Μεγάλος πόνος είχε πέσει στην Ελλάδα./ Τόσα κορμιά ριγμένα στα σαγόνια της θάλασσας, / στα σαγόνια της γης. Τόσες ψυχές / δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι. / Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα / για ένα λινό κυμάτισμα, για μια νεφέλη,/ μιας πεταλούδας τίναγμα, το πούπουλο ενός κύκνου, / για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.

(Σεφέρης, Ελένη).

Οι πολιτικοί είναι κυρίως για δυο δουλειές: αφενός να λύνουν τρέχοντα προβλήματα και αφετέρου να σχεδιάζουν το μέλλον, προβάλλοντας κοινά για όλους οράματα. Το πρώτο είναι ένα κοινωνικο-πολιτικό problem solving (διαδικασία επίλυσης προβλήματος) με στρατηγικές και σχέδια, το δεύτερο η δημιουργία διαφοράς δυναμικού μεταξύ του ‘εδώ και τώρα’ και ενός καλύτερου μέλλοντος που κινητοποιεί τους ανθρώπους μέσω ενός κοινού οράματος (shared vision).

Ποιοι από τους πολιτικούς του τόπου, κυρίως τελευταία, κάνουν αποτελεσματικά κάποια από αυτές τις δουλειές; Και ακόμα, ποιοι έχουν συνείδηση αυτών των προβληματισμών; Ξανά και ξανά κομματικά τερτίπια, παλιά δογματική ιδεολογία, λες και ο κόσμος έχει σταματήσει στα 1860. Σοβαρά περιμένουμε λύσεις; Αυτοί όλοι δεν μπορούν να ανακαινίσουν τον εαυτό τους, θα ανακαινίσουν την Ελλάδα; Αυτοί όλοι κοιμούνται και είναι ‘απόντες’, θα ξυπνήσουν και κινητοποιήσουν τους Έλληνες;

Ας καθίσουμε ένα λεπτό ήσυχοι με τον εαυτό μας και ας σκεφτούμε: είναι ποτέ δυνατόν όλοι αυτοί να συμβάλουν στο προχώρημα του τόπου; Σε κάποια εξέλιξη;

Όλοι αυτοί είναι εξελικτικά κατάλοιπα που ακολουθούν τον τρόπο της αλεπούς χωρίς ουρά: να γίνουμε όλοι σαν και αυτούς. Κάποιοι παλαιολιθικοί τύποι, βρικόλακες του παρελθόντος, βγήκαν από τους τάφους τους και μας πίνουν το αίμα παριστάνοντας -φυσικά- την πρωτοπορία. Όλοι αυτοί κάνουν την Ελλάδα απέραντο νεκροταφείο γιατί μόνο σε αυτό ξέρουν να ζουν. Όλοι αυτοί που πάσχουν από το Σύνδρομο της Ύβρεως, τα ‘αδειανά πουκάμισα’, οι υπαρξιακά ανυπόστατοι, τραγουδούν, ενώ πνίγονται σε πελάγη αυτο-θαυμασμού:

“Πεθαίνουμε! Πεθαίνουν οι θεοί μας!..”/ Τα μάρμαρα το ξέρουν που κοιτάζουν/ σαν άσπρη χαραυγή πάνω στο θύμα / ξένα, γεμάτα βλέφαρα, συντρίμμια,/ καθώς περνούν τα πλήθη του θανάτου.

(Σεφέρης,  Η Στέρνα).

• Κοινό Όραμα

Μιλώντας στη σύγχρονη εποχή για ‘κοινό όραμα’ δεν εννοούμε κάτι ασαφές και νεφελώδες, που καθένας το εκλαμβάνει όπως θέλει, αλλά για κάτι το πολύ συγκεκριμένο και ορισμένο. Κοινό όραμα είναι η κοινή εικόνα της ομάδας για το μέλλον, για την επίτευξη των κοινών στόχων. Συμβάλλει στην κινητοποίηση των ατόμων της ομάδας και στην ανάπτυξη της αφοσίωσης στην κοινή εξέλιξη. Ο προσανατολισμός των προσωπικών στόχων, επιδιώξεων και οραμάτων προς ένα κοινό όραμα αποτελεί παράγοντα αποτελεσματικότητας και συνεχούς βελτίωσης του συνόλου. Τα πολλά ατομικά οράματα αποτυχαίνουν συνήθως, ενώ ένα κοινό όραμα μπορεί να επιτευχθεί με συλλογική προσπάθεια. Απαιτείται να μπορούμε να βρίσκουμε τρόπους δημιουργίας κοινού οράματος σε μια ομάδα, έναν οργανισμό, μια κοινωνία. Η δημιουργία διαφοράς δυναμικού μεταξύ του ‘εδώ και τώρα’ αφενός και ενός ‘καλύτερου μέλλοντος’ αφετέρου, κινητοποιεί τους ανθρώπους μέσω ακριβώς ενός κοινού οράματος. Το κοινό όραμα, και οι κοινοί στόχοι, από εντελώς πρακτική άποψη, αφορούν στη δημιουργία χώρων εργασίας, όπου οι άνθρωποι έχουν ενδιαφέρον γι’ αυτό που κάνουν, οι στόχοι είναι κοινοί, υπάρχει όραμα και υπηρετείται με αφοσίωση.

Σχολιάζοντας τα πιο πάνω παρατηρούμε ότι η κατανόηση της πραγματικότητας, ως οργανωμένης πολυπλοκότητας, μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία αποτελεσματικού οράματος για την επίτευξη των κοινών στόχων. Η κοινή έρευνα και αναζήτηση δημιουργούν περισσότερο αντιπροσωπευτικά και ορθά μοντέλα των συστημάτων της πραγματικότητας. Η ομαδοσυνεργατική διαδικασία και η σύγκληση των αντιλήψεων δημιουργούν κοινό όραμα και στόχους και αντίστροφα.

Πρέπει να καταλάβουμε το όραμα κάθε ατόμου για τον εαυτό του και το σύνολο. Πρέπει να συζητήσουμε τους τρόπους για τη δημιουργία ενός κοινού οράματος, καθώς επίσης και τους τρόπους που ενθαρρύνουν την αφοσίωση και την εμπλοκή των ατόμων στο κοινό όραμα. Το κοινό όραμα συμβάλλει στην ποιότητα της ζωής επειδή: Ενδυναμώνει την ικανότητα δημιουργίας ενός κοινού μέλλοντος, απελευθερώνει ενέργεια επειδή εμπνέει στα μέλη κίνητρα για εμπλοκή, μετασχηματίζει τη διάθεση αντιπαλότητας προς δημιουργική κατεύθυνση, αναπτύσσει τις δυνατότητες αυτο-διατήρησης και αυτο-ανασχεδιασμού του συνόλου, επικεντρώνεται στις ομαδικές επιδιώξεις και οράματα, παρέχει νόημα στην κοινωνική ζωή, έχει τις ρίζες του στην κοινή αντίληψη της πραγματικότητας και προσθέτει συνοχή σε διάφορες δραστηριότητες. Τα ατομικά οράματα μοιάζουν με τις ξεχωριστές πλευρές ενός διαμαντιού: κάθε μια είναι διαφορετική, αλλά όλες μαζί λάμπουν και σχηματίζουν το διαμάντι ως όλο -το κοινό όραμα.

Υπάρχει βέβαια και το πικρό ερώτημα: έχει η ελληνική κοινωνία κοινό όραμα; Υπάρχει κάποιος που θα εμπνεύσει και θα καθοδηγήσει την κοινωνία σε ένα κοινό όραμα; Υπάρχουν κοινοί στόχοι; Είμαστε στοιχειωδώς ευθυγραμμισμένοι προς ένα κοινό μέλλον; Έχουμε υπερβεί τα ατομικά οράματα και επιδιώξεις και οδεύουμε όλοι μαζί σε ένα κοινό μέλλον; Εργαζόμαστε συν-αγωνιστικά για κάτι τέτοιο; Επιδιώκουμε τη σύνθεση, τον συν-αγωνισμό και την αρμονική συν-λειτουργία των ατόμων μέσα στην κοινωνία ή έχουμε μείνει στον καταστροφικό εσωτερικό αντ-αγωνισμό; Μήπως κυριαρχεί ακόμα η ομηρική μήνις;

Φοβάμαι ότι απέχουμε πάρα πολύ από τις σύγχρονες αντιλήψεις των κοινωνιών περί κοινού οράματος και, με αναχρονιστικούς όρους, θα έλεγα ότι δεν υπάρχει καμιά ‘μεγάλη ιδέα’ σήμερα για να μας ενώσει και να μας κινητοποιήσει. Υπάρχουν μόνο οι διαφορετικές πλευρές του διαμαντιού που όμως αποτυγχάνουν να συνθέσουν το όλο διαμάντι. Γι’ αυτό και δεν προχωράμε και έχουμε στυλώσει τα πόδια και τίποτα δεν μας κινητοποιεί πια. Το χειρότερο είναι ότι δεν έχουν αρχίσει καν να μας απασχολούν τέτοια ζητήματα, ώστε να ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα τα απαντήσουμε αποτελεσματικά. Τι έχουμε κάνει εμείς και τι οι ηγέτες προς αυτή την κατεύθυνση; Δυστυχώς, απολύτως τίποτα˙ έχουμε κάνει όμως προς την αντίθετη.