«Επέμενε Εκείνος να μας προτρέπει: προχωρήστε. Αλλά δεν τον ακούγαμε, γιατί; Γιατί καθένας από μας είχε ήδη αποφασίσει για το μέλλον του. Εγώ σκεφτόμουν να επιστρέψω σπίτι μου, η γυναίκα ήθελε ο γιός της να γίνει μεγάλος θαλασσοπόρος, ο άντρας δεν επιθυμούσε τίποτε άλλο παρά να πίνει κρασί στην πλατεία για το υπόλοιπο της ζωής του. Είχαμε συνηθίσει στο ιερό μυστήριο της ζωής και δεν του δίναμε καμιά σημασία. Ο Κύριος τότε σκέφτηκε: Αυτοί εδώ δεν θέλουν να προχωρήσουν; Θα σταματήσουν λοιπόν για πολύ καιρό. Και μόνο σαν φτάσαμε σε εκείνο το σημείο καταλάβαμε το μήνυμά Του. Το ατσάλινο σπαθί έπεσε πάνω στους νέους και η δειλία στους ηλικιωμένους. Όπου και αν βρίσκονται τούτη τη στιγμή, συνεχίζουν ακίνητοι, γιατί έχουν πια δεχτεί την κατάρα του Κυρίου.

Αντίθετα, εμείς πολεμάμε τον Κύριο. Επωφεληθήκαμε από την τραγωδία που μας βρήκε και κάναμε το καθήκον μας απέναντι στον Κύριο, αποδεικνύοντας πως σταθήκαμε ικανοί να υπακούσουμε την εντολή Του που έλεγε: προχωρήστε. Ακόμα και αντιμέτωποι με τις χειρότερες συνθήκες προχωρήσαμε μπροστά χωρίς να λυγίσουμε. Είναι στιγμές που ο Κύριος απαιτεί υπακοή. Είναι όμως και στιγμές που θέλει να δοκιμάσει τη δύναμή μας και μας προκαλεί να καταλάβουμε την αγάπη Του. Εμείς καταλάβαμε ποιο ήταν το θέλημά Του, όταν τα τείχη σωριάστηκαν στη γη. Εκείνα τα τείχη μάς άνοιξαν νέους ορίζοντες και έδειξαν στον καθένα μας τι ήταν ικανός να καταφέρει. Σταματήσαμε να σκεφτόμαστε τη ζωή και αποφασίσαμε να τη ζήσουμε. Το αποτέλεσμα ήταν θαυμάσιο».

Paulo Coelho, Το Πέμπτο Βουνό.

Αν χρησιμοποιώ αυτό το εκτενές απόσπασμα είναι γιατί παρουσιάζει με απλότητα, αμεσότητα και αύρα πνευματικότητας το ζήτημα που σήμερα ονομάζουμε “τάση εμμονής έναντι της τάσης για εξέλιξη”. Τα πάντα στον Κόσμο εμφανίζουν ‘τάση για εξέλιξη’, υπάρχει εξέλιξη βιολογική, συνειδησιακή, πνευματική, αλλά και πολιτισμική, τεχνολογική κτλ., φαίνεται ότι αυτή είναι η φυσική πορεία των πραγμάτων. Υπάρχει όμως από την άλλη πλευρά και η ‘τάση εμμονής’, η τάση δηλαδή να μένουμε στο ίδιο σημείο, να μην αλλάζουμε τίποτα, να συντηρούμε απλώς την ίδια κατάσταση, να συνεχίζουμε ακίνητοι. Έτσι διακρίνουμε τους ανθρώπους σε συντηρητικούς και προοδευτικούς. Οι πρώτοι εμμένουν στα ίδια και στα ίδια, στυλώνουν τα πόδια και δεν προχωράνε, οι δεύτεροι αφομοιώνουν το νέο, προσαρμόζονται στις καινούριες συνθήκες και κάνουν βήματα μπροστά. Φυσικά μιλάμε εδώ για πραγματικότητες, δηλαδή όχι για ανθρώπους που παριστάνουν τους προοδευτικούς, ενώ είναι βαθιά συντηρητικοί. Οι πραγματικά συντηρητικοί, γιατί είναι τέτοιοι; Φαίνεται πως λόγοι ανασφάλειας, φόβου για το καινούριο και το άγνωστο, ίσως αδυναμίας και απροθυμίας να καταβάλουν περισσότερη προσπάθεια και εργασία, τους οδηγούν σε αυτή τη στάση. Οι άλλοι, οι της εξελικτικής τάσης, δεν σημαίνει ότι δεν έχουν ανάλογες ητικές στάσεις, αλλά η διαδικασία προόδου λειτουργεί πολύ πιο έντονα μέσα τους και τους σπρώχνει κυριολεκτικά να ξεπεράσουν τις όποιες ανασχετικές καταστάσεις και να προχωρήσουν μπροστά.

