Μαθαίνω σημαίνει αλλάζω. Jerome Bruner

Υπάρχουν μερικά θέματα, ανάμεσα σε άλλα πολλά, που συνήθως δεν συζητούνται. Θίγονται εδώ δέκα τέτοια θέματα με κοινό υποκείμενο πλαίσιο αναφοράς την παιδεία.

1. Στόχοι – Σκοποί

Κατά πού προχωράει η χώρα και ο λαός σήμερα με αυτές τις συνθήκες; Ποιοι είναι οι γενικοί στόχοι του οργανωμένου κράτους, της συντεταγμένης πολιτείας και του πληθυσμού και ποιοι οι επιμέρους σκοποί αντίστοιχα; Υπάρχουν; Αν δεν υπάρχουν, πώς είναι δυνατό να δημιουργηθεί η απαραίτητη διαφορά δυναμικού, ανάμεσα στην τωρινή και στη μελλοντική καλύτερη κατάσταση, η οποία θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη, την αλλαγή και την εξέλιξη;

2. Νοοτροπία – Κοσμοείδωλο

Ποια η νοοτροπία της πλειοψηφίας που δίνει τον τόνο στη χώρα και πώς δημιουργείται και αναπαράγεται; Ποιο το κοσμοείδωλο και η αυτο-εικόνα του ατομικού και συλλογικού στοιχείου και πώς μπορούν να αλλάξουν;

3. Αλήθεια – Πραγματικότητα

Γιατί η κοινωνία φοβάται την αλήθεια και τη διαπίστωση της πραγματικότητας και προτιμά το ψεύδος και την υποκρισία; Πώς μπορούν να λυθούν τα προβλήματα χωρίς να τα βλέπουμε και να τα αντιμετωπίζουμε στις σωστές τους διαστάσεις;

4. Ήθος – Ηθική

Τι κρύβεται πίσω από τα συμπτώματα της κρίσης; Το ότι η διάγνωση του προβλήματος καθυστερεί επικίνδυνα και μας απασχολεί μόνο η οικονομική διάσταση, σημαίνει ότι και να λυθεί το οικονομικό ζήτημα το κυρίαρχο ηθικό ζήτημα δεν θα έχει λυθεί και έτσι θα επιστρέψουμε σε λίγο στην ίδια ή χειρότερη κατάσταση. Μήπως η αλλαγή νοοτροπίας, παραδείγματος, κοσμοειδώλου είναι απαραίτητη; Τι γίνεται με την απουσία ήθους και ηθικής, την ηθική ήττα της κοινωνίας, την αλλαγή προς το χειρότερο μόλις ξεφύγαμε λίγο από τη φτώχια; Τι γίνεται με την απο-πνευματοποίηση;

5. Απληστία Κέρδους – Λαγνεία Χρήματος

Μπορούμε να δούμε χωρίς προκατάληψη τι ακριβώς συμβαίνει σήμερα γύρω μας και μέσα μας σε σχέση με το θέμα του πλουτισμού και της ψυχικής ενέργειας που λιμνάζει ή απουσιάζει; Τι γίνεται, κατ’ επέκταση, με τον ψυχικό θάνατο; Έχουμε κατανοήσει το δίδαγμα της μυθολογίας μας σχετικά με τον βασιλιά Μίδα;     

6. Πολιτική – Πολιτικοί

Η πολιτική συνίσταται από διαδικασίες που συνεπάγονται δομικές αλλαγές σε ένα κοινό, για παράδειγμα, τον σχηματισμό κομμάτων, φατριών (κλίκες), συνασπισμών και προνομιούχων (ελίτ) που ανταγωνίζονται για τους διαθέσιμους πόρους στον δημόσιο τομέα, περιλαμβανομένου του ελέγχου της γενικής ή τοπικής κυβέρνησης. Επίσης, διαδικασίες μέσω των οποίων οι συλλογικές αποφάσεις προκύπτουν ως συνέπεια της επικοινωνίας μεταξύ των ανταγωνιζόμενων φατριών και των ατομικών συμφερόντων και ενδιαφερόντων στην κοινωνία. Σήμερα βαδίζουμε σε καταστάσεις κρίσης, με όσα αυτή συνεπάγεται, κυρίως ψυχολογικής και ηθικής κρίσης, δηλαδή τελικά κοινωνικοπολιτικής κρίσης μεγάλης έκτασης, οπότε είναι πιθανό να ενεργοποιηθεί το μοντέλο του ήρωα-σωτήρα. Σε ποιον μπορεί να προβληθεί αυτό; Υπάρχει η ‘ήρεμη, χαρισματική και ηθική προσωπικότητα’ που μπορεί να βγάλει τον λαό από το αδιέξοδο; Σε λίγο θα ξέρουμε αν οι Έλληνες έχουν συνειδητοποιήσει το πρόβλημα, με τις επιλογές που θα κάνουν και τη γενική στάση που θα τηρήσουν. Ποιοι ασκούν αυτή την πολιτική; Ποιοι είναι οι στόχοι αυτών των πολιτικών; Με ποια κριτήρια αποφασίζουν, ατομικού και κομματικού ή εθνικού και κοινωνικού συμφέροντος; Ποια η προσωπικότητα αυτών των πολιτικών; Πώς λειτουργούν τα κόμματα ως προς τα πρόσωπα που αναδεικνύουν; Πώς ελέγχονται όλα αυτά;

7. Αξιοκρατία – Βελτιστοποίηση

Άλλο πράγμα να κυβερνάνε άνθρωποι που επιδιώκουν πράγματι την αξιοκρατία και τη βελτιστοποίηση του κράτους και του λαού και άλλο αυτοί που δεν δίνουν σημασία γι’ αυτά. Άλλο πράγμα να κυβερνάνε ψυχικά υγιείς και άλλο ψυχικά νοσηροί και διεστραμμένοι. Άλλο πράγμα να κυβερνάνε άνθρωποι που κάνουν αποτελεσματικά και έντιμα τη δουλειά τους και άλλο άνθρωποι που ενδιαφέρονται μόνο για το πώς θα μείνουν δια βίου στην εξουσία Αυτοί που έχουν τις δεύτερες αναφερόμενες ιδιότητες κατάφεραν και έβαλαν στην άκρη τους πρώτους και μόλυναν μεγάλο μέρος του λαού. Τώρα είμαστε ψυχικά άρρωστοι. Πώς θα γιατρευτούμε; Θα μας γιατρέψουν αυτοί που δημιούργησαν αυτή την κατάσταση; Ο τρώσας και ιάσεται; Πάρα πολύ αμφίβολο. Απαιτείται λοιπόν να αναδυθούν από την αφάνεια και να έρθουν στο προσκήνιο αυτοί που έχουν τις πρώτες αναφερόμενες ιδιότητες. Πώς θα γίνει αυτό; Αλλά αν δεν γίνει, τότε χρεοκοπήσαμε ηθικά και υλικά. Πώς θα απαλλαγούμε από την καταστροφική, ανήθικη και καταλυτική για το έθνος και τα άτομα αναξιοκρατία; Πώς θα βελτιστοποιήσουμε το κράτος;

8. Οργάνωση – Έλεγχος – Θεσμοί

Η έννοια της ‘ισορροπίας’ βοηθάει στην κατανόηση των πολιτικών θεσμών, δηλαδή το πώς αυτοί επηρεάζουν τη συμπεριφορά και γιατί δεν μεταβάλλονται. Οι θεσμοί θεωρούνται ως οι ‘κανόνες του παιχνιδιού’ και, στο πολιτικοκοινωνικό σύστημα, τέτοιοι κανόνες μπορεί να είναι από τους νόμους, τις νομοθετικές διαδικασίες και τους εκλογικούς νόμους μέχρι τους διεθνείς νόμους, τα έθιμα και τα πρότυπα συμπεριφοράς. Οι θεσμοί διαμορφώνουν τη συμπεριφορά γιατί και οι άνθρωποι που δρουν μέσα στο πολιτικοκοινωνικό σύστημα διαμορφώνουν τις επιλογές και τις στρατηγικές τους με βάση τους κανόνες του παιχνιδιού. Έτσι υπάρχει ισορροπία. Όμως η επιθυμία των ανθρώπων για εντελώς χωριστή από τους άλλους ύπαρξη, ο εγωισμός, ο ατομισμός, η αυτο-περιστροφή είναι βασικές αιτίες της εντροπικής κατάστασης του σύγχρονου κοινωνικοπολιτικού συστήματος. Όλα αυτά οδηγούν εσωστρεφώς στον ηδονισμό και ευδαιμονισμό, ενώ εξωστρεφώς στην επιβολή και κυριαρχία. Η εξουσία είναι επιθυμητή καθαυτή ακριβώς γιατί ικανοποιεί και τις δυο αυτές τάσεις. Η αίσθηση του ανυπόστατου, της ανυπαρξίας προσώπου, του κενού, που δίνουν η χωριστικότητα κτλ. οδηγεί στις τάσεις αυτο-επιβεβαίωσης αφενός και στην ανασφάλεια και φόβο αφετέρου. Οι ενέργειές μας αποσκοπούν στην αυτο-επιβεβαίωση, στη θεραπεία της ανασφάλειας και του φόβου, στην κάλυψη του κενού, άσχετα αν παίρνουν άλλες μορφές, ακόμα και αυτο-υπέρβασης. Πώς προχωράμε, με αυτές τις συνθήκες, στον ορισμό πλαισίου για την οργάνωση του κράτους, τον έλεγχο, τους ρυθμιστικούς μηχανισμούς, την ανατροφοδότηση για διορθωτικές κινήσεις, την τήρηση νόμων, κανόνων, θεσμών;

9. Νοσηρότητα – Ύβρη

Όποιος μένει πιστός στο φυσικό του ένστικτο, και δεν παίρνουν τα μυαλά του αέρα, επιβιώνει. Το να διαπράττουμε ύβρη σημαίνει προδοσία των ενστίκτων. Το ένστικτο προστατεύει -έχουμε μια ενστικτώδη προστασία κατά της ύβρης. Όλοι έχουμε περηφανευτεί και ξέρουμε ότι όταν το κάνει κάποιος αυτό αισθάνεται ανήσυχος. Ακόμα και πριν πέσουμε από τις σκάλες έχουμε την αίσθηση ότι θα πέσουμε, επειδή με κάποιο τρόπο έχουμε ένα είδος κακού προαισθήματος ή ανησυχίας, χωρίς να ξέρουμε γιατί. Η τιμωρία για την ύβρη γενικά έρχεται γρήγορα. Μπορούμε, επομένως, να πούμε ότι εκείνοι οι άνθρωποι που σήμερα δεν εκτιμούν με μέτρο τα σύγχρονα μέσα και τη γνώση ως χρήσιμα και λογικά εργαλεία του ανθρώπινου νου, αλλά μυστικά πιστεύουν ότι μπορούμε να δαμάσουμε τη φύση και να βρούμε την αλήθεια για τα πάντα, έχουν πέσει σε μια τέτοια ύβρη, σε μια ταύτιση με κάτι που τους υπερβαίνει. Επομένως, τιμωρούνται για την ύβρη. Το χειρότερο είναι ότι ύβρη σημαίνει στειρότητα του νου, γι’ αυτό, αν κάποιος βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση, είναι νοητικά στείρος και εκτός πραγματικότητας και αυτή, σε μεγάλο βαθμό, είναι η κατάσταση της σύγχρονης κοινωνίας. Όμως η σύγχρονη ανθρώπινη συμπεριφορά, υβριστική ουσιαστικά προς όλα όσα μας υπερβαίνουν, τοποθετεί το εγώ μας στη θέση του ‘Θεού που πέθανε’. Αυτή η ύβρη πληρώνεται με την καταστροφή της φύσης, των φυσικών πόρων, τον υπερπληθυσμό, τις παντοειδείς κρίσεις. Κάποιοι υποστηρίζουν ήδη ότι το ανθρώπινο γένος τελικά δεν θα επιβιώσει και ότι το ‘πείραμα άνθρωπος’ απέτυχε -ίδωμεν. Τι κάνουμε με τη διάχυτη νοσηρότητα στη συμπεριφορά των ανθρώπων σε αυτό τον τόπο που τη βλέπουμε σε ατομικές και κοινωνικές εκδηλώσεις και σχέσεις; Ποια ακριβώς είναι αυτή; Από πού προέρχεται; Πώς διορθώνεται; Πώς διευρύνουμε τη συνειδητότητά μας ώστε να αντιληφθούμε την ύβρη και να γλυτώσουμε την τιμωρία;

10. Διαφθορά – Διαπλοκή

Γιατί υπάρχουν όλα αυτά τα ‘σκιερά’ φαινόμενα; Τι κρύβεται πίσω τους; Πώς διορθώνεται η κατάσταση;

Παιδεία

Η απάντηση σε όλα τα πιο πάνω βρίσκεται στον Άνθρωπο και ο Άνθρωπος φτιάχνεται με την παιδεία, δηλαδή τη μόρφωση, την καλλιέργεια, τον πολιτισμό, την ολοκλήρωση της προσωπικότητας, την ουσιαστική εκπαίδευση, την αλλαγή νοοτροπίας και εννοιών κτλ. Όταν όμως αντί για αυτά έχεις απουσία ουσιαστικής παιδείας, απουσία και αποτελεσματικής εκπαίδευσης, τότε δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα από τα πιο πάνω. Άρα το απαραίτητο υπόστρωμα για όλες τις αλλαγές και βελτιώσεις είναι η παιδεία και η εκπαίδευση με πρώτιστο στόχο την αλλαγή και βελτίωση του ανθρώπινου ψυχικού συστήματος μέσω της μάθησης του εαυτού και του κόσμου. Όλα τα άλλα ακολουθούν.

*

Σχόλιο: Νομίζουν κάποιοι ότι απαιτούνται εκατομμύρια ανθρώπων για να αλλάξει κάτι. Σύμφωνα όμως με γνωστό και παλιό μαθηματικό τύπο, απαιτείται μόνο το “ένα δέκατο της τετραγωνικής ρίζας του πληθυσμού”, δηλαδή στον τόπο μας 332 ενωμένοι και αποφασισμένοι άνθρωποι, για να αποτελέσουν την κρίσιμη μάζα της αλλαγής –φαίνεται ότι αυτοί δεν υπάρχουν.