Με τον χαρακτηριστικό, συμβολικό τίτλο Μονοπάτια, η Άβρα Αυδή, φιλόλογος και θεατροπαιδαγωγός, εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο που περιλαμβάνει 31 κείμενα, συνήθως των 2-6 σελίδων. Υπάρχουν όμως και κάποια πιο εκτεταμένα, όπως: Η ιστορία που δεν γράφτηκε (σελ. 119-137),  Δον Ζουάν τρόπον τινά (σελ. 159-168), Πενθήμερη εκδρομή (σελ. 169-192), Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά (σελ. 197-204) και Το βιβλίο της Σενέζ από το Αφγανιστάν (σελ. 205-215).

Κείμενα γραμμένα με χιούμορ, νοσταλγία (π.χ. Το καρναβάλι, σελ. 9-13), στοχασμό, φιλοσοφική και μεταφυσική διάθεση (π.χ. Εκδρομή στον Αχέροντα, σελ. 15-18), εξομολογητικό ή και απολογητικό χαρακτήρα (π.χ. Συνδέσεις, σελ. 25-28),  Η πίτα σελ. 29-33), Πενθήμερη εκδρομή, (σελ. 169-192), με σατιρικό/καυστικό (π.χ. Δον Ζουάν τρόπον τινά, σελ.159-168) ή εγκωμιαστικό χαρακτήρα και έκφραση ευγνωμοσύνης (π.χ. Το θαυμαστικό! σελ. 193-196), Το παιχνίδι της γραφής, (σελ. 217-221), με θεατρικότητα (π.χ. Μάνα και κόρη, σελ. 35-39), Αδελφές, (σελ. 55-60).

Με απλές, καθημερινές λέξεις δημιουργεί η Άβρα Αυδή μια γλώσσα ρέουσα, σπαρταριστή, παραληρηματική κάποτε (π.χ. Μονοπάτια της θάλασσας, σελ. 115-118) ή ποιητική (π.χ. Ερμαίος λόφος, σελ. 105-110, Μονοπάτια του βουνού, σελ. 111-114, Μονοπάτια της θάλασσας, σελ. 115-118), με ζωντανούς διαλόγους, αλλά και εσωτερικούς μονολόγους, με αναδρομές στο παρελθόν, με αναφορές σε τραγούδια, χορό, κλασική μουσική, όπερα και τζαζ (Τζο Κόκερ, (σελ. 28), Πινκ Φλόιντ, “Another brick in the wall”, (σελ. 152),  Κοέν, “Dance me to the end of love, (σελ. 153), κοντσέρτο για βιολί του Μπαχ (σε λα ελάσσονα, BWV 1041),(σελ. 159), «Ντον Τζιοβάνι» όπερα του Μότσαρτ, (σελ. 163), Bye, bye love… (από το All the jazz, (σελ.168),αλλά και αναφορές σε θεατρικά έργα (π.χ. «Δον Ζουάν» του Μολιέρου και του Πούσκιν), δοκίμια (π.χ. του Κίρκεγκορ για την όπερα του Μότσαρτ «Ντον Τζιοβάνι»), χαρακτικά, π.χ. «Γερασμένοι κορμοί» του Τέτση (σελ. 167), για προβληματισμό του ήρωα στο κείμενο «Δον Ζουάν τρόπον τινά», σε φιλμ «Στα φτερά του έρωτα» (σελ. 136), στον πίνακα του Πικάσο «Μητέρα και παιδί», για να γράψουν οι μαθητές της, τα προσφυγόπουλα, μια μικροαφήγηση (σελ. 208), στο «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Προυστ, ως κλασικό παράδειγμα για τους μαθητές και πάλι, για την αναδρομή στο παρελθόν (σελ 205) και τέλος αναφορά στο «Ο αλυσοδεμένος ελέφαντας» του Χόρχε Μπουκάι (σελ. 212), για να στοχαστούν οι μαθητές πάνω στο θέμα της προσωπικής αλυσίδας του καθενός. Όλες αυτές οι ποικίλες αναφορές διανθίζουν τα κείμενα και κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Υπάρχει μια ποικιλία θεμάτων που αναφέρονται:

1. Σε ανταγωνιστικές σχέσεις (π.χ. Η πίτα, σελ. 32: «Την εξόντωσα. Ως πιτού εννοώ. Μια μέρα έβαλε να ψήσει μια τυρόπιτα. Άνοιγα έκλεινα τον φούρνο εγώ, κάθισε η πίτα. Δεν άντεξε την αποτυχία η πεθερά μου. Παραιτήθηκε»., «Είχε περάσει από τους πρώτους με υποτροφία. Την έτσουζε που δεν μπορούσε πια να αριστεύει», (Η ιστορία που δεν γράφτηκε, σελ. 126 ), αλλά και ενοχικά συναισθήματα και προσπάθειες σύνδεσης με τον άλλον: π.χ. «Ενοχές για αυτά που σου έκανα και για αυτά που δεν έκανα για σένα. Τι τύφλα είχα τότε, αναλογίζομαι. Θέλω να βγω από αυτόν τον λάκκο», (Η ιστορία που δεν γράφτηκε, σελ.124), «Καιροί για συνδέσεις, καιροί για πράξεις αγάπης. Μια χαραμάδα φως», (Μια χαραμάδα φως, σελ. 83)),

2. σε συγκρουσιακές σχέσεις ανάμεσα σε μάνα και κόρη (π.χ. Μάνα και κόρη, σελ. 36: «Είναι δυνατόν να μη θέλει να γίνει γιαγιά; Μα τι εγωκεντρική γυναίκα. Αρνείται να γεράσει. Κόντευε τα πενήντα και ήθελε να μου κάνει «αδελφάκι». Πότε νοιάστηκε για το τι θέλω εγώ;»),

3. σε συγκρουσιακές σχέσεις συζύγων, που καταλήγουν όμως σε αποδοχή και συνεργασία (π.χ. Μυγάκια και Λαζαράκια, σελ. 95, 99: «Ο συνηθισμένος απογευματινός καβγάς. {…}Τι θα κάνω όλη τη μέρα τετ α τετ με τον σύζυγο άπραγη και απομονωμένη; Πώς θα τον αντέξω μόνη μου, {…}Πώς φτάσαμε ως εδώ; Αγαπηθήκαμε κάποτε. Κάναμε παιδιά. Τι έφταιξε; Τι φταίει;» ),

4. σε σχέσεις φιλίας ή λυκοφιλίας, με ένα λεκτικό παιχνίδι (π.χ. Το παιχνίδι με το ΦΙ, σελ. 104: «Τη σκέφτομαι αρκετές φορές. Ένα γκρίζο σύννεφο σχηματίζει την εικόνα της και πλανάται στο δωμάτιο. Ανοίγω το παράθυρο και το διώχνω. Γυρνώ στο γραφείο μου και αναπολώ όλα τα καλά που μοιραστήκαμε τα δέκα χρόνια που κράτησε η φιλία μας. Φιλία, φόβος, φίδι, φόνος, φθόοοοοοοοοοοοονος. Αναρωτιέμαι γιατί φοβάμαι τόσο να αρθρώσω αυτή τη λέξη».),

5. θέματα σχετικά με τη Φύση. Η φύση ως αντίδοτο στη μοναξιά (π.χ. Μονοπάτια του βουνού, σελ. 113, 114: «Το ζητάει το σώμα μου το περπάτημα. {…}αίσθηση ζωής, αποσύνδεση από πρόσωπα και πράγματα, σιωπή, ανάσα ελευθερίας. {…} Φύση, μεγάλη μάνα. {…} Ήμουν τυφλή και ανέβλεψα. Βρήκα το φως μου. Η Φύση έκανε το θαύμα της». Αντίστοιχα αισθήματα για τη φύση και στο Μονοπάτια της θάλασσας, (σελ. 115-118).

6. Υπάρχει ένα κείμενο με χαρακτήρα κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, αλλά και αισθήματα ενσυναίσθησης, ανθρώπινης αλληλεγγύης και έκφρασης ευγνωμοσύνης ( Η ιστορία που δεν γράφτηκε, σελ. 122, 127, 129-130, 135-137). «Κρατώ το φως που σκόρπιζες πάντα στη ζωή μου. Ήσουν για μένα ένας άγγελος. Μη χαμογελάς. Ναι, άρχισα να πιστεύω στους αγγέλους. Θέλω να πω ημερεύεις την ψυχή μου, όπως πάντα. –Έλα, τσόνι μ’ , να τα πούμε, συνήθιζες να λες, και αρχίζαμε την κουβέντα», (σελ. 137).

7. Ένα θέμα, με σατιρικό, γλυκόπικρο χαρακτήρα είναι το (Δον Ζουάν τρόπον τινά, σελ. 165-166), όπου αποδομείται ο ήρωας, ένας τύπος γυναικοκατακτητή, «Δον Ζουάν», που, αφού απάτησε πολλές γυναίκες, τελικά εγκαταλείπεται από μια αγράμματη καθαρίστρια Αλβανίδα, την οποία είχε παντρευτεί. Στο κείμενο αυτό ακούγεται εμφαντικά στο τέλος το τραγούδι από το θαυμάσιο μιούζικαλ του Bob Fosse, All that Jazz (στην Ελλάδα με τίτλο, Η παράσταση αρχίζει): Bye bye love, Bye bye happiness, hello loneliness, I think I’m gonna cry. Hello emptiness, I feel like I could die. Αλλά και η τελική σκηνή που περιγράφεται στο βιβλίο παραπέμπει στην τελική σκηνή του μιούζικαλ.

8. Δύο κείμενα, τα μοναδικά με αφιερώσεις, το πρώτο στον αείμνηστο Χρίστο Τσολάκη, τον δάσκαλο, (Το θαυμαστικό!, σελ. 193-196): «Έχει χρόνια που χάθηκε ο Δάσκαλος! Τι ‘ναι ο άνθρωπος!… Και όμως όλοι ακούμε ακόμα τη φωνή του! {…}Αλήθεια, πόσο μας χρειάζονται τα πρότυπα, ακόμα και οι μύθοι! Ειδικά σε δύσκολους καιρούς σαν τους σημερινούς.», (σελ. 196) και το δεύτερο στη Σοφία Νικολαϊδου, τη δασκάλα της δημιουργικής γραφής, εκφράζουν την ευγνωμοσύνη της συγγραφέα για τους ορίζοντες που της άνοιξαν, ο καθένας με τον τρόπο του: («Γράφετε, γράφετε, γράφετε, έλεγε η δασκάλα, και ακολουθούσα τη συμβουλή της. Σοφή συμβουλή. Το αναγνώρισα, καθώς μάθαινα σιγά σιγά να κολυμπώ. {…} Το παιχνίδι της γραφής έμοιαζε με το άλλο παιχνίδι που έπαιζα παράλληλα. Ήταν ο αυτοσχεδιασμός με την υποκριτική μέθοδο Μέισνερ. {…} Το παιχνίδι δεν είναι ανταγωνιστικό. Είναι συνεργατικό. {…}Πώς χαιρόμασταν, συμπαίκτες συνοδοιπόροι, το παιχνίδι που έριχνε φως στο κοινό μονοπάτι μας.», (Το παιχνίδι της γραφής, σελ. 217, 218).

9. Τέλος, δύο κείμενα αναφέρονται στις σχέσεις της συγγραφέα με δύο προσφυγόπουλα, ένα αγόρι από το Ιράν και ένα κορίτσι από το Αφγανιστάν, που στον καιρό της πανδημίας τα βοήθησε με διαδικτυακά μαθήματα δημιουργικής γραφής να προοδεύσουν στο σχολείο, αλλά και να βρουν τον δρόμο τους στη ζωή τους. Η σχέση δάσκαλου-μαθητή, σχέση αλληλεπίδρασης και ο «παιδαγωγικός έρωτας» αναδεικνύονται ανάγλυφα και μέσα από αυτά τα δύο κείμενα: «Και αυτή η φωνή «θέλω να μάθω» δεν με άφηνε να κοιμηθώ. Δέκα χρόνια στη σύνταξη και η καρδιά μου χτυπάει ακόμα στην εκπαίδευση. Άτιμη συνήθεια το δασκαλίκι. {…} Ευλογημένη να ‘ναι η οθόνη. Μου έφερε δώρο ένα άγνωστο παιδί. Γέμισε με την εικόνα του το άδειο σπίτι μου» (Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά, σελ. 199), «Η Σενέζ θέλει να γράψει ένα βιβλίο για τη ζωή της. {…} Σίγουρα έχει πολλά να μας πει αυτό το δεκαεπτάχρονο κορίτσι που γεννήθηκε στο Αφγανιστάν και έζησε την προσφυγιά στο Ιράν, στην Τουρκία και στην Ελλάδα τα τρία τελευταία χρόνια. {…}Ένα κορίτσι γεμάτο ζωντάνια και ορμή για τη ζωή λες και έσπασε την οθόνη και πήδηξε μέσα στο δωμάτιό μου. {…}Κυρία, σας στέλνω το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου μου. Έχει τίτλο «Γενέθλια». Σήμερα που γιορτάζω τα δεκαοκτώ μου χρόνια θυμάμαι τα γενέθλιά μου, όταν ήμουν οκτώ χρονών. Μου δώσατε πολλές ιδέες. Ευχαριστώ. Και συ μου έδωσες πολλές ιδέες, Σενέζ, σ’ ευχαριστώ.», (Το βιβλίο της Σενέζ από το Αφγανιστάν, σελ. 206, 212, 215).    

Διάσπαρτα σε όλα τα κείμενα του βιβλίου υπάρχουν πολλά αυτοαναφορικά στοιχεία. Τελικά, μέσα από διάφορες περσόνες η ηρωίδα είναι μία: μια γυναίκα καλλιεργημένη, υπερδραστήρια, που προσπαθεί συνεχώς να ξεπεράσει τις αγκυλώσεις της και τη δυσκολία της να προσεγγίσει τον Άλλον, αφού διακατέχεται από ένα αίσθημα ανταγωνιστικότητας που της εμφύσησαν στα παιδικά της χρόνια και της δημιούργησαν ένα «υπερεγώ» που προσπαθεί να καταπνίξει. Το κουβαλάει μέσα της σαν τραύμα ή το φοράει «σαν σιδηρούν προσωπείο». Επιλέγοντας διάφορα και διαφορετικά μονοπάτια, το θέατρο, τη γιόγκα, την επαφή με τη φύση, τη δημιουργική γραφή, κατορθώνει μέσα από όλα αυτά να ξεπεράσει τους εφιάλτες της και να βρει τελικά τον δρόμο για τον Άλλον: «Μπήκα στη συνάντηση για να πάρω (προσοχή, ενδιαφέρον, έγνοια) κι όχι για να συνδεθώ. Δεν ήμουν διαθέσιμη.{…} Δεν έδωσα χώρο και χρόνο στον άλλον να ανοιχτεί. Δεν προσπάθησα να μπω στον δικό του κόσμο. {…} Βρίσκω τη μέθοδο Μέισνερ πραγματικά ενδιαφέρουσα αλλά απαιτητική. Η σύνδεση με τον άλλον μου φαίνεται πολύ δύσκολη είτε στο θέατρο είτε στη ζωή.» (Συνδέσεις, σελ. 28). Μέσα από τη γιόγκα και τον διαλογισμό καταφέρνει να νιώσει κάπως αυτή την ανάγκη: « Το σκοτάδι ακόμη πυκνό, βαρύ. Το κόβω κομματάκι κομματάκι με το μαχαίρι της αγάπης για τον εαυτό μου και για τους άλλους. Καιροί για συνδέσεις, καιροί για πράξεις αγάπης. Μια χαραμάδα φως.», (Μια χαραμάδα φως, σελ. 83),  «Το παιχνίδι της γραφής έμοιαζε με το άλλο που έπαιζα παράλληλα. {…}με την υποκριτική μέθοδο Μέισνερ. {…}Αυτά τα παιχνίδια μ’ αρέσουν που ημερεύουν την ψυχή. Αχ, πώς δυσκολεύτηκα να τα βρω. Δεν ήξερα πού να κοιτάξω. Αλλού είχα το βλέμμα μου. Σε άλλα παιχνίδια. Από παιδί. -Έλα, μην κλαις τώρα. Αυτή τη φορά δεν είχες τύχη. Την άλλη φορά θα κερδίσεις, προπαθεί να παρηγορήσει ο θείος την πεντάχρονη ανεψιά του. {…} -Όλη μέρα με τις φιλινάδες στον δρόμο. Πού μυαλό για μαθήματα. Τι θα γίνει με το σχολείο; Θα σε περάσουν όλοι. Μαχαίρι στην καρδιά τα λόγια της μαμάς. Όχι, δεν θα με περάσουν. {…} Έτσι κι αλλιώς η ρετσινιά μου έμεινε μου φόρεσαν το είκοσι σαν το σιδηρούν προσωπείο. Άντε μετά να αλλάξεις παιχνίδι. {…}Έτρεχα, λοιπόν, τόσα χρόνια σε μια κούρσα ιπποδρομίας. Πόσοι γύροι… Το τρέξιμο κόπηκε απότομα, ξαφνικά, αναπάντεχα. LOCKDOWN. Κλεισμένη στο σπίτι ενώπιος ενωπίω. Ας είναι καλά τα διαδικτυακά σεμινάρια με χαρισματικές δασκάλες. Θέατρο και γραφή, επιτέλους ήρθε η ώρα για παιχνίδια που γλυκαίνουν την ψυχή» (Το παιχνίδι της γραφής, σελ. 217, 218, 219, 220).

Αυτά τα εξομολογητικά κείμενα, κείμενα εσωτερικού στοχασμού και αυτοκριτικής, είναι και τα ωραιότερα του βιβλίου. Αναφέρω όμως όλα, όσα μου άρεσαν, που για τα περισσότερα έχει γίνει ήδη λόγος: Ιδιαίτερα με συγκίνησε το Εκδρομή στον Αχέροντα (σελ. 15-18), που είναι μια συναρπαστική συνάντηση και συνομιλία με τους αγαπημένους νεκρούς, το Μάνα και κόρη (σελ. 35-39), Μονοπάτια του βουνού (σελ.111-114), Μονοπάτια της θάλασσας (σελ. 115-118), Η ιστορία που δεν γράφτηκε (σελ. 119-137),  Δον Ζουάν τρόπον τινά (σελ. 159-168), που ο τίτλος του απηχεί τον τίτλο της ποιητικής συλλογής της Κούλας Αδαλόγλου, Οδυσσέας τρόπον τινά (εκδ. Σαιξπηρικόν, 2013) , Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά (σελ. 197-204), Το βιβλίο της Σενέζ (σελ. 205-215) και φυσικά Το παιχνίδι της γραφής (σελ. 217-221).

Το βιβλίο της Άβρας Αυδή, που γεννήθηκε μέσα από τα μαθήματα δημιουργικής γραφής και μέσα στις ζοφερές συνθήκες του εγκλεισμού λόγω κορονοϊού, αποδεικνύει πως αυτός ο εγκλεισμός είχε τελικά και την καλή του πλευρά. Μας έφερε ενώπιους «ενωπίω». Και αυτό είναι το σημαντικότερο: να φτάσει κανείς, με όποιο κόστος, στην προσωπική του ανακάλυψη και στη λύτρωση του εαυτού από τις αγκυλώσεις του, ώστε να μπορέσει να προσεγγίσει και τον Άλλον.

Πάντως, ένα είναι σίγουρο: πώς είτε προσεγγίζουν είτε αποκλίνουν τα μονοπάτια που επιλέγουμε στη ζωή μας, στο τέλος, μοιραία, θα ακολουθήσουμε το ίδιο για όλους μας μονοπάτι.