Σας γράφω από τις Κυκλάδες. Τριγύρω μου θυμάρια με την ταπεινή τους δύναμη. Ξερακιανοί, λιλιπούτειοι θάμνοι, που αναβλύζουν σε μοριακή συμπύκνωση το άρωμα ολόκληρης της χώρας μας.
Ακούω δυο τζιτζίκια που κουβεντιάζουν φιλικά και ακούραστα στο κλαδί της ελιάς, πάνω απ’ το κεφάλι μου.
Όλα γύρω μου απολαμβάνουν την πρόγευση της ατέλειωτης ελευθερίας. Το μεγάλο σκηνικό του Αιγαίου μπροστά μου την επιβεβαιώνει. Η γραμμή του ορίζοντα ενώνει τη θάλασσα με τον ουρανό, που συμβολίζει το ά-γνωστο της αποφατικής θεολογίας, αυτό που δεν αντιλαμβάνεται η σκέψη. Και υπενθυμίζει το ειρηνικό «πέρασμά» μας εκεί , στην «όντως ελευθερία» με βάρκα το θάνατο.
Ξαφνικά, νιώθω να με πλημμυρίζει μια ξέφρενη αγάπη γι’ αυτόν τον ελεύθερο τόπο όπου έτυχε να γεννηθώ. Ο τόπος μου δεν είναι περίκλειστος -επιβεβαιώνω κάποιες παλιότερες σκέψεις μου. Είναι κόλπος. Η αρχαία λέξη για την «αγκαλιά». Τόσο κλειστός ώστε να αναθρέψει τον ντόπιο , τόσο ανοιχτός ώστε να υιοθετήσει τον ξένο. Δεν μας ανήκει. Του ανήκουμε. Γιατί απλά εμείς είμαστε η μνήμη μας. Και η μνήμη μας είναι ο τόπος μας. Η πατρίδα μας είναι ο τόπος που θυμόμαστε…
Κάνοντας αυτές τις σκέψεις , συμπίπτει να πληροφορούμαι από εδώ τα γεγονότα στην Αγία Σοφία. Στο βάθος του ορίζοντα, προς ανατολάς, στην απέναντι όχθη του Αιγαίου. Στην περιοχή που για αμέτρητους Έλληνες, μετά την εκδίωξή τους, παρέμεινε η πατρίδα της μνήμης τους.
Εγώ δεν γεννήθηκα εκεί. Με αυτή την έννοια, η Πόλη δεν ανήκει στη μνήμη μου. Η μνήμη μεταβιβάζεται γενετικά; Μάλλον όχι. Αυτό που σίγουρα συμβαίνει είναι ότι μεταβιβάζεται ψυχολογικά. Από τους ανιόντες στους κατιόντες. Από τους γονείς στα παιδιά και από τους παππούδες στα εγγόνια.
Αυτό εξηγεί και τη σχέση μου με την Κωνσταντινούπολη. Οι μνήμες που μετέδωσε στις τρεις εγγονές του ο Θεραπιανός παππούς μας, ο Θεοδόσης, συντέλεσαν να μη κοπεί ποτέ ο λώρος μας με την χαμένη πατρίδα του.
Ήταν αυτό το πικρό του χαμόγελο που, την ώρα που υποκρινόταν τον ανέμελο διασκεδάζοντάς μας με τα ανατολίτικα χωρατά του για τα «καλεργάκια» και τον Νασρεντίν Χότζα, συγκρατούσε στην άκρη των ματιών του την κατάθλιψη της ξενιτειάς. Ήταν και η ανεξήγητη για μάς άρνησή του να ξαναπατήσει το πόδι του στο γενέθλιο χώμα. Μέσα από την ανάμνηση των στιγμών μας με τον πατέρα της μάνας μας, τον Κωνσταντινουπολίτη που ανάβλυζε εντιμότητα, καλλιέργεια και ευγένεια, παρά την τραγική ζωή του, αποκτήσαμε σιωπηρά, μετά την εκδημία του, το βαρίδι ενός πείσμονα καημού για μια χαμένη πατρίδα. Μαζί με το βασανιστικό κληροδότημα της χαίνουσας μνήμης, που αλλιώς ονομάζεται νόστος.
Ο παππούς μου, αυτός ο πολυμαθής Ορθόδοξος Χριστιανός, ο γεννημένος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1896, ο δια βίου εξόριστος στην Παλιά Ελλάδα μετά την επέλαση των Νεότουρκων, αυτός ο ηρωικός επιζήσας μιας προσφυγιάς και δύο παγκοσμίων πολέμων, ποτέ δεν θα καταλάβαινε την αλαζονική επανάπαυση της δημοκρατικής Δύσης, που επιμένει να βλέπει την Ισλαμική «λέγε-με -δημοκρατική Ανατολή» ως σάρκα εκ της σαρκός της.
Ποτέ δεν θα πειθόταν ότι η Νέα Τουρκία των ανηλεών εθνοκαθάρσεων που βίωσε προσωπικά υπήρξε ποτέ μια πραγματική Δημοκρατία.
Γιατί, απλούστατα, η Δημοκρατία είναι γέννημα-θρέμμα του Διαφωτισμού, που είναι γέννημα- θρέμμα του Χριστιανισμού, του οποίου αποτέλεσε και υποκατάστατο ( Διαφωτισμός = Χριστιανισμός χωρίς Θεό).
Συμφωνώ μαζί του. Η Δημοκρατία δεν μπορεί να εφαρμοστεί επιτυχώς σε Ισλαμικά κράτη. Πόσω μάλλον όταν ο ηγέτης τους δεν έχει καμία αναστολή στην κατάχρηση του θρησκευτικού συναισθήματος του λαού του. Γι’ αυτό πιστεύω, πως ο μόνος τρόπος που μπορεί κανείς να ερμηνεύσει τις συμπεριφορές ενός Ισλαμιστή σουνίτη ηγέτη που, ακόμα κι αν εκλέχθηκε δημοκρατικά, οδεύει στο μονόδρομο της ισόβιας εξουσίας του, δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά ορθολογικός. Για να καταλάβει κάποιος πώς σκέφτεται ο ιδιοφυής Ερντογάν , εκτός από την πολιτική και διεθνολογική ανάλυση, θα πρέπει να τον προσεγγίσει και αλλιώς. Να φορέσει το σαρίκι του και να κοιτάξει τον κόσμο με τα δικά του μάτια. Με τα μάτια του ηγεμόνα ενός θεοκρατικού πολιτικού μορφώματος.
Δεν μπορώ να πιστέψω πως ο Ερντογάν προχώρησε στην ισλαμοποίηση της Αγια-Σοφιάς επειδή τάχα μου «θέλει να συσπειρώσει το εσωτερικό του».
Δεν δείχνει σαν κίνηση απελπισίας αυτή.
Πρόκειται για μια απόφαση με ένα νόημα τόσο ηχηρό, που οφείλει να ξυπνήσει ως και την αρρωστημένα κωφεύουσα Δύση: ο Ερντογάν τολμάει να πάρει το αριστουργηματικό μνημείο, που από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας και εντεύθεν συμβολίζει την ανεξιθρησκεία μέσα στο πλαίσιο της Δημοκρατίας και του Ανθρωπισμού, και το ξανα-βαφτίσει «τέμενος».
Τι άλλο θα μπορούσε να ήταν αυτό εκτός από κίνηση ακραίας αποφασιστικότητας και ατρόμητης διακήρυξης του γκρεμίσματος του -όποιου- κοσμικού κράτους για την ανέγερση ενός νέου Οθωμανικού μορφώματος, που παύει να φλερτάρει με τα Δυτικά πρότυπα και κλείνεται στο εσωτερικό του με την διακαή επιθυμία να συσπειρώσει εντός του τους απανταχού σουνίτες μουσουλμάνους, με όποιες τραγικές συνέπειες μπορεί να έχει αυτό για τον υπόλοιπο κόσμο;
Η Αγία Σοφία επί έναν περίπου αιώνα λειτούργησε, με την ανεκλάλητη ομορφιά της, σαν καρδιά της Γης. Χώρεσε εντός της ολόκληρη την ομορφιά της ανεκτικότητας και της καταλλαγής ανάμεσα σε ιδεολογίες και θρησκεύματα. Αγκάλιασε και υποδέχτηκε ειρηνικά, σαν μεγάλη πατρίδα, ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Τώρα παραδίδεται στο φανατισμό και την θρησκευτική λύσσα, στη μονομέρεια και το μίσος.
Η Αγκαλιά της Αγάπης, το σύμβολο της αλληλοπεριχώρησης των λαών, κλειστή, τώρα πια δια της βίας , μετατράπηκε σε σύμβολο των καιρών: οι αγκαλιές, παγκοσμίως, σφραγίζονται σε μια αρρωστημένη εσωστρέφεια η μία μετά την άλλη. Η αγάπη μεταξύ των λαών φυλακίζεται στα δεσμά του φόβου.
Ολοκληρώνω αυτό το δυστοπικό κείμενο της επερχόμενης έχθρας ενώ τα τζιτζίκια στην ελιά συνεχίζουν με φλογερό πάθος τον αισιόδοξό τους διάλογο συνυπάρχοντας ειρηνικά μέσα στην αγκαλιά της φύσης…
Μπροστά μου, στο ανοιχτό πέλαγος, ένα πολεμικό πλοίο αγνώστου ταυτότητος διασχίζει βρυχώμενο τα κύματα.
Σκέφτομαι: άραγε η μικρή μας πατρίδα, ο τόπος που θυμόμαστε, θα εξακολουθήσει να λειτουργεί σαν ανοιχτή αγκαλιά; Ή θα αναγκαστεί δια της βίας να κλείσει κι εκείνη όπως και η μεγάλη η αγκαλιά του κόσμου, η Αγια- Σοφιά;
