Τελετουργική ανάγνωση                                         

Ανάσα της φύσης και του ανθρώπου, η ποίηση γεννήθηκε πριν από τη γραφή, με τους πρώτους φθόγγους της δημιουργίας. Και είναι από τη γέννησή της μεγάλη. Πέρα από κάθε αμφισβήτηση, τα Ομηρικά Έπη και η Βίβλος κληροδοτούν στην ποίηση την πεμπτουσία του μεγαλείου τους. Μια πνοή χρειάστηκε ο Δημιουργός για να προικίσει με ψυχή τον χουν που έπλασε ο ίδιος. Ένα ποίημα είναι και ο άνθρωπος, ενώ η ιστορία του δεν χρειάζεται πολλές λέξεις για να γλιστρήσει κάτω από την πένα του ποιητή. Η ποίηση, εξάλλου, παραμένει από τη φύση της πυκνή, και όταν ακόμη η πνοή της είναι επική. Οι λέξεις που δεν κατορθώνουν να χωρέσουν σε σύντομο ποίημα κρύβονται πίσω από τους ελάχιστους στίχους του, σέρνουν το χορό και δημιουργούν εικόνες, που οδηγούν στη γνώση των πραγμάτων. Κύρια αρετή τού χαϊκού, η πυκνότητά του προκαλεί στοχασμούς και εικονογραφήσεις, με ζωντανές εικόνες και αιθέρια κίνηση. Κύριες θεματικές του, η ταυτόχρονη προβολή των αντιθέσεων μέσα στις λίγες συλλαβές του: άνθρωπος/φύση, ζωή/θάνατος, γη/ουρανός…

Της μιας ανάσας ποιήματα τιτλοφορεί την έκτη ποιητική συλλογή του ο Δημήτρης Γ. Παπαστεργίου. Μια εισπνοή αρκεί για να συσσωρεύσει την έμπνευση και τις γνώσεις που χρειάζεται να γράψει ένα χαϊκού. Μια εισπνοή αρκεί για να το διαβάσει ο αναγνώστης. Η λέξη «ανάσα» έχει θετικό πρόσημο μόνο στον τίτλο του βιβλίου. Μια ανάσα ένα ποίημα∙ μια δημιουργική όσο και εφήμερη ανάσα είναι η ζωή μας. Η λέξη βρίσκεται μόνο μία φορά στο βιβλίο, μία και τελειωτική – στον πληθυντικό, να μη μείνει κανείς μας δυσαρεστημένος:

Είμαστε όλοι

φουρφούρια στις ανάσες

του μαστρο-Χάρου. («Ρίγος», 43)

Οι ανάσες του μας μεταμορφώνουν όλους, μα όλους, όχι σε παιδί που παίζει και μεγαλώνει, αλλά σε αντικείμενο, παιδικό παιχνίδι, που γυρίζει κυκλικά, αενάως, σαν να φυσάει το σύμπαν, σαν να γίνεται η ανάσα άνεμος.

            Η βραχύτητα των στίχων οδηγεί αναπόφευκτα σε διασκελισμό, συνδέοντας λέξεις διαφορετικών στίχων, προσκαλώντας σε στοχασμό για το πεπρωμένο μας:

Οι παπαρούνες

απορία του Ιούνη

καθώς πεθαίνουν. («Άλικο πένθος», 17)

Ο τίτλος μάς προειδοποιεί για το οξύμωρο, το θάνατο λουλουδιού, όταν ο Ιούνιος σέρνει το χορό, μήνας μισός άνοιξη μισός καλοκαίρι, στην πιο ζωντανή στιγμή της εναλλαγής των εποχών, της ωρίμανσης του έτους. Καθώς ανοίγει την πόρτα τού καλοκαιριού, ο Ιούνιος βλέπει, μέσα στον καθρέφτη της φύσης, ένα από τα πιο όμορφα αγριολούλουδά της να χάνεται. Το μαύρο του πένθους βάφεται κόκκινο του πάθους, αλλά με το δικό μας αίμα. Σε μας απευθύνεται. Ο διασκελισμός ανάμεσα στον πρώτο και τον δεύτερο στίχο υποδηλώνει τον κίνδυνο που διατρέχει ο Ιούνιος να χάσει την προνομιακή του θέση, να προειδοποιεί τον άνθρωπο ότι δεν θα προλάβει να ζήσει, να χαρεί τη στιγμή που όλα γύρω του θα γιορτάζουν. Στοχαστική, η φύση απορεί. Οι ασυνέπειές της της απονέμουν ανθρώπινη συμπεριφορά, την προσωποποιούν.

Ψέματα σου ’πα

ότι δεν θα σ’ άλλαζα

με τη θάλασσα. («Επαλήθευση», 18)

Από τις 17 συλλαβές, 9 περιέχουν το φωνήεν «α». Μια κραυγή που απλώνεται στην απέραντη θάλασσα. Επαναλαμβάνεται η τεχνική του τίτλου, 6 «α» σε 9 συλλαβές. Εδώ είναι μια δράση της ανάσας που δεν σταματά να λειτουργεί και να ακούγεται με υπονοούμενα σε όλη τη συλλογή, όσο και αν υποκρίνεται ότι απουσιάζει.

Φθινοπωρινό

αναλόγιο (πάνω

σε ίχνη βροχής) (ΙΙ, 23)

Τελετουργικό δρώμενο, επίσκεψη του ουρανού στη γη. Η βροχή αφήνει λιμνούλες στο διάβα της («Απόβροχο», 30), που σηματοδοτούν το πέρασμα από τη ζωή στο θάνατο, με αποκορύφωμα το λιτό και τρυφερό ποίημα-μνημόσυνο για τη μητέρα τού ποιητή:

Άσμα αγγέλων

για ένα μνημόσυνο

μικρού αηδονιού. («20 Απριλίου», 70)  

Πέφτουν βασιλείς

κι εγώ τους κάνω χάζι

απ’ την καλύβα. («Θέατρο σκιών», 36)

Ψυχολογικά παιχνίδια. Το Εγώ και η καλύβα, το ασυνείδητο, βλέπουν βασιλείς στο παλάτι, το Υπερεγώ, και καγχάζουν. Κοντά στο χώμα και χάρη στην ταπεινή καταγωγή τους, γνωρίζουν μυστικά και μυστήρια που δεν έφτασαν εγκαίρως ψηλά στο παλάτι.

Το θέμα είναι

να κρατηθείς στη ζωή

μέχρι θανάτου («Kintsugi», 44)

Η βασική ερώτηση της ύπαρξης δεν είναι αν θα πεθάνουμε, αλλά αν ζούμε μέχρι να πεθάνουμε. «Η ποίηση είναι kintsugi, ο χρυσός που ενώνει τα σπασμένα βάζα», απάντησε ο ποιητής στις ευχές μου για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης.

Άνοιξες πάλι

πληγή μου, πηγούλα μου,

ρέουν στιχάκια. («Ιαματικές γάζες», 56)

Ο πόνος γίνεται δάκρυ που με τη σειρά του γίνεται ποίηση. Τα χαϊδευτικά ανάγονται σε λεκτική μίμηση της ανάσας.

Μια πεταλούδα

στο μανίκι του θεού

είν’ η ψυχή μας. («Βεστιάριο», 66)

Ασήμαντη ανάσα η ψυχή μας, όσο και αν την ωραιοποιούμε με μύθους και ποιητικό λόγο, αλλά ομορφαίνει ακόμη και την εικόνα της θεότητας.

Ο ρυθμός ανάγνωσης που υποβάλλουν τα χαϊκού του Δημήτρη Γ. Παπαστεργίου παραπέμπει στην τελετουργική ανάγνωση των ιερών κειμένων. Πιστός στις αρχές της ποίησης, ανεβαίνει τα σκαλιά με απαλές ανάσες. Κάθε λέξη κρύβει νοήματα, πολλαπλασιάζει όλες τις συνδηλώσεις που συνορεύουν μαζί της. Οι αντιθετικές εικόνες είναι τόσο ζωντανές που προσκαλούν σε διάλογο και επικουρούν τη φύση να επιβάλει την αρμονία της. Στο επίκεντρο του μηνύματος βρίσκεται ο τίτλος Της μιας ανάσας ποιήματα, αρκεί η ανάσα να πηγάζει από την πνοή της δημιουργίας.

Εμπνευσμένες οι εικαστικές παρεμβάσεις της Χριστίνας Καραντώνη. Ευγενείς συνοδοιπόρους των χαϊκού, τις αποκαλεί ο ποιητής στο οπισθόφυλλο.

Μια καλόγουστη έκδοση εξαιρετικού βιβλίου από τις Εκδόσεις Κουκκίδα.