 Καθένας, ανάλογα με τις δυνάμεις του, μπορεί να βρει την ουσιαστική ικανοποίηση, αν ακούσει τον ίδιο του τον Εαυτό/ Ταυτό, ακόμα και μόνος αυτός στη μέση ενός αποπροσανατολισμένου και αποπνευματοποιημένου κόσμου. Τότε φέρνει την αφύπνιση της εξελικτικής ορμής στους ανθρώπους, η οποία βρίσκεται σε ολόκληρη τη φύση και καταπνίγεται μέσα μας από την εξημμένη φαντασίωση, τη διέγερση των επιθυμιών και την ανασταλτική/ εμμονική τάση. 

 Από την αρχή της ζωής, κινητήρια δύναμη της εξελικτικής διαδικασίας αποτελεί το ανικανοποίητο των εσωτερικών αιτημάτων, που αναζητάει την ικανοποίησή του καταλήγοντας στην ισορροπία και την ηρεμία. Διάφορα φαινόμενα, όπως της αναζήτησης νοήματος της ζωής, των ηθικών αξιών, της ψυχικής και πνευματικής στάσης, της υπέρβασης της παρακμής, αποτελούν φαινόμενα της εξελικτικής ορμής τα οποία σε μυθική και συμβολική γλώσσα παρουσιάζονται ‘ως εάν’ τα είχε υποκινήσει ο ‘Θεός’, δηλαδή, στη σύγχρονη έκφραση της Ψυχολογίας του Βάθους, ο Εαυτός/ Ταυτό (Self). Η εξελικτική τάση υπήρξε εγγενής στα ανθρώπινα όντα, και στη φύση, με τη μορφή της συνείδησης και κυρίως της ηθικής συνείδησης, που μετατρέπεται σε ενοχή όταν δεν ακούμε το εξελικτικό της κάλεσμα. Η τάση για εξέλιξη στο ανθρώπινο ψυχικό σύστημα αποτελεί εκδήλωση του νόμου της αρμονίας, που διέπει, μυστηριωδώς ακόμα, την εξελικτική αλληλεπίδραση νου και ύλης (mind body problem).      

 Σήμερα σε αυτό τον τόπο ζούμε στον αστερισμό της τάσης για εμμονή και όχι για εξέλιξη. Άλλη μια φορά χάνουμε τις ευκαιρίες που μας φέρνει η ζωή να προχωρήσουμε και ως άτομα και ως σύνολο, γι’ αυτό θα σταματήσουμε λοιπόν για πολύ καιρό. Η σύγχρονη επιστήμη δείχνει ότι όποιος προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες, καθώς το περιβάλλον αλλάζει, επιζεί, όποιος όχι, εξαφανίζεται. Αν δεν θέλουμε κάτι τέτοιο, πρέπει να αποφασίσουμε να ζήσουμε τη ζωή σε όλες τις πλευρές της και όχι μόνο στην έκφανση του ‘περνάμε καλά’ που δείχνει τον φόβο μας να προχωρήσουμε μπροστά. Μήπως γίναμε σιγά – σιγά δειλοί και άβουλοι, παθητικοί και όχι ενεργητικοί και δημιουργικοί;

 Τα άνθη της βερικοκιάς τα πήρε ο άνεμος/ και συ προσπάθησες να τα κρατήσεις.

 Γίνεται; Δεν γίνεται.

Σχόλιο. Είχα τελειώσει το κείμενο όταν έτυχε να διαβάσω στο blog του Ν. Δήμου: «ένα έθνος φοβικό μπροστά σε κάθε αλλαγή και μεταρρύθμιση, συντηρητικό και οπισθοδρομικό, αναγκάζεται να ανοιχτεί, να τολμήσει, να καινοτομήσει. Πριν 20 χρόνια είχα κυκλοφορήσει το βιβλίο ‘Ψηφιακή Ζωή’, μια εισαγωγή στο μέλλον, περιήγηση στα θαύματα της νέας τεχνολογίας. Η αποτυχία του υπήρξε παταγώδης. Κανένας δεν έδειχνε ενδιαφέρον, “Τι μας νοιάζει εμάς η ψηφιακή τεχνολογία”, έλεγαν». Η τάση εμμονής, που λέγαμε –δυστυχώς τα ίδια συμβαίνουν και σήμερα.