιουργήσει έναν αριθμητικά ακριβή απολογισμό μιας αλήθειας που δυσκολεύεται να εκφράσει μόνο με λέξεις.

 Time feels so vast that were it not / For an Eternity – / I fear me this Circumference / Engross my Finity – // To His exclusion, who prepare / By Processes of Size / For the Stupendous Vision / Of His Diameters –  

Αυτές οι στροφές αφορούν τη σχέση μεταξύ χρονικότητας και αιωνιότητας, και η Dickinson χαρακτηρίζει και τις δύο αυτές οντότητες με μαθηματικούς όρους. Η χρονικότητα είναι «αυτή η περιφέρεια», η οποία απειλεί να περιορίσει τον λυρικό ομιλητή στον κόσμο της θνητής εμπειρίας. Η αιωνιότητα -το βασίλειο του Θεού- αποτελείται από τις «Διαμέτρους Του», τις οποίες ο ομιλητής ελπίζει τελικά να δει σε ένα «Υπέροχο Όραμα» μετά το θάνατο. Με τη λέξη «περιφέρεια» η Dickinson εννοεί την καμπύλη που σχηματίζει το όριο ενός κύκλου και με τη λέξη «διάμετρος» την ευθεία που περνά από το κέντρο ενός κύκλου και καταλήγει στην περίμετρό του. Ωστόσο, η σχέση μεταξύ περιφέρειας και διαμέτρου που έχει η Dickinson κατά νου δεν είναι γεωμετρικό σχήμα, αλλά μάλλον συγκεκριμένος αριθμός.

Η αναλογία της περιφέρειας ενός κύκλου προς τη διάμετρό του -δηλαδή, η περιφέρεια διαιρούμενη με τη διάμετρο- ισούται με το π, έναν άρρητο αριθμό που εμφανίζεται ως σταθερά σε πολλές μαθηματικές εκφράσεις. Ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλος ή μικρός είναι ένας δεδομένος κύκλος, αυτός ο αριθμός χαρακτηρίζει πάντα την αναλογία μεταξύ της περιφέρειας και της διαμέτρου του κύκλου. Όπως όλοι οι άλλοι άρρητοι αριθμοί, το π δεν μπορεί να γραφτεί ως ακέραιος αριθμός ή ως αναλογία δύο ακέραιων αριθμών (κλάσμα). Σε δεκαδική μορφή, συνεχίζεται για πάντα χωρίς να επαναληφθεί ή να αποκαλυφθεί ένα μοτίβο. Ο υπολογισμός του π έως το τελευταίο δεκαδικό ψηφίο του είναι επομένως αδύνατος, αλλά ο αριθμός μπορεί να αποδοθεί προσεγγιστικά ως 3.14159… Ως εκ τούτου, ο λόγος της περιφέρειας προς τη διάμετρο εκφράζεται ως ο ακόλουθος τύπος: Περιφέρεια / διάμετρος = 3.14159…

Ας παρατηρήσουμε πώς η δομή αυτού του τύπου αντιστοιχεί στη δομή του ποιήματος της Dickinson. Τόσο ο τύπος όσο και το ποίημα, πιο συγκεκριμένα, είναι εκφράσεις της σχέσης μεταξύ περιφέρειας και διαμέτρου. Αναπαριστώντας τη σχέση της χρονικότητας προς την αιωνιότητα όσον αφορά την αναλογία της περιφέρειας ενός κύκλου προς τη διάμετρό του, το ποίημα αντιπροσωπεύει τη σχέση μεταξύ  χρονικότητας και αιωνιότητας ως τον αριθμό π:

 Χρονικότητα / αιωνιότητα = “αυτή η Περιφέρεια” / “Οι διάμετροί της” = 3.14159…   

Ωστόσο, μια τέτοια διαμόρφωση περιπλέκεται από το γεγονός ότι ο μόνος κύκλος του οποίου η περιφέρεια εμφανίζεται στην πρώτη στροφή δεν ταυτίζονται εντελώς με την  πολλαπλότητα των κύκλων ή των σφαιρών των οποίων οι πληθυντικοί διάμετροι εμφανίζονται στη δεύτερη στροφή. Χρησιμοποιώντας τη φράση «Διαδικασίες μεγέθους» στην έκτη γραμμή του ποιήματος, η Dickinson απεικονίζει τον τόπο της χρονικότητας εντός της αιωνιότητας με όρους μιας συνεχώς αναπτυσσόμενης σειράς ομόκεντρων κύκλων. Δεν είναι τυχαίο που ο Emerson επικαλείται μια σχεδόν ταυτόσημη εικόνα στις εναρκτήριες προτάσεις του δοκιμίου του“Circles”:

 Το μάτι είναι ο πρώτος κύκλος˙ ο ορίζοντας που αυτό σχηματίζει είναι ο δεύτερος. Και σε όλη τη φύση αυτή η πρωτογενής μορφή επαναλαμβάνεται χωρίς τέλος. Είναι το υψηλότερο έμβλημα στο κρυπτογράφημα του κόσμου. Ο Άγιος Αυγουστίνος περιέγραψε τη φύση του Θεού ως κύκλο του οποίου το κέντρο είναι παντού και η περιφέρειά του πουθενά. Διαβάζουμε όλη τη ζωή μας την αφθονία αυτής της πρώτης φόρμας. Η ζωή μας είναι μια μαθητεία στην αλήθεια ότι γύρω από κάθε κύκλο μπορεί να σχηματιστεί ένας άλλος.

 Η Dickinson μοιράζεται την Αυγουστινιανή αντίληψη του Emerson για τον Θεό: φαντάζεται την αιωνιότητα ως «Περιφέρεια χωρίς Έκτυπο – / Ή Εκτίμηση – Ή Τέλος -» και «Κέντρο, εκεί, συνεχώς». Από αυτή την προοπτική, η αναλογία χρονικότητας (η πεπερασμένη περιφέρεια της θνητής ζωής του λυρικού ομιλητή) προς την αιωνιότητα (οι άπειρες διάμετροι ενός κύκλου του οποίου το κέντρο είναι παντού και η περιφέρεια πουθενά) ισούται όχι με το π αλλά μάλλον με την αναλογία ενός πεπερασμένου αριθμού προς το άπειρο -μια αναλογία που αποδίδει αναγκαστικά έναν απειροστό αριθμό. Η Dickinson επιτρέπει και οι δύο αναλογίες να συνυπάρχουν. Εάν το πηλίκο που παίρνουμε από τη διαίρεση αυτών των στροφών είναι 3.14159… ή ένας αριθμός που τείνει στο μηδέν, η Dickinson χρησιμοποιεί τα Μαθηματικά για να περιγράψει τη σχέση του χρόνου με την αιωνιότητα ως κάτι τόσο απείρως αόριστο όσο και απείρως προσιτό. Ίσως να μην μπορέσουμε να κατανοήσουμε αυτή τη σχέση στο σύνολό της -τελικά, δεν θα βρούμε ποτέ το τελικό δεκαδικό ψηφίο του π- αλλά κατανοούμε την αλήθεια της τόσο τέλεια όσο κατανοούμε την αλήθεια μιας μαθηματικής σταθεράς. Ιδωμένο υπό αυτό το φως, το ποίημα περιπλέκει τον ισχυρισμό ότι η Dickinson χρησιμοποιεί την ιδέα των αναλογιών στα ποιήματά της ως μέρος ενός μεγαλύτερου έργου για να συγκρίνει τη Γη με τον ουρανό, προκειμένου να ανακαλύψει ποιο από τα δύο μπορεί να ικανοποιήσει τις συναισθηματικές και διανοητικές της απαιτήσεις πιο διεξοδικά και ικανοποιητικά.

