[…]
Ω συ, γιε της Λητώς, εσύ που στης εφτάχορδης
κιθάρας τον ήχο τραγουδάς,
καθώς εκείνη αντιλαλεί μέσ’ απ’ το άψυχο
το καύκαλο2 του ζώου των αγρών
τους γλυκολάλητους τους ύμνους των Μουσών,
για σένα κατηγόριες μπροστά στο φως αυτό
της μέρας θα φωνάξω!
Μου ήρθες λάμποντας μες στο χρυσάφι των μαλλιών σου,
εκεί που κρόκου3 λούλουδα σαν μάλαμα αστραφτερά
στην αγκαλιά μου μάζευα τους πέπλους μου ν’ ανθοστολίσω·
κι απ’ των χεριών μου τους λευκούς καρπούς
κρατώντας με σφιχτά στην κλίνη της σπηλιάς,4
ενώ εγώ «μητέρα» φώναζα, μ’ έφερες αδιάντροπα
θεός εσύ και πλάγιασες μαζί μου,
στην Κύπριδα κάνοντας χάρη.
Και σου γεννάω η δύσμοιρη αγόρι,
που απ’ της μάνας μου το φόβο
πάνω στην κλίνη σου το έριξα,
εκεί που μ’ άθλιο σμίξιμο την άθλια,
τη δόλια εμένανε με έκανες δική σου.
Αλί, αλίμονό μου! Και τώρα πάει, χάθηκε,
εγίνηκε βορά στα όρνια που τον άρπαξαν,
αχ ο δικός μου και δικός σου γιος, ο δύστυχος·
κι ελόγου σου, κιθάρα παίζεις δυνατά παιάνες τραγουδώντας.
Ε! Σε σένα κράζω, της Λητώς το γιο,
που με τον κλήρο5 δίνεις τους χρησμούς σου
πάνω στους θρόνους τους χρυσούς
εκεί, στην έδρα σου καταμεσής στη γης,6
μέσα στ’ αυτί σου βροντερή θα στείλω τη φωνή μου!
Ωιμέ, κακέ της κλίνης σύντροφε,
που δίχως απ’ τον άντρα μου να σου ’χει γίνει καμιά χάρη
ένα παιδί σπιτώνεις μες στο σπίτι μου!
Και ο δικός μου και δικός σου γιος, δίχως κανένας να τον ξέρει,
χάθηκε, πάει, τα όρνια τον αρπάξανε
μέσ’ απ’ τα σπάργανα της μάνας που πίσω του τα άφησε.
Εσένα η Δήλος σε μισεί αλλά και τα κλαδιά της δάφνης7
σιμά στο φοίνικα8 με τ’ όμορφο το φύλλωμα της κόμης,
όπου η Λητώ στον ιερό της τοκετό
από το σπόρο του Διός εσένανε σε γέννησε.
1)Η υπόθεση του έργου διαδραματίζεται στους Δελφούς, όπου έχει έρθει η Κρέουσα, η κόρη του βασιλιά της Αθήνας, του Ερεχθέα, μαζί με τον άντρα της, τον Ξούθο, να συμβουλευτούν το μαντείο, επειδή δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδί. Από τον θεό Ερμή που εμφανίζεται στην αρχή της τραγωδίας μαθαίνουμε την ιστορία της Κρέουσας. Ο Απόλλωνας πλάγιασε μαζί της με τη βία σε μια σπηλιά της Ακρόπολης, και από αυτό το σμίξιμο γεννήθηκε ένα αγόρι, ο ΄Ιων, το οποίο από φόβο η Κρέουσα το εγκατέλειψε στην ίδια σπηλιά. Όμως ο Απόλλωνας έστειλε τον αδελφό του, τον Ερμή, και μετέφερε το παιδί στους Δελφούς· εκεί ανατράφηκε από την Πυθία και μεγάλωσε υπηρετώντας στον ναό του. Ακολούθως, ο Ερμής προλέγει ότι ο Απόλλωνας, για να εξασφαλίσει το μέλλον του παιδιού του, θα δώσει παραπλανητικό χρησμό στον Ξούθο πως ο΄Ιωνας είναι δικός του γιος.
΄Ετσι και γίνεται. Ο Ξούθος πείθεται — υποψιάζεται ότι το παλικάρι είναι καρπός κάποιας παλιάς περιπέτειάς του με μία κόρη των Δελφών πριν από τον γάμο του με την Κρέουσα — και αποφασίζει να πάρει τον ΄Ιωνα μαζί του στην Αθήνα, όπου σκοπεύει να τον χρίσει διάδοχό του. Η Κρέουσα μαθαίνει ότι αυτή θα μείνει άτεκνη, ενώ ο θεός χάρισε έναν γιο στον Ξούθο, αναστατώνεται και θρηνεί για την ατεκνία, το χαμένο, όπως πιστεύει, παιδί της και την προδοσία του άντρα της. Στο έξοχο απόσπασμα από τον μονόλογό της το οποίο παραθέτουμε, αναθυμάται την αρχή του κακού και αφήνει να ξεσπάσει η αγανάκτησή της ενάντια στον Απόλλωνα. Άγρια λόγια, ασεβή, μιας θνητής για έναν θεό, ναι, πάνω απ’ όλα όμως ο μεγάλος ποιητής έπλασε λόγια παράφορης οργής μιας γυναίκας για τον άντρα που την αποπλάνησε!
2) Η λύρα ή κιθάρα του Απόλλωνα ήταν εφεύρεση του Ερμή. Η μυθική παράδοση ιστορεί πως, όταν ο Ερμής ήταν βρέφος, την κατασκεύασε από όστρακο χελώνας, πάνω στο κοίλο μέρος της οποίας τέντωσε επτά χορδές από έντερα προβάτων· στη συνέχεια έκλεψε τα βόδια του Απόλλωνα, οπότε ξέσπασε έριδα ανάμεσα στους δύο θεούς. Με την παρέμβαση του Δία συμφιλιώθηκαν, και τότε ο Ερμής χάρισε τη λύρα του στον Απόλλωνα, ο οποίος για αντάλλαγμα του έδωσε το δικαίωμα να εξουσιάζει τα ζώα.
3) Για το φυτό κρόκος βλ. σχ. 8 στο απόσπασμα που μεταφράσαμε από τον Οἰδίποδα ἐπὶ Κολωνῷ του Σοφοκλή (στήλη Μεταφρασμένη Αρχαία Ποίηση, 19/9/2020).
4) Στη βόρεια και ανατολική κλιτύ του βράχου της Ακρόπολης ανοίγεται μία σειρά σπηλαίων. ΄Ένα από αυτά της βορειοδυτικής πλαγιάς, το πρώτο από τα δυτικά, ήταν αφιερωμένο στον Ὑπὸ Μακραῖς ή Ὕπ’ Ἄκραις Απόλλωνα (Μακραί ή ΄Ακραι λεγόταν η βορινή όψη του βράχου) και με αυτό συνδέεται ο μύθος της Κρέουσας.
5) Στο μαντείο των Δελφών η σειρά των προσερχομένων για να ρωτήσουν τον θεό οριζόταν με κλήρο.
6) Οι Δελφοί θεωρούνταν ο ομφαλός της γης.
7) Η δάφνη ήταν το ιερό δέντρο του Απόλλωνα.
8) Η Λητώ γέννησε τον Απόλλωνα στη Δήλο, κάτω από έναν φοίνικα.
(Προδημοσίευση από το « Η Γυναίκα και ο Γυναικείος Λόγος στο ΄Εργο του Ευριπίδη». Εκδόσεις 24 γράμματα.)
