Σχεδόν τα πάντα, εκτός από τα άρρητα, μπορούν να εκφραστούν σε λέξεις. Οι λέξεις μπορούν να πείσουν για τα πάντα, ακόμη και για όσα δεν υπάρχουν. Είναι κραταιά δύναμη και έχουν μαγική ισχύ: κάποιες μας δυσαρεστούν, κάποιες μας ευχαριστούν, κάποιες μας τρομοκρατούν, κάποιες μας δίνουν ελπίδα. Μέσω των λέξεων βιώνουμε τον τρόμο, τον θαυμασμό, τη λύπη, τον οίκτο, αλλά και τα προβλήματα των άλλων σαν να ήταν δικά μας –η λεκτική επικοινωνία συμβάλλει στην ενσυναίσθηση.
Οι λέξεις μπορούν να δηλητηριάσουν την ψυχή, όπως ακριβώς κάποιες ουσίες το σώμα: τη γοητεύουν, τη μαγεύουν και την ξεγελούν. Αυτή η κατάσταση καλείται απάτη και ψευδαίσθηση και είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη στο κάθε είδους θέατρο. Έτσι, με μύθους και πάθη προκαλεί την ψευδαίσθηση ότι αυτός που εξαπατά είναι πιο ειλικρινής από εκείνον που δεν εξαπατά και ότι ο εξαπατημένος είναι πια σοφότερος από εκείνον που δεν εξαπατήθηκε. Πιο καλός είναι όποιος ξεγελάει περισσότερο δημιουργώντας πράγματα που μοιάζουν με αληθινά –τα fake news δεν είναι εφεύρεση της εποχής. Αυτοί που εξαπατούν άλλα λένε και άλλα έχουν στον νου τους˙ αλλιώς μπαίνουν και αλλιώς βγαίνουν από το σύστημα λόγω της μετατροπής των αξιών που υφίστανται μέσα σε αυτό.
Ο ελληνικός λαός, πρόθυμος συμπαίχτης στον λαϊκισμό και τον ιλουζιονισμό των πολιτικών, κουτοπόνηρος επίσης, αποδείχτηκε το μεγάλο και εύκολο θύμα. Εκεί που νόμιζε ότι θα κερδίζει και θα την βολεύει αιωνίως, κλήθηκε κάποια στιγμή να πληρώσει αυτά που απολάμβανε και δεν δικαιούνταν. « Όλοι να εξυπηρετηθούμε» ήταν το σλόγκαν τόσα χρόνια, χωρίς προσπάθεια, χωρίς εργασία, χωρίς μόρφωση. Η μέγιστη απολαβή στην ελάχιστη προσπάθεια. Έπεσε θύμα της πονηρίας και της απληστίας του. Όταν άλλοι λαοί δούλεψαν σκληρά πάρα πολλά χρόνια για να κατακτήσουν βιοτικό επίπεδο, εδώ θέλαμε να γίνουμε το ίδιο μέσα σε λίγα χρόνια με δανεικά.
Φυσικό και λογικό ήταν μέσα σε αυτή τη νοοτροπία να ανθίσουν όλα τα ‘λουλούδια’: εύκολο κέρδος, απάτη, αναξιοκρατία, ισοπέδωση, βαθιά αμορφωσιά, ανηθικότητα, διαπλοκή και όλα όσα ζούμε τόσα χρόνια τώρα. Μέχρι πότε θα άντεχε η πραγματικότητα τόση απάτη; Μέχρι πού θα πήγαινε όλη αυτή η υποκρισία; Μέχρι πότε θα κοροϊδεύαμε εαυτούς και αλλήλους; Κάποτε θα τέλειωνε –ε λοιπόν τέλειωσε. Μας έσκασε η βόμβα στα χέρια.
Προς τι λοιπόν η έκπληξη για τα συμβαίνοντα; Τι περιμέναμε δηλαδή; Γιατί διαμαρτυρόμαστε; Επειδή με ελαφρά καρδιά και χάχανα ανά τις καφετέριες και τα μπαράκια της επικράτειας, τις ταβέρνες και τα γήπεδα εκλαμβάναμε μέσα στην άγνοιά μας και την κουτοπονηριά μας αυτόν που εξαπατά ως πιο ειλικρινή από εκείνον που δεν εξαπατά και ο εξαπατημένος νόμιζε ότι είναι πια σοφότερος από εκείνον που δεν εξαπατήθηκε;
Καταντήσαμε από μόνοι μας -λαός ευφυής και δημιουργικός κατά τα άλλα και υπό κανονικές συνθήκες- οι πλέον ηλίθιοι, αφού αυτοκαταστρεφόμαστε. Χάσαμε όλα όσα κερδίσαμε και χτίσαμε εδώ και πολλές δεκαετίες, μέσα σε λίγα χρόνια και ακόμη σήμερα ζούμε με τον μύθο ότι άλλοι φταίνε. Αλλά δεν υπάρχει ηγέτης που να κρατάει καθρέφτη για τον εαυτό του και τον λαό, οι εραστές της εξουσίας, τα βαθιά απαίδευτα και συμπλεγματικά άτομα που κατά κανόνα κυβερνάνε είναι ανίκανα και καμιά όρεξη δεν έχουν για κάτι τέτοιο. Ο ιλουζιονισμός θριαμβεύει και ας λένε κάποιοι ψευτο-διανοούμενοι για την απομάγευση: εμείς συνεχίζουμε τον μαγικό μας ύπνο και περιμένουμε το φιλί της αφύπνισης.
Δυστυχώς, εκτός από το πολιτικό σύστημα και το γενικό κοινωνικό, η ίδια απάτη βασιλεύει –πώς θα γινότανε άλλωστε αλλιώς;- και σε πεδία στα οποία όφειλε να μην συμβαίνει, για παράδειγμα, στα πανεπιστήμια και στον χώρο των διανοουμένων ή της λογοτεχνίας και της τέχνης. Στους ευαίσθητους αυτούς χώρους επικρατεί η αναξιοκρατία, η απόκρυψη της αλήθειας και της πραγματικότητας, και γενικότερα η ανθρώπινη Σκιά* με όσα αυτή συνεπάγεται. Ακριβώς αυτό το τελευταίο είναι που δεν δίνει ελπίδα για κάτι καλύτερο σε αυτό τον τόπο.
* βλ. σχετικά στο ‘Περί ου’ την ανάρτηση της 14 Νοεμβρίου 2020 με τίτλο “Σκιά ή Καταστροφικά Συμπτώματα μιας Αρρώστιας”.