You are currently viewing Δημήτρης Γαβαλάς: Το Big Bang ως Κοσμογονικός Μύθος της Δημιουργίας
Space explosion and/or time-warp image, inspired by the concept of star-birth.

Δημήτρης Γαβαλάς: Το Big Bang ως Κοσμογονικός Μύθος της Δημιουργίας

Με αφορμή το Χριστιανικό Αφήγημα/ Μύθο για τη Γέννηση του Χριστού ας δούμε ένα σύγχρονο αντίστοιχο. Ο σημερινός άνθρωπος θεωρεί ότι έχει διαφύγει από τους μύθους διαμέσου της συνειδητής αποκήρυξης της αποκαλυμμένης θρησκείας για χάρη μιας καθαρά διανοητικής φυσικής θρησκείας (Φυσικές Επιστήμες). Ας δούμε τις θεωρίες για την ανθρώπινη προέλευση: Στο ξεκίνημα υπάρχει η Μεγάλη Έκρηξη, μια κοσμική έκρηξη. Αυτή είναι μια εικόνα από όπου μπορεί να ξεκινήσει να εργάζεται η διανόηση, αλλά από μόνη της δεν είναι ορθολογική δήλωση, είναι μυθική κατασκευή. Ας θεωρήσουμε την άποψη της βιολογικής εξέλιξης. Οι πρόγονοι του ανθρώπου αναδύονται από τη θάλασσα, και αυτή με τη σειρά της από μια κοσμική σούπα. Η πλειοψηφία των μύθων δημιουργίας ξεκινούν επίσης με την ίδια εικόνα του ανθρώπου να αναδύεται από τους αρχαϊκούς ωκεανούς, ενώ πολλές κοσμογονίες ξεκινούν από το χάος. Υπάρχει επίσης η σύγχρονη τάση να αποκαλούμε τον εαυτό μας πρόσωπο/ person, που σχετίζεται άμεσα με το προσωπείο/ persona αντίστοιχα. Ο όρος προέρχεται από τη μάσκα του Διόνυσου. Οι σύγχρονοι άνθρωποι είναι αυτοί που φοράνε τις μάσκες. Η έσχατη πραγματικότητα είναι σφραγισμένη από το σκότος του μυστηρίου -και αυτό επίσης συνιστά μυθική κατασκευή.

 

Ο Jung θέτει ιεραρχική τάξη στα ψυχο-νοητικά μοντέλα/ αρχέτυπα με κορυφή της το βασικό αρχέτυπο της ολότητας, ενότητας, μονότητας, δηλαδή το αρχέτυπο του Ταυτού (Self) -αυτό που ο Πλάτων ονομάζει Αγαθόν- και που στον Δυτικό κόσμο προσωποποιείται από τον Χριστό. Αυτό είναι το αρχέτυπο των αρχετύπων, από τη διάσπαση του οποίου προήλθαν όλα τα άλλα, ακριβώς όπως από την έκρηξη του αρχικού ατόμου προήλθε το σύμπαν, σύμφωνα με τη θεωρία του Big Bang, η οποία είναι φανερά αρχετυπικής σύλληψης, ανεξάρτητα αν είναι τελικά σωστή ή όχι. Όμως, γιατί σήμερα κατέλαβε τον Δυτικό νου αυτή η μανία, να πιστεύει στο Big Bang; Εξάλλου, αυτοί που πιστεύουν είναι στην πλειοψηφία τους οι πιο αναπτυγμένοι και έξυπνοι άνθρωποι του πολιτισμού μας, γιατί πιστεύουν σε αυτό; Αν κάποιος πιστεύει, ως είδος ιερής πίστης, κάτι το οποίο αργότερα κάποιος άλλος ξυπνάει και αποδεικνύει ότι είναι μια πολύ επιμέρους και έως ένα σημείο λανθασμένη άποψη, τότε υπάρχει πάντα η ψυχολογική υποψία ότι αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται κάτω από τη μυστική επιρροή ενός ψυχο-νοητικού μοντέλου/ αρχέτυπου. Αυτό είναι που κάνει τους ανθρώπους να πιστεύουν πράγματα που δεν αληθεύουν. Αν κοιτάξουμε στην ιστορία της επιστήμης βλέπουμε ότι όλα τα λάθη στην επιστήμη, ή αυτά που τώρα αποκαλούμε λάθη, οφείλονται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι στο παρελθόν είχαν γοητευτεί από μια αρχετυπική ιδέα που τους εμπόδιζε να παρατηρήσουν πιο πέρα τα γεγονότα. Αυτή η αρχετυπική έννοια τους γοήτευε, τους έδινε το υποκειμενικό συναίσθημα του ‘έτσι είναι’ και επομένως εγκατέλειπαν το ψάξιμο για επιπλέον εξηγήσεις. Μόνο αν αργότερα ερχόταν ένας επιστήμονας και έλεγε: «Τώρα δεν είμαι και τόσο βέβαιος γι’ αυτό» και έφερνε νέα στοιχεία, ξυπνούσαν και αναρωτιόντουσαν: «Γιατί πιστεύαμε το άλλο πριν; Φαίνεται τώρα ότι είναι λάθος». Γενικά, βλέπει κάποιος ότι ήταν κάτω από τα γοητευτικά και συναισθηματικά μάγια μιας αρχετυπικής ιδέας -άλλωστε η γοητεία είναι το δια του ασυνειδήτου συναίσθημα, όπως ακριβώς η διαίσθηση είναι η δια του ασυνειδήτου γνώση. Αυτά δείχνουν ότι η σύλληψη του Big Bang είναι μια ασυνείδητη διεργασία που πέρασε ανεπεξέργαστη στο συνειδητό των επιστημόνων, οι οποίοι λόγω άγνοιας τη θεώρησαν ως επιστημονική θεωρία, αντί για αυτό που πραγματικά είναι, δηλαδή προβολή του ασυνειδήτου. Πρέπει λοιπόν να αναρωτηθούμε: Ποια αρχετυπική ιδέα βρίσκεται πίσω από τα μάγια που κατέχουν τώρα τους εγκεφάλους των μοντέρνων επιστημόνων; Ποιο είναι το Big Bang, αν το δούμε από ψυχολογική σκοπιά;

 

Αν μελετήσουμε τη Συγκριτική Μυθολογία, την Κοσμολογία, την Ψυχολογία κτλ. καταλήγουμε στη γνωστική διεργασία και στην προβολή. Αυτό είναι πολύ σημαντικό θέμα, αλλά δεν του έχει δοθεί η προσοχή που χρειάζεται, όχι για κάποιο άλλο λόγο, αλλά γιατί το αγνοούμε. Όμως, είναι ακριβώς αυτό που έπρεπε να μας απασχολεί, στο δρόμο μας προς την έρευνα και την αλήθεια. Το ερώτημα είναι ‘Ποιο είναι το Big Bang, αν το δούμε από ψυχολογική σκοπιά;’ Με όσα είπαμε πιο πάνω φαίνεται πως πρόκειται για προβολή του πρωταρχικού γεγονότος της διάσπασης του αρχετύπου των αρχετύπων. Αυτό σημαίνει πως ό,τι συμβαίνει ‘εσωτερικά’, δηλαδή το ψυχο-νοητικό γεγονός της δημιουργίας των αρχετύπων/ ψυχο-νοητικών μοντέλων συμπεριφοράς από τη διάσπαση του βασικού αρχετύπου, προβάλλεται ‘εξωτερικά’ και οδηγεί στην κοσμολογική αντίληψη για τη διάσπαση του αρχικού ατόμου και τη δημιουργία του σύμπαντος. Η βασική άποψη της θεωρίας του Big Bang λέει ότι το σύμπαν γεννήθηκε σε υπέρ-θερμη και υπέρ-πυκνη κατάσταση περίπου 14 δισεκατομμύρια χρόνια πριν και από τότε διαστέλλεται και ψύχεται. Όμως, πέρα από αυτή τη βασική άποψη, όλα τα άλλα στοιχεία της θεωρίας έχουν ήδη τροποποιηθεί γιατί δεν ταίριαζαν και υπήρχε ανησυχία ότι κάτι δεν πάει καλά: Η σκοτεινή ύλη, ο πληθωρισμός, η σκοτεινή ενέργεια κ.ά. ρυθμίστηκαν για να συμφωνήσουν με τις παρατηρήσεις. Οι αντιφρονούντες παρατηρούν ότι δεν έχουμε ιδέα για το πώς βρέθηκε το αρχικό άτομο, το πώς και γιατί έγινε η έκρηξη στο ποτέ και πουθενά κτλ. Έτσι, η αρχική προβολή διορθώνεται σιγά-σιγά με στόχο να ταιριάζει καλύτερα στις παρατηρήσεις και μετρήσεις. Επίσης, διαφορετικές θεωρίες έχουν δει το φως, όπως αυτή του ‘αέναου σύμπαντος’, σύμφωνα με την οποία η κοσμική ιστορία αποτελείται από επαναλαμβανόμενους κύκλους εξέλιξης.   

 

Το Big Bang, λοιπόν, είναι μυθολογική υπόθεση και όχι επιστημονική, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν μπορεί να ελεγχθεί εμπειρικά αν είναι επαληθεύσιμη ή διαψεύσιμη. Επίσης, δεν είναι το μοναδικό πρότυπο, αφού υπάρχουν νεότερες εκδοχές. Παρ’ όλα αυτά, σήμερα δεσπόζει ένα πρότυπο πολλαπλά τρωτό, για το οποίο λέγεται ότι θα μπει στο μουσείο των κοσμογονικών μύθων δίπλα στο κοσμικό αβγό και στους επίκυκλους. Αποσιωπάται, επομένως, η ύπαρξη διαφορετικών προτύπων για πολλούς λόγους: Το πρότυπο έχει βέβαια υπέρ αυτού αρκετά παρατηρησιακά δεδομένα, αλλά και ισχυρά αντεπιχειρήματα. Οι επιστήμονες, ως άνθρωποι, δύσκολα απαλλάσσονται από τις ασυνείδητες επιρροές της κυρίαρχης ιδεολογίας και επιμένουν στην άποψή τους, αποφεύγοντας τον διάλογο με τις αντίθετες απόψεις. Το γραμμικό σενάριο της Μεγάλης Έκρηξης φαίνεται απλό και γοητευτικό (γοητεία: το δια του ασυνειδήτου συναίσθημα), αλλά το απλό δεν είναι κατ’ ανάγκη αληθινό και η γοητεία δεν είναι κριτήριο επιστημονικότητας -το αντίθετο. Το μοντέλο είναι ‘ό,τι καλύτερο κυκλοφορεί στην αγορά’, κατά το κοινώς λεγόμενο, μεταφέροντας τα αγοραία κριτήρια στον χώρο της επιστήμης. Η συνήθης έλλειψη φιλοσοφικής παιδείας των επιστημόνων τους καθιστά ευάλωτους σε ιδεολογίες, οι οποίες αφενός ταυτίζουν το αληθινό με το προφανές και το βολικό και αφετέρου την πραγματικότητα με το σύνολο των παρατηρησιακών δεδομένων. Αλλά η στέγνια τέτοιων ιδεολογιών ή προσεγγίσεων αντισταθμίζεται ασυνείδητα με τη γοητεία του μυθολογικού και μεταφυσικού (με την αρνητική σημασία των όρων). Έτσι, το πρότυπο της διαστολής οφείλεται στον αβά Λεμαίτρ και εκείνος που αναβίωσε αυτή την ιδέα ήταν ο ευσεβής αστρονόμος Έντιγκτον.

Η επικράτηση, λοιπόν, του προτύπου της Μεγάλης Έκρηξης οφείλεται σε όλα τα προηγούμενα, αλλά και σε γνωσιολογικές και κοινωνικές επιδράσεις, καθώς επίσης στο γεγονός ότι οι επιστήμονες, ως επαγγελματίες, είναι αναγκασμένοι να κατέχουν μια θέση εργασίας και να μην υπονομεύουν την εξέλιξη τους. Το να είναι κάποιος αντίθετος με το κυρίαρχο ρεύμα είναι τουλάχιστον μειονέκτημα, αν όχι επικίνδυνο. Το ότι το Big Bang δεν είναι απλώς μια επιστημονική υπόθεση φαίνεται και από το γεγονός ότι δημιουργεί εντονότατα πάθη, τα οποία υπερβαίνουν κατά πολύ τον ορθολογισμό και την επιστημονικότητα και κρύβει από κάτω συναισθηματική εξάρτηση και φόρτιση. Το να βρεθεί ένας επιστήμονας στο περιθώριο, επειδή είναι αντίθετος στο Big Bang, δεν είναι ούτε σοβαρό ούτε λογικό. Τέτοια περιστατικά δείχνουν αφενός το γιατί υφίσταται η ηγεμονία της μυθολογικής υπόθεσης του Big Bang, αφετέρου το παράλογο της συμπεριφοράς, που μόνο ισχυροί ασυνείδητοι παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν.

 

Οι επιστήμονες, που έχουν πάθει διόγκωση και κατοχή από ισχυρούς ασυνείδητους παράγοντες, μεταφέρουν ασυνείδητα τις ασυναίσθητες πεποιθήσεις τους στον χώρο της επιστήμης και επενδύουν τις προκαταλήψεις τους με το κύρος της. Δεν είναι λοιπόν ανεξήγητο ότι οι μεγαλύτερες επαναστάσεις του 20ου αιώνα -Θεωρία Σχετικότητας, Κβαντική Μηχανική, Κοσμολογία- τροφοδοτούν ψευδο-μυστικιστικές και ανορθολογικές απόψεις. Η υπόθεση της Μεγάλης Έκρηξης είναι και αυτή μια τέτοια περίπτωση και αποτελεί πηγή του σύγχρονου ανορθολογισμού και της μυθολογικής-θεολογικής σκέψης. Η Γέννηση του Χριστού αποτέλεσε εξαιρετικά σημαντική συνειδησιακή πρόοδο για την ανθρωπότητα τον καρό εκείνο. Φαίνεται ότι το ασυνείδητο προετοιμάζει μια εξίσου σημαντική συνειδησιακή πρόοδο για την ανθρωπότητα, αφού υπάρχει όλο αυτό το προπαρασκευαστικό ασυνείδητο υλικό που προβάλλεται και μας αναγκάζει να ασχοληθούμε μαζί του και να το συνειδητοποιήσουμε και συμπεριλαμβάνει, όπως γίνεται συνήθως, κατεξοχήν μύθους της δημιουργίας. Τελικά, λοιπόν, το Big Bang συνιστά στην ουσία την προετοιμασία ενός μεγάλου συνειδησιακού άλματος για όλο το ανθρώπινο είδος και σύμφωνα με το πνεύμα της εποχής εκφράζεται πλέον με επιστημονικές θεωρίες και όχι μύθους, όνειρα κτλ.

 

Δημήτρης Γαβαλάς

O Δημήτρης Γαβαλάς γεννήθηκε στην Κόρινθο το 1949. Σπούδασε Μαθηματικά, Κυβερνητική και Συστήματα Αυτομάτου Ελέγχου σε μεταπτυχιακές σπουδές και Ψυχολογία του Βάθους σε ελεύθερες σπουδές. Εκπόνησε Διδακτορική Διατριβή με θέμα τα Μαθηματικά, τη Θεμελίωση και τη Διδακτική τους. Αρχικά εργάστηκε ως Επιστημονικός Συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Πατρών και ως Ερευνητής στο Κέντρο Ερευνών «Δημόκριτος». Στη συνέχεια εργάστηκε στην εκπαίδευση ως καθηγητής Μαθηματικών. Συνεργάστηκε με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (στη συγγραφή Προγραμμάτων Σπουδών & σχολικών βιβλίων και σε άλλα εκπαιδευτικά θέματα). Εργάστηκε επίσης στη Βαρβάκειο Σχολή, και συνέχισε ως Σχολικός Σύμβουλος. Για το πνευματικό του έργο, έχει τιμηθεί από τον Δήμο Κορινθίων. Το δοκίμιό του για τον Οδυσσέα Ελύτη έλαβε κρατική διάκριση, ενώ το ποίημα «Φανταστική Γεωμετρία» περιελήφθη στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ τάξης του Γυμνασίου.

Έργα του Δημήτρη Γαβαλά:

Ποίηση

Σπουδές. Αθήνα, 1973.
Μετάβαση στο Όριο. Αθήνα, 1974.
Ανέλιξη. Αθήνα, 1975.
Δήλος. Αθήνα, 1976.
Εσωτερική Αιμομιξία. Αθήνα, 1977.
Η Πάλη με το Άρρητο. Αθήνα, 1978.
Ελεγείο. Αθήνα, 1979.
Τα Εξωστρεφή. Αθήνα, 1980.
“Η Του Μυστικού Ύδατος Ποίησις“. Αθήνα 1983.
Το Πρόσωπο της Ευτυχίας. Κώδικας, Αθήνα, 1987.
Απλά Τραγούδια για έναν Άγγελο. Κώδικας, Αθήνα, 1988.
Φωτόλυση. Κώδικας, Αθήνα, 1989.
Ακαριαία. Κώδικας, Αθήνα, 1994.
Σύμμετρος Έρωτας Ή Τα Πρόσωπα του Αγγέλου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1996
Άγγελος Εσωτερικών Υδάτων. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1998.
Το Λάμδα του Μέλλοντος. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2003.
Ποιήματα 1973-2003: Επιλογή. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2004.
Ου Παντός Πλειν. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006.
Στη Σιωπή του Νου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2013.
Δίχως Μαγνητόφωνα Φωνόγραφους Δίσκους και Μαγνητοταινίες. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2016.

Δοκίμιο

Η Εσωτερική Διαλεκτική στη «Μαρία Νεφέλη» του Οδυσσέα Ελύτη. Κώδικας, Θεσσαλονίκη, 1987. (σσ. 94).
Ψυχο-Κυβερνητική και Πολιτική: Αναλυτική Θεώρηση του Πολιτικού Φαινομένου. Κώδικας, Αθήνα, 1989. (σσ. 40).
Αισθητική και Κριτική Θεωρία των Αρχετύπων: Θεωρητικά Κείμενα και Εφαρμογές. Κώδικας, Αθήνα, 1999. (σσ. 202).

Μετάφραση – Εισαγωγή – Σχόλια
Nicoll, M. Ψυχολογικά Σχόλια στη Διδασκαλία του Γκουρτζίεφ. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1997. (σσ. 96).


Επιστημονικά Βιβλία

Πρότυπα και Χαρακτήρας Κυβερνητικών Συστημάτων: Συμβολή στη Θεωρητική Κυβερνητική – Ένα Μαθηματικό Μοντέλο. Πάτρα, 1977 και Αθήνα, 1993 . (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 250).
Η Θεωρία Κατηγοριών ως Υποκείμενο Πλαίσιο για τη Θεμελίωση και Διδακτική των Μαθηματικών: Συστημική Προσέγγιση της Εκπαίδευσης. Πάτρα, 2000. (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 350).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 1: Μη-συμβατική Ανάλυση, Ασαφή Σύνολα, Η έννοια της Μη-διακριτότητας. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2005. (σσ. 190).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 2: Πρώτη Μύηση στη Θεωρία Κατηγοριών. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2006. (σσ. 330).
Το Αρχέτυπο του Τυχερού Παιχνιδιού: Για την Τύχη, τη Μαντική και τη Συγχρονότητα Σύμφωνα με τις Απόψεις των C. G. Jung και M.- L. von Franz. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006. (σσ. 280). (Σε συνεργασία).
On Number’s Nature. Nova Publishers, NY, 2009 (pp. 70).
Συστημική: Σκέψη και Εκπαίδευση – Συμβολή στο Ζήτημα της Εκπαίδευσης. Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2011. (σσ. 310).
Αρχετυπικές Μορφογενέσεις. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2012.
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 3: Για τη Φύση του Αριθμού. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2012. (σσ. 360).
Αρχέτυπο: Η Εξέλιξη μιας Σύλληψης στον Τομέα της Γνώσης. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2015. (σσ. 320).
Κυβερνητική: Αναζητώντας την Ολότητα. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2016. (σσ. 400).

Κρατικά Σχολικά Βιβλία
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στην Α΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1997.
Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Β΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2015.
Λογική: Θεωρία και Πρακτική για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στο Γυμνάσιο και το Λύκειο (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2008.
Μιγαδικοί Αριθμοί. Κεφάλαιο στο: Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.



Δημοσίευσε επίσης πλήθος άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά για θέματα εκπαίδευσης, πολιτικής, λογοτεχνίας κτλ.

Αφήστε μια απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.