Ποίηση ώριμη και λυρικά εύστοχη

 Στην καλαίσθητη ποιητική συλλογή από τις εκδόσεις Ιωλκός, Πρώτη δημοτικού και άλλα του Νίκου Παπάνα περιλαμβάνονται 28 ποιήματα οργανωμένα σε δύο ενότητες. Η πρώτη τιτλοφορείται Πρώτη δημοτικού: 14 ποιήματα, όπου μέσα από αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις του ποιητικού εγώ και συνακόλουθες μεταμορφώσεις της εστίασης της ποιητικής αφήγησης γεννάται ένα γόνιμο και πλούσιο κείμενο. Η δεύτερη, Ανύπαρκτες Θάλασσες, με 14 ποιήματα ομοίως, δίχως περιστροφές και περιττές περιχαρακώσεις, δε φοβάται την ειλικρίνεια των αισθημάτων και τη γύμνια των περιστάσεων και προσφέρει ένα κείμενο λιτό που ραπίζει τον αναγνώστη με τον ρυθμό του και την επιλογή και διάταξη των λέξεων στον συνταγματικό άξονα.

Στον πυρήνα της συλλογής ο έρωτας, ο οποίος νοείται πρωτίστως ως διάλογος, ως ανοιχτή και διαρκής χειρονομία προς ένα «εσύ» που διαρκώς διαφεύγει, λανθάνει, επανέρχεται και πάλι χάνεται. Πίσω από την αγωνία του έρωτα που δρα ως μοχλός που ξεκλειδώνει τις λέξεις και τις εικόνες, κρύβεται η εναγώνια προσπάθεια για την κατάκτηση των εκφραστικών μέσων μιας εναλλακτικής ερωτικής ρητορικής.

Η αμεσότητα και η γλωσσική καθαρότητα της συλλογής κερδίζει αμέσως τον αναγνώστη από την πρώτη κιόλας ανάγνωση. Μέσω της επικέντρωσης στο γλωσσικό υλικό, η γλώσσα του Παπάνα τελικά αναδεικνύεται όχι απλώς ως γάργαρη, αστείρευτη πηγή άντλησης πρώτης ύλης, αλλά κυρίως ως μέσο που γεννά πολλαπλές δηλώσεις και συνδηλώσεις, ένα πλούσιο γλωσσικό απόθεμα, δηλαδή, το οποίο προσφέρει και προσφέρεται σε πολλαπλές αναγνώσεις. Ο λόγος του ισχυρός, ακόσμητος (μεταφορικά και κυριολεκτικά) δεν κάνει πίσω στα έντονα συναισθήματα και την εμφατική σήμανσή τους.

Η ποίηση του Παπάνα είναι εντέλει μια πράξη τολμηρή υπό την έννοια ότι η σχέση των εικόνων που αποτυπώνονται δεν ακολουθούν ποτέ λογικό ειρμό, αλλά παρουσιάζονται στον αναγνώστη έξω από κάθε λογική. Αυτό αναπόδραστα προκαλεί την έκπληξη, δημιουργεί δηλαδή έναν ρυθμό σχέσεων που μένουν ανεξήγητες. Αυτό ακριβώς το «απροσδόκητο», η έκπληξη, όπως προκύπτει μέσα από μη αναμενόμενες λεξιλογικές συνάψεις, όπως ξανθό φιλί (στο ποίημα «Αν δεν τ’ ονομάσουν τα χείλη σου», σελ. 12), τα χέρια σου πάντα χλωρά (στο ίδιο ποίημα), ανήλικου χρυσάνθεμου (στο ποίημα «Επτά συνθήματα για το θρανίο της αγαπημένης», σελ. 15), λάμπει μια τύψη (στο ποίημα «Τρέμει μια θλίψη» σελ. 16) είναι που γεννά στον αναγνώστη έντονα συναισθήματα και αναδεικνύει την ποιητική συλλογή Πρώτη δημοτικού και άλλα του Νίκου Παπάνα σε ποίηση ώριμη και λυρικά εύστοχη.

Η Ζωή Γαβριηλίδου είναι καθηγήτρια Θεωρητικής Γλωσσολογίας στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.