Μπορεί εμείς να ασχολούμεθα με ‘προβλήματα πολυτελείας’, υπάρχουν όμως και άλλα εντελώς άμεσα και πρακτικά. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει σήμερα το ζήτημα της ενασχόλησης των παιδιών με τις οθόνες –ζήτημα που εξελίσσεται σε κοινωνική βόμβα και που δεν απασχολεί την κοινωνία ή την πολιτεία, αλλά συνιστά μεγάλο πρόβλημα για τα ίδια τα παιδιά και τις οικογένειες.

Τα παιδιά που χρησιμοποιούν συχνά ηλεκτρονικές συσκευές με οθόνες, όπως Υπολογιστές, παιγνιδοκονσόλες, κινητά τηλέφωνα και τάμπλετ, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν προβλήματα συναισθηματικά και συμπεριφοράς, σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες. Η υπερκινητικότητα, η διάσπαση προσοχής, η αδυναμία συγκέντρωσης και η δυσκολία σύναψης ουσιαστικών φιλικών σχέσεων είναι ανάμεσα στα προβλήματα που παρατηρούνται συχνότερα στα παιδιά, τα οποία έχουν κάνει εκτεταμένη χρήση συσκευών.

Οι έρευνες συσχετίζουν την ψυχική υγεία του κάθε παιδιού, με τον χρόνο που αυτό μέσα στην εβδομάδα έκανε χρήση ηλεκτρονικών συσκευών. Η μελέτη επισημαίνει ότι τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά η χρήση συσκευών από μικρά παιδιά, με αποτέλεσμα πολλά να παίζουν βιντεοπαιχνίδια, να χρησιμοποιούν εφαρμογές (apps) ή να βλέπουν βίντεο σε καθημερινή βάση, χωρίς οι γονείς να έχουν πάντα επίγνωση του τι κάνουν τα παιδιά τους. Αρκετοί επιστήμονες έχουν εκφράσει ανησυχίες για τις πιθανές επιπτώσεις στην ανάπτυξη των παιδιών, στις γλωσσικές ικανότητες, στις κοινωνικές δεξιότητές τους και για την πιθανότητα τα παιδιά να αποκτούν από νωρίς την τάση εθισμού.

Οι έρευνες βρίσκουν ότι όσο μεγαλώνει ένα σύγχρονο παιδί, τόσο αυξάνει η χρήση συσκευών. Σχεδόν ένα στα τέσσερα παιδιά περνούσε πάνω από μία ώρα καθημερινά μπροστά από μία οθόνη, ενώ στην ηλικία των πέντε ετών αυτό το ποσοστό είχε φθάσει ήδη το 95%, δηλαδή ελάχιστα παιδιά περνούσαν λιγότερο από μια ώρα μπροστά σε κάποια οθόνη (φορητού υπολογιστή, κινητού, παιγνιδομηχανής κ.α.). Ένα στα δέκα παιδιά περνούσε πάνω από μία ώρα με βιντεοπαιγνίδια. Η αξιολόγηση της ψυχικής υγείας των παιδιών με χρήση ειδικών ερωτηματολογίων έδειξε ότι τα παιδιά που χρησιμοποιούσαν συχνά συσκευές με οθόνη, είχαν σχεδόν 60% μεγαλύτερο κίνδυνο προβληματικών σχέσεων με τους συνομηλίκους τους. Η αυξημένη χρήση gaming σχετιζόταν με αυξημένο κίνδυνο υπερκινητικότητας, ενώ η αυξημένη παρακολούθηση ταινιών σχετιζόταν με αυξημένη πιθανότητα διαφόρων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Η συνολικά αυξημένη χρήση οθονών σχετιζόταν με δυσκολία εστίασης της προσοχής και συγκέντρωσης, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα, καθώς επίσης διάφορα συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα.

Ο χρόνος που τα παιδιά αφιερώνουν στις συσκευές, μειώνει τον χρόνο που περνάνε με την οικογένειά τους, που παίζουν ή που διαβάζουν. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα δείχνουν ότι τα παιδιά περνάνε σημαντικά περισσότερο χρόνο στα ηλεκτρονικά μέσα από ό,τι συμβουλεύουν οι ειδικοί. Υπενθυμίζεται ότι η μέγιστη συνιστώμενη διάρκεια χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών από παιδιά είναι 2 ώρες.

Πρέπει οι γονείς να ανησυχούν όταν παρατηρήσουν: υπερβολική κούραση, ημερήσια υπνηλία, πτώση της σχολικής επίδοσης, παραμέληση άλλων αγαπημένων δραστηριοτήτων, κοινωνική απόσυρση, ανυπακοή και ευερεθιστότητα. Όσο για την αντιμετώπιση; «Η διατήρηση ενός καλού επιπέδου επικοινωνίας στην οικογένεια είναι θεμελιώδους σημασίας για την προστασία του εθισμένου παιδιού στη χρήση του διαδικτύου. Αυτό επιτυγχάνεται με τον καθορισμό των στόχων από την πλευρά των γονέων, την επιλογή της κατάλληλης στιγμής για συζήτηση, η οποία πρέπει να είναι πριν την πλοήγηση στο διαδίκτυο και όχι κατά τη διάρκεια ή στο τέλος της. Οι γονείς οφείλουν να χρησιμοποιούν επιχειρήματα, να είναι προετοιμασμένοι για την αρνητική στάση του παιδιού και εάν αποτύχουν να σκεφτούν νέους τρόπους επικοινωνίας με τα παιδιά τους»

Αν γίνουν αυτά τα βήματα στις περισσότερες περιπτώσεις δεν διαταράσσεται η επικοινωνία στην οικογένεια. Ορισμένες οδηγίες κάνουν λόγο για το πολύ 2 ώρες την ημέρα ή έως 10 ώρες την εβδομάδα, ως ένα καλό όριο για την φυσιολογική χρήση του διαδικτύου. Σημαντικό είναι οι γονείς να έχουν κοινή στάση στην αντιμετώπιση του προβλήματος, να δείχνουν στο παιδί τους πόσο νοιάζονται, να βάζουν λογικούς κανόνες στη χρήση του διαδικτύου, η τοποθέτηση του υπολογιστή πρέπει να είναι σε κοινό χώρο στο σπίτι για να ελέγχεται το είδος της χρήσης και τέλος πρέπει να ενθαρρύνουν το παιδί να βρει εναλλακτικές δραστηριότητες. «Στις περιπτώσεις όμως, όπου η χρήση του διαδικτύου δεν ελέγχεται και οι ώρες αυξάνονται παρ’ όλο που οι γονείς ακολούθησαν τις παραπάνω οδηγίες, υπάρχουν συνέπειες στη σχολική επίδοση και την οργάνωση της καθημερινότητας και οι οικογενειακές σχέσεις επηρεάζονται αρνητικά, είναι απαραίτητο οι γονείς να απευθυνθούν σε ειδικούς ψυχικής υγείας εξειδικευμένους στον εθισμό στο Διαδίκτυο»

Σημείωση: Ειδικές μονάδες και ειδικοί:

* Μονάδα Εφηβικής Υγείας, Β΄ παιδιατρική κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών στο Παίδων «Κυριακού», τηλ: 2107710824.

* Η ίδια Μονάδα διαχειρίζεται γραμμή βοήθειας ΥποΣΤΗΡΙΖΩ χωρίς χρέωση (80011 80015) για υποστήριξη και συμβουλές σε γονείς και παιδιά για θέματα που σχετίζονται με τη χρήση του διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών κλπ.

* Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο (hasiad).