 Το “The Angle of a Landscape” είναι ένα άλλο μαθηματικό ποίημα στο οποίο η Dickinson διαλογίζεται για τη φύση της χρονικότητας. Για άλλη μια φορά επικαλείται το σχήμα του κύκλου με αυστηρά γεωμετρικό τρόπο. Αυτή τη φορά, ωστόσο, οι αναλογίες δεν συμμετέχουν στο μαθηματικό της πλαίσιο. Και η εστίασή της είναι λιγότερο στην αμετάβλητη φύση της αντικειμενικής πραγματικότητας και περισσότερο στην υποκειμενική εμπειρία της ίδιας της αλλαγής.

 The Angle of a Landscape – / That every time I wake – / Between my Curtain and the Wall / Opon an ample Crack – //  Like a Venetian – waiting – / Accosts my open eye – / Is just a Bough of Apples – / Held slanting, in the Sky – // The Pattern of a Chimney – / The Forehead of a Hill – / Sometimes – a Vane’s Forefinger – / But that’s – Occasional – // The Seasons – shift – my Picture – / Opon my Emerald Bough, / I wake – to find no – Emeralds – / Then – Diamonds – which the Snow // From Polar Caskets – fetched me – / The Chimney – and the Hill – / And just the Steeple’s finger – / These – never stir at all –  

Οι λέξεις “Angle” και “Polar” είναι κλειδιά για μαθηματική κατανόηση αυτού του ποιήματος. Και οι δύο έχουν μη-μαθηματικές έννοιες που προφανώς λειτουργούν εδώ: «η γωνία» αναφέρεται στη θέση από την οποία το τοπίο παρουσιάζεται στην άποψη του ποιητή και το «πολικό» αναφέρεται στον κρύο καιρό από τον Βόρειο Πόλο. Αλλά αυτές οι λέξεις έχουν επίσης και συγκεκριμένες μαθηματικές έννοιες. Στη Γεωμετρία, η «γωνία» αναφέρεται στο σχήμα που σχηματίζεται από δύο γραμμές που αποκλίνουν από ένα κοινό σημείο. Το “Polar“, εν τω μεταξύ, αναφέρεται σε αυτό που είναι γνωστό στα Μαθηματικά ως σύστημα πολικών συντεταγμένων. Μια πολική συντεταγμένη είναι μία από τις δύο συντεταγμένες που καθορίζουν μαζί τη θέση ενός σημείου σε ένα επίπεδο με αναφορά σε μια σταθερή γραμμή (δηλαδή, έναν «πολικό άξονα») και ένα σταθερό σημείο («Ο» ή «σημείο αρχής») στη σταθερή γραμμή. Μία από αυτές τις δύο συντεταγμένες είναι το μήκος της ακτίνας που σύρεται από το “Ο” στο σημείο που καθορίζεται. Η άλλη συντεταγμένη είναι η γωνία που σχηματίζει αυτή η ακτίνα με τον πολικό άξονα. Για παράδειγμα, οι πολικές συντεταγμένες ενός σημείου Ρ είναι οι (ρ, θ) όπου το ρ δηλώνει το μήκος της ακτίνας και το θ την πολική γωνία.

 «Πες όλη την αλήθεια αλλά πες την λοξά – / Η επιτυχία βρίσκεται στον Κύκλο», αποφθέγγεται η Dickinson. Στο σύστημα πολικών συντεταγμένων που περιγράφηκε παραπάνω, η κλίση και η περιφέρεια αλληλεπικαλύπτονται όπως και στον αφορισμό της Dickinson. Στο “The Angle of a Landscape” χρησιμοποιεί την πολική γωνία για να “Πει όλη την αλήθεια” για την περίπλοκη αίσθηση του θαυμασμού που μπορεί κάποιος να βιώσει κοιτάζοντας έξω από το παράθυρο και αναλογιζόμενος τον κύκλο της εποχικής μεταμόρφωσης. Κάθε λεπτομέρεια στο ποίημα αντιστοιχεί σε ένα στοιχείο του συστήματος πολικών συντεταγμένων. Το “ανοιχτό μάτι” αντιστοιχεί στο σημείο αρχής Ο. Το “η κουρτίνα” αντιστοιχεί στον πολικό άξονα. Το “Τοίχος” αντιστοιχεί στην ακτίνα. Η “Γωνία ενός Τοπίου” -η “ρωγμή” που σχηματίζεται “Μεταξύ της κουρτίνας μου και του τοίχου”- αντιστοιχεί στην πολική γωνία θ. Η ταράτσα στο βάθος -“Η καμινάδα – και ο λόφος – / Και μόνο το δάχτυλο του καμπαναριού”- αντιστοιχεί στο σημείο P του οποίου οι συντεταγμένες “ποτέ καθόλου δεν ανακατεύονται”. Και ο κύκλος των εποχών, που δημιουργείται τόσο από την τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο όσο και από την κλίση του άξονα της Γης, αντιστοιχεί στην αρχή της κυκλικότητας γύρω από την οποία περιστρέφεται το σύστημα πολικών συντεταγμένων.

 Μια ενδιαφέρουσα εικόνα προκύπτει από αυτό το πλαίσιο. Εδώ, ο λυρικός ομιλητής – μια κορυφή κλειδωμένη μέσα σε γωνία της οποίας οι μοίρες δεν αλλάζουν ποτέ- εμφανίζεται ως παράξενα παθητικός και αδρανής. Η αντίληψή μας για αυτόν ως στατική οντότητα ενισχύεται από το γεγονός ότι το μόνο που του έχει αποδοθεί είναι το “ξύπνημα”. Οι μοναδικές του ενέργειες, με άλλα λόγια, συνίστανται στο να διατηρεί τα μάτια του ανοιχτά και να παραμένει συνειδητός για αυτό που βλέπει. Εν τω μεταξύ, ο εξωτερικός κόσμος -ο κόσμος πέρα από τη γωνία του λυρικού ομιλητή- αλλάζει ενεργά συνεχώς. Ο πολυάσχολος κύκλος των εποχών καλειδοσκοπικά αλλάζει τα περιεχόμενα του «The Angle of a Landscape» από το καλοκαιρινό «Emeralds» στο χειμωνιάτικο «Diamonds» και από τα χειμερινά διαμάντια πίσω στα καλοκαιρινά σμαράγδια, ξανά και ξανά, χρόνο με τον χρόνο.

 Αλλά αυτό που πραγματικά θέλει η Dickinson να δούμε είναι πώς η περιστροφή των εποχών δημιουργεί την προοπτική ψευδαίσθηση ότι το «εγώ» κινείται, ενώ ο κόσμος της αλλαγής μένει ακίνητος. Αυτή η ψευδαίσθηση αντικατοπτρίζεται πιο έντονα στις γραμμές δεκαέξι και δεκαεπτά, όπου ο ομιλητής βλέπει τα «Διαμάντια -τα οποία μου έφερε το χιόνι // Από πολικές κοσμηματοθήκες». Παρόλο που αυτές οι γραμμές περιγράφουν το χιόνι ως να φέρνει τα διαμάντια στον λυρικό ομιλητή από πολικές κοσμηματοθήκες, η περιγραφή περιπλέκεται από την μπερδεμένη μορφή στην οποία εμφανίζεται. Η γραμματική περίπτωση κάθε λέξης δεν είναι άμεσα σαφής: το “Διαμάντια”, για παράδειγμα, στην αρχή εμφανίζεται στην ονομαστική. Η περιγραφή διασπάται όχι μόνο συντακτικά αλλά και ποιητικά, από ένα σπάσιμο στη στροφή. Οι παύλες, επιπλέον, προσθέτουν στην επίδραση της διαταραχής σε αυτές τις γραμμές. «Διαμάντια», «Χιόνι», «Πολικές κοσμηματοθήκες» και «μου ’φερε» συμπεριφέρονται λιγότερο ως συντακτικές μονάδες και περισσότερο ως κομμάτια χρωματισμένου γυαλιού σε ένα καλειδοσκόπιο, το ίδιο που προκαλείται από την περιστροφή των εποχών. Σε αυτό το πλαίσιο, η θέση -η γραμματική υπόθεση- της λέξης «εγώ» είναι ασταθής. Κατά συνέπεια, η γραμμή “From Polar Caskets – fetched me” δίνει την εντύπωση ότι το “εγώ” το ίδιο “φέρεται” στα “Polar Caskets“, και περιστρέφεται και επιστρέφει.

 Παρ’ όλο που ο λυρικός ομιλητής είναι παγωμένος στο “Polar Casket” της πολικής γωνίας του, από τη “γωνία” ή την οπτική του, περιστρέφεται επίσης μέσω μιας ατελείωτης κίνησης. Με τον τρόπο αυτό μεταφερόμενο από τον κύκλο των εποχών, το λυρικό «εγώ» υπερβαίνει τη σταθερή του γωνία και επιτυγχάνει πανοραμική κατανόηση του χρόνου και της αλλαγής. Εν ολίγοις, η Dickinson χρησιμοποιεί την πολική γωνία για να χορογραφήσει την προσοχή του αναγνώστη με τρόπους που συμπίπτουν με τα ίδια τα θαυμαστικά συναισθήματα του ποιητή, θαυμασμό για τις εποχές των οποίων η κυκλικότητα υπονοεί ότι ο χρόνος δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Όπως ισχυρίζεται ο Πλάτων εν προκειμένω, και πιστεύει η Ντίκινσον, το να γνωρίζουμε Μαθηματικά σημαίνει να πλησιάζουμε πολύ στην υπέρβαση της σωματικής εμπειρίας και στην πραγματοποίηση της αναπόφευκτης φύσης της αιωνιότητας. Μέσα από την παράξενα αφηρημένη γλώσσα και την αόριστη καλολογία των Μαθηματικών, η ποίηση της Dickinson μας μιλάει πέρα από τον κόσμο του χρόνου.

Πηγές Πληροφορίας

Chu, Seo-Young Jennie (2006). Dickinson and Mathematics. The Emily Dickinson Journal, 15(1), 35-55. The Johns Hopkins University Press.

The Poems of Emily Dickinson (1998). Ed. R.W. Franklin. 3 vols. Harvard UP,  Cambridge, MA.

The Letters of Emily Dickinson (1958). Ed. Thomas H. Johnson and Theodora Ward. 3 vols. Harvard UP, Cambridge, MA.

Emerson, Ralph Waldo (1990). “Circles”, in Ralph Waldo Emerson: Selected Essays, Lectures, and Poems. Bantam Books, ΝΥ.

Πλάτων. Πολιτεία. Πάπυρος, 1975.

Theune, Michael (2001). ‘One and One are One’…and Two: An Inquiry into Dickinson’s Use of Mathematical Signs. The Emily Dickinson Journal, 10(1), 99-116.

Βιογραφικό Σημείωμα

 Ο Δημήτρης Γαβαλάς γεννήθηκε στην Κόρινθο το 1949. Σπούδασε μαθηματικά και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην κυβερνητική. Παράλληλα, ασχολήθηκε με την ψυχολογία του Γιούνγκ, την ψυχανάλυση, τον Γκουρτζίεφ και το Ζεν. Έκανε επίσης μεταπτυχιακές σπουδές σε θέματα μαθηματικών και διδακτικής (διδακτορική διατριβή). Εργάζεται ως καθηγητής μαθηματικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Βαρβάκειος Σχολή) και είναι συνεργάτης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Δημοσιεύσεις: Εργασίες σε διεθνή και ελληνικά περιοδικά, καθώς και σε πρακτικά επιστημονικών συνεδρίων. Επιστημονικά και σχολικά βιβλία, καθώς και κεφάλαια σε εκπαιδευτικά βιβλία. Επίσης, ποιητικές συλλογές, δοκίμια και άρθρα για τη λογοτεχνία. Μετέφρασε το βιβλίο του Nicoll “Ψυχαναλυτικά σχόλια στη διδασκαλία του Γκουρτζίεφ”.