Η νέα ποιητική συλλογή της Κλεοπάτρας Μακρίδου στην καλαίσθητη έκδοση του Μανδραγόρα, με το εικαστικό έργο του Paul Klee στο εξώφυλλο και τον σημαίνοντα τίτλο του, Ανασκαφές (1927), αποτελείται από 63 ποιήματα.

Όπως και σε προηγούμενες συλλογές της ποιήτριας (π.χ. Εντοπία φωνή, 2017, Εάλω η ψυχή, 2018, ή στο εκτεταμένο ποίημα, Ταξίδι Οδύσσειο, 2019, όλα από τις εκδόσεις Κουκκίδα), έτσι και σ’ αυτή τη συλλογή η συντριπτική πλειοψηφία των ποιημάτων εκφράζουν τον σπαραγμό και την οδύνη, αλλά και τον θυμό  και την απόγνωση του ποιητικού υποκειμένου για την απώλεια της μισής σχεδόν πατρίδας της, της Κύπρου. Ελάχιστα είναι τα ερωτικά ποιήματα ή της αγάπης, που όμως κι αυτά είναι αδιέξοδα. Ο έρωτας, θα έλεγα, έχει ως διαρκές αντικείμενο του πόθου την ίδια την Πατρίδα της ποιήτριας.

Ο ρόλος της μνήμης και η ηχώ της, της Ιστορίας, της Πατρίδας, της Ελευθερίας, των παραπλανητικών ονείρων, της προσφυγιάς, του φόβου, του χρόνου, της υποκρισίας και της προδοσίας, της συμφιλίωσης με τον εχθρό, της ποίησης και του ποιητή, του αδιέξοδου έρωτα ή της ακυρωμένης αγάπης, της ελπίδας και των διαψεύσεων, είναι καταλυτικός σε όλη τη συλλογή. Θεωρώ πως οι λέξεις αυτές αποτελούν γενικότερα τις σταθερές στην ποίηση της Κλεοπάτρας Μακρίδου.

Συνήθως στα ποιήματα της συλλογής χρησιμοποιείται το β’ ενικό πρόσωπο, με ρήματα προτρεπτικά, παραινετικά ή ακόμη και καταγγελτικά για την αδράνεια και το ξεπούλημα της πατρίδας, και έχουν ως στόχο να επιτύχουν την αφύπνιση της συνείδησης και την εγρήγορση του προσώπου/-πων στα οποία απευθύνονται. Συχνά αποδέκτης είναι η ίδια η Πατρίδα, στην οποία απευθύνεται με αιχμηρό τρόπο και την καταγγέλλει για την απώλεια της μνήμης: «Στην αποθήκη της Ιστορίας φύλαξες/το αίμα των παιδιών σου/τα ακριβά σου όνειρα/ {…}και την απουσία αυτών που άφησες άθαφτους/να σε κοιτούν ακόμα πικραμένοι/Τόσα χρόνια και δεν έβαλες τάξη/η μνήμη έπαθε υπερκόπωση και/συγχέεις πια τα αίτια με τις αφορμές/{…}Ρυτιδωμένη πια /γυμνή παλλακίδα της παρακμής/θα προσμένεις μακελάρη/για να’ ρθει να σε πάρει» (Στην αποθήκη της Ιστορίας, σ. 34-35). Πολλές φορές φέρνει τον δέκτη προ των ευθυνών του, επισημαίνοντας τους κινδύνους που εγκυμονεί η ταπεινωτική στάση του: «Αν συνεχίσεις να ερωτοτροπείς με τον εχθρό/επειδή φοβάσαι τον θάνατο/ο θάνατός σου θα είναι ακαριαίος/υπ’ ευθύνη σου» (Αχαιοί στην Ανδρεία, σ. 18). Ακόμη και στον Θεό απευθύνεται το ποιητικό υποκείμενο με παράπονο, γιατί τους άφησε στην αμεριμνησία τους: «Κι εσύ Θεέ μου/μας άφησες να χαθούμε στη μετάφραση/και στην απόσταξη των λέξεων σε άνυδρη ελπίδα/αφού σαν καθώς πρέπει έγκλειστοι νησιώτες/ρίχναμε χρόνια τώρα το νερό/στο κρασί μας» (Άδειες οι σελίδες, σ. 73). Κάποιες άλλες φορές πάλι χρησιμοποιείται και το α’ ενικό πρόσωπο, όταν εκφράζεται σε προσωπικό επίπεδο ο θρήνος και η οδύνη για την πατρίδα, αλλά και η ανάληψη ευθύνης για τη διαφύλαξη της ιστορίας της: «Ολόγυμνη σε βλέπω με τα μάτια των αισθήσεων/και της Οδύσσειάς μου τις λέξεις/να ερωτοτροπείς αιώνες τώρα με τους κατακτητές σου/όλους αυτούς που με γλυκόλογα/το σώμα σου πασκίζουν ν’ αναλώσουν» (Προδομένα όνειρα, σ. 21). «Διαβάζω μόνο ποίηση/και φωνασκώ σε γάζες από μελάνι/ξίφος τα στιλό μου στου ψέματος το μέτωπο/γονυπετής την ιστορία του τόπου μου/να διαφυλάξω/Τα βέλη μου τοξεύοντας από νωρίς/ενάντια στη φιλοσοφία του αίματος/καθώς τα πρόβατα τη δόξα λύκων εζήλωσαν» (Φοβάμαι τον τρόμο, σ. 58). Χρησιμοποιώντας έναν λόγο κοφτερό, πλούσιο σε εικόνες και μεταφορές, με επαναλήψεις, ρήματα, με δυναμικό φορτίο, ενεργητικά, μέσα και παθητικά, με αναφορές σε ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα, με τοπωνύμια της Κύπρου και άλλα, η Κλεοπάτρα Μακρίδου δημιουργεί μια ατμόσφαιρα εφιαλτική για την τύχη της πατρίδας, αλλά συγχρόνως και μαχητική για τη δυνατότητα και την ελπίδα της επανάκτησής της.

Παραθέτω μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα από ποιήματα ή αποσπάσματα ποιημάτων που αναφέρονται στις βασικές σταθερές στην ποίηση της Κλεοπάτρας Μακρίδου: στην πατρίδα, στη μνήμη, στον έρωτα, στην «άσπλαχνη και χέρσα» ποίηση ή στην παρηγορητική/ιαματική ποίηση:

 

Φοβάμαι

Όταν η Πατρίδα λικνίζεται από στροβίλους

ενώ τυλίγομαι τη δίνη της

και στην ηχώ του φλεγομένου σώματός μου

βροντούν οι αλυσίδες της

 

Φοβάμαι τους ψεύτικους ύμνους στην Ελευθερία

που κρύβουν την υποταγή μας

για τα  μέλλοντα δεινά μας

Φοβάμαι την υποκρισία των πιστών

τις Κυριακές στις εκκλησίες

Φοβάμαι την πυρακτωμένη λάβα

των ψευδαισθήσεών μας που ηχούν

εκκωφαντικά, διεισδυτικά, διαβολικά

για μια νέα Αρχή

για μια νέα Τάξη πραγμάτων

 

Οι νεκροί αγριεύουν

{…}

Φιλιώνοντας με τον εχθρό

παραμορφώθηκες τόσο

που ούτε τα σκυλιά πια δεν σε αναγνωρίζουν

 

Η Ιστορία γράφεται πάλι

με ρούχα δανεικά

με πανταλόνια και πουκάμισα αδειανά

αδυσώπητη

με τα χέρια της πισθάγκωνα δεμένα

να εμπίπτει σε εξωτερικές ρυθμίσεις

και σε ασταθείς ισορροπίες

 

Οι νεκροί που κουβαλούμε μέσα μας

αγριεύουν κάθε που η υποχώρηση

βγαίνει σεργιάνι στο γιαλό τις νύχτες

 Στάζουν αίματα

στα ξεφτισμένα πανιά της μνήμης

καθώς φουσκώνουν νέες ψευδαισθήσεις

 

Τα τρυπημένα σώματά μας

κοιτάζουν προς τη θάλασσα

την ώρα που υποχωρούν

τα θεμέλιά μας

 

Μνήμη

Όσο και να τακτοποιείς τη μνήμη

εκεί που σε βολεύει

όσο και να σκαρφίζεσαι τρόπους

για σοφές ταξινομήσεις

η μνήμη κάθε βράδυ μεταμορφώνεται σε μαχαίρι

έρχεται στο κρεβάτι σου

στριφογυρίζει στο κεφάλι σου

αμίλητη τη μέσα σου μαυρίλα ανακατεύει

και διαρκώς σου ξύνει τις πληγές

Κάθε πρωί

επάνω στην καρδιά σού μπήγει το μαχαίρι

 

Αγάπη

Μην παραδοθείς στα χέρια της

μην την ακολουθήσεις

στα στενά της μονοπάτια

άνεμος είναι που σου ξεσχίζει τα σωθικά

Θύελλα είναι και τυφώνας

που θα σε ξεριζώσει

 

Σπαθί έχει κρυμμένο στα μαλλιά της

το στήθος σου να κατακρεουργήσει

Σταυρός είναι

που πάνω του θα σταυρωθείς

 

Κι εσύ Πατρίδα

{…}

Χέρσα τα μονοπάτια της ποίησης

οι στίχοι μολυσμένοι

σχήματα θλιμμένα να σκέφτονται τον θάνατο

 

Κι επιμένουν οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι

στην καταχνιά της νύχτας τους

να σου σερβίρουν με απάτη

τις συντεταγμένες του Φρόιντ

αφού πρώτα πέταξαν τα φυλακτά της ελευθερίας μας

στους καλάθους των ιστορικών αναδιφήσεων

Εσύ να υποχωρείς στο τοπίο των Αμαθούσιων

που σπεύδουν να ιππεύσουν τ’ άλογα του Στασάνορα

κι από δήθεν Ισχυρή θέλουν να γίνεις Χαλαρή

για να χωρέσεις ύστερα Μισή

στο κρεβάτι του Προκρούστη

και στην Αγία Τράπεζα του εντός των τειχών

καθεδρικού ναού μας

 

 

 

 

Δώσ’ μου τα μάτια σου

{…}

Μες το σκοτάδι

φωνάζω

ουρλιάζω

ο άνθρωπος να κρατήσει ελπίδα

μέσα στο βλέμμα σου

Ποίησή μου

πως θα μπορούσαμε να ζήσουμε

ο ένας χωρίς τον άλλο

Πώς θα μπορούσα να ζήσω

χωρίς την ύπαρξή σου;

 

Από τις χαραμάδες των ματιών σου

φωτίζομαι και βλέπω τη ζωή μου

εφ’ όλης της ύλης αγωνίζομαι

να κρατηθώ στη σκιά σου

 

Καταφύγιο θανάτου

{…}

Κι αν το δικό μου πρόσωπο

συντρίμμια γίνει στην εξορία

γιατί η Άρτεμις το κυνηγούσε μια ζωή

πέτρα θα ξεφυτρώσει πλάι στο δικό σου

και τάφος

και μέσα μου Πατρίδα

θα σε κλείσω

 

Η ποιητική συλλογή της Κλεοπάτρας Μακρίδου, η ηχώ της μνήμης, είναι ένας σπαραχτικός θρήνος για τη διχοτομημένη πατρίδα, αλλά και μια γενναία και ισχυρή κραυγή εξέγερσης απέναντι στην ηττοπάθεια και στην αποδοχή τετελεσμένων αποφάσεων. Είναι μια ποιητική συλλογή που αξίζει να διαβαστεί από κάθε Έλληνα και κάθε Κύπριο, από κάθε άνθρωπο που νοιάζεται για την τύχη της πατρίδας